مراسم نکوداشت منوچهر احترامی نویسنده، طنزپرداز و محقق ادبی عصر دیروز توسط مجله بخارا با همکاری دفتر طنز حوزه هنری و موسسه گل آقا در خانه هنرمندان برگزار شد.
در پنجاهمین شب از شب های مجله بخارا، علی دهباشی با اشاره به برنامه های قبلی خود گفت: همان طور که می دانید برگزاری شب های بخارا محدود به یک موضوع نبوده و در این مدت تلاش کرده ایم در عین بومی بودن جهانی نیز باشیم.
وی از شب های سینمایی همچون بونوئل و فاسبیندر و همچنین فلسفه نظیر ابن عربی و هانا آرنت و دیگر مراسم ها نام برد و با معرفی منوچهر احترامی خاطرنشان کرد: احترامی تازگی ها 66 سالگی را پشت سر گذاشته است. او در حوزه ادبیات کودک و طنز فعالیت داشته که گرچه هر دو پرمخاطب است اما گرفتاری های خود را دارد.
وی با مرور زندگینامه این طنزپرداز ادامه داد: ویژگی بارز او که از دارالفنون دیپلم ادبی و از دانشگاه مدرک حقوق گرفته و سال ها در اداره آمار فعالیت داشته، احاطه کم نظیر به ادبیات قدیم و جدید ایران و جهان است. او نزدیک به 50 کتاب برای کودکان نوشته یا ترجمه کرده است که " حسنی نگو یه دسته گل " معروف ترین و پرتیراژترین آنهاست.
دهباشی با تاکید بر قصه های "حسنی" این نویسنده تصریح کرد: هنوز با الگوی سال های گذشته او بسیاری کتاب می نویسند ولی آثار کودکانه او را هنوز همه می خوانند تا بلکه خود نیز کودکی کرده باشند. احترامی با وجودی که ازدواج نکرده، فرزندان بی شماری دارد که با نوشته های او خندیده اند ، زندگی را زیسته اند و هنوز هم مثل همان پیرمردی که به گفته خود او کتاب حسنی را برای خود خریده، زمزمه می کنند: توی ده شلمرود ، حسنی تک و تنها بود.
سپس رویا صدر از محققان ادبیات طنز، در معرفی و تشریح آثار احترامی گفت: من در دوره نوجوانی با دو طرز تلقی از طنز مواجه بودم. یکی نگاه فکاهی و سرگرم کننده و دیگری رویکرد کاربردی که به انگیزه تخریب یا اصلاح به کار می رفت. در کنار این دو، نگاه محدود دیگری هم وجود داشت که در جریان سیاست های حاکم به چشم نمی خورد و آن طنزی بود که واجد نگاه هنری بود و در ساحت ادبیات قرار می گرفت.
وی اضافه کرد: نسل من در محضر چهره های شاخص این جریان، فرصت بازآموزی درست این گونه از طنز را داشت. احترامی استاد مسلم این عرصه با نگاهی عمیق و جستجوگر است. او به نسل ما نشان داد که می توان حتی در دوره التهاب طنز روزمره نوشت اما به ورطه روزمرگی نیفتاد و متین و فاخر نوشت و به ابتذال کشیده نشد.
این پژوهشگر ادبی تصریح کرد: او به ما آموخت که چگونه باید در طنز دغدغه نوجویی داشت و حتی با وجود بودن در قله طنز نیز به تکرار نیفتاد.
وی به آثار چاپ شده و فعالیت های مطبوعاتی منوچهر احترامی اشاره کرد و ادامه داد: از وی آموختیم که این گونه نوشتن نیازمند تحقیق و مطالعه است و می شود با تسلط در موضوع، روی خط قرمز نشست ولی رنگی نشد. او نشان داد که می توان در مضمون به روز بود و نگاه نو داشت و به ورطه کهنگی نیفتاد.
رویا صدر در پایان سخنانش گفت: او کلمه را می شناسد و ارزش آن را می داند و همچون تکه ای جواهر کلمه را سرجای خود می نشاند. نگاه او بومی اما درعین حال جهانی است چون متکی بر مهر و عطوفت و شفقت و همدردی است.
در ادامه برنامه، اسماعیل امینی – شاعر و طنزنویس، موضوع آشنایی با متون کهن ادبی را محور صحبت قرار داد و گفت: احترامی مجموعه ای از پژوهش های ارزشمند درباره طنز در ادبیات کلاسیک ایران انجام داده که " طنز در ادبیات تعزیه " یکی از آنهاست که فعلا در ارشاد به مشکل خورده و امیدواریم زودتر به چاپ برسد.
این شاعر اضافه کرد: این روزها دچار فقر زبانی هستیم و از تلمیح و ایهام و صنایع ادبی در گفتار و نوشتار بی بهره ایم؛ در حالی که قوام طنز نوشتاری به بکارگیری این صنایع وابسته است و دوپهلوگویی و استفاده از ظرفیت های زبانی کار طنزنویس است.
وی تصریح کرد: این روزها از زبان غافل شده ایم. بعضا هم شوخی ها به سمت لودگی و روزمرگی و زنگ تفریح صرف کشیده می شوند. این را هم باید بدانیم که طنز نقطه مقابل جد نیست چرا که خودش جدی است.
امینی افزود: آشنایی احترامی با ادبیات کهن ناشی از ارتباط عاشقانه و از سر ذوق بوده و جنبه کاربردی نداشته است. این تبحر و آشنایی موجب شده تا زبان فاخر و غنی در نثر و نظم او جلوه گر شود و نثر او را ویژه و منحصر به فرد کند. زبان او آن قدر پخته است که در آثار کودکانه او هم نوسان و فرودی را مشاهده نمی کنیم.
وی به تفاوت کار پژوهشی و طنز اشاره کرد و گفت: معمولا میان کار پژوهشی و کار خلاقه یک فرد، یک جنبه پررنگ تر از دیگری به چشم می آید. اما احترامی در هر دو جنبه کارهای برجسته ای داشته است. طنز استاد هرگز تابع هیجانات روزمره نبوده و بنابراین در وادی هنر هیچ گاه لغزش نداشته است.
گیتی صفرزاده – سردبیر ماهنامه گل آقا، سخنران بعدی مراسم بود که سه تصویر ملاقات و تجربیات کاری خود را با منوچهر احترامی توصیف کرد. آنچه مورد تاکید این فعال مطبوعاتی بود، نگاه برنده و نقادانه احترامی در طنزها و در لفافه صنایع ادبی و نیز روزآمد بودن او بود.
هوشنگ مرادی کرمانی هم بعد از گیتی صفرزاده پشت تریبون رفت و با یادی از درگذشتگان عرصه طنز بویژه عمران صلاحی، پورثانی و کیومرث صابری فومنی، به خواندن داستانی طنزگونه پرداخت که در آن منوچهر احترامی در قالب شخصیتی کودکانه اما بزرگسال از رفتن به مراسم بزرگداشت و تجلیل واهمه داشت.
سپس عبدالجواد موسوی از اعضای دفتر طنز حوزه هنری ضمن تشریح جایگاه استادی منوچهر احترامی گفت: عمر مفید هنرمندان در سرزمین ما معمولا کوتاه و در حالت مفید بین یک تا دو دهه است که بعد از این مدت نیز به اعتبار آنچه خلق کرده اند صاحب احترام می شوند. عمر هنری احترامی اما به یک و دو دهه ختم نشده و هنوز آثار و کارهای جدید از او می شنویم و می خوانیم.
وی اضافه کرد: هنرمندان ما شاید به یک مرحله که می رسند دیگر نیاز به آموختن را در خود حس نمی کنند اما احترامی تازه ترین کتاب ها را با دقت می خواند و به آثار جوانان نیز توجه می کند. ضمن اینکه او به زندگی مخاطبانش هم راه یافته است.
موسوی در لابلای صحبت هایش بخش هایی از طنزهای چاپ شده و هوشمندانه احترامی را برای حاضران خواند که با تشویق و استقبال آنان همراه شد.
کامبیز درم بخش از دوستان و همکاران قدیمی احترامی نیز برای لحظاتی کوتاه پشت تریبون رفت و گفت: لازمه کار طنزنویسی تداوم است و تداوم است که کار کسی مثل احترامی را برجسته نگه می دارد. از دیگر محسنات او این است که با وجود مشغله بسیار همیشه حضور دارد و این حضور باعث دلگرمی دیگران می شود.
غلامعلی لطیفی – کاریکاتوریست و طراح آثار منوچهر احترامی، نیز در وصف او گفت: من و احترامی در سال 1337 در مجله توفیق با هم آشنا شدیم و شش سال را هم در یک اتاق سپری کردیم. من طی نزدیک به 40 سال کار با او از وی جدا نبوده ام و در این مدت کارهای مختلفی اعم از روزنامه نگاری و کتاب کودک انجام داده ایم. هر دو از سر بیکاری دست به کار کتاب کودک شدیم که احترامی شعر آن را می گفت و من هم نقاشی می کشیدم. وقتی دیدیم کتاب ها محبوبیت یافته فهمیدیم که این موفقیت تصادفی نبوده است.
وی به احاطه احترامی به فولکلورها اشاره کرد و افزود: نگاه فولکلوریک احترامی داستان های کودک او را از سایر کتاب ها جدا می کرد. بعد از داستان حسنی، این شخصیت به الگویی برای صنعت نشر تبدیل شد و نمونه آن هم این است که کتاب های زیادی با محوریت این شخصیت طراحی و منتشر شده است؛ تا جایی که خیلی ها فکر می کنند خود حسنی شخصیتی فولکلور است.
آخرین سخنران مراسم منوچهر احترامی بود که با اعتراف به نا آشنایی خود با سخنوری و خطابه خاطرنشان کرد: همیشه دوست داشته ام نادانی هایم را کم کنم و همیشه غصه می خورم که چرا عمر نوح نداریم تا بخوانیم و نادانسته هایمان را برطرف کنیم.
وی تصریح کرد: در فضایی که جایی برای یادگیری وجود نداشت من برای کشیدن تصویر ساعت های زیادی را کنار لطیفی می ایستادم تا نحوه نقاشی کردنش را یاد بگیرم. کار طنز را هم به همین شکل و بطور تجربی آموختم و بنابراین همیشه یاد بزرگان و اساتید رادر ذهن دارم و آنان را پیش چشم می بینم.
سپس منوچهر احترامی به اصرار حاضران داستان منظوم و کودکانه " حسنی توی ده شلمرود " را خواند و در پایان، جوایزی از سوی دفتر طنز حوزه هنری و موسسه گل آقا به وی اهدا شد.
