خسارت ۳۸ تریلیون دلاری تغییرات اقلیمی: ایران و جهان در مسیر کاهش ۱۹ درصدی درآمد

مجتبی پناهی، پژوهشگر اقتصاد رفتاری و اقتصاد تغییرات اقلیمی؛ یک مطالعه جدید که در مجله معتبر Nature منتشر شده، نشان می‌دهد که حتی اگر امروز هم انتشار گازهای گلخانه‌ای به‌طور چشمگیری کاهش یابد، باز هم اقتصاد جهانی تا سال ۲۰۵۰ با کاهش ۱۹ درصدی درآمد مواجه خواهد شد. این به معنای ضرر سالانه ۳۸ تریلیون دلار است که شش برابر هزینه‌هایی است که برای محدود کردن گرمایش جهانی به دو درجه سانتی‌گراد لازم است.

این تحقیق، که توسط محققان مؤسسه تحقیقات تأثیرات اقلیمی پوتسدام (PIK) انجام شده، بر اساس داده‌های تجربی ۱۶۰۰ منطقه در سراسر جهان طی ۴۰ سال گذشته ، پیش‌بینی‌های دقیق و هشداردهنده‌ای را درباره تأثیرات تغییرات دما و بارندگی بر رشد اقتصادی ارائه می‌دهد. پژوهشگران این موسسه با استفاده از شبیه‌سازی‌های پیشرفته اقلیمی و مدل‌های تجربی، آینده‌ای نگران‌کننده برای اقتصاد جهانی ترسیم کرده‌اند.

خسارت‌های کلان اقتصادی: تغییرات اقلیمی در سراسر جهان

طبق نتایج این مطالعه، تغییرات اقلیمی نه تنها کشورهای در حال توسعه بلکه کشورهای پیشرفته را نیز تحت تأثیر قرار خواهد داد. کشورهای شمالی، نظیر ایالات متحده، آلمان و فرانسه، به‌ویژه در بخش‌های کشاورزی، زیرساخت‌ها، و تولید انرژی با خسارت‌های اقتصادی چشمگیری روبرو خواهند شد.

تحقیق نشان می‌دهد که اقتصاد جهانی سالانه ۳۸ تریلیون دلار ضرر خواهد دید که می‌تواند این رقم در سال ۲۰۵۰ حتی به ۵۹ تریلیون دلار نیز برسد. این خسارت‌ها عمدتاً ناشی از تغییرات دما و بارش‌ها هستند، اما وقوع حوادث طبیعی شدیدتر مانند طوفان‌ها و آتش‌سوزی‌ها نیز می‌تواند این رقم را به‌طور چشمگیری افزایش دهد.

چرا تغییرات اقلیمی برای ایران تهدیدی بزرگتر است؟

ایران از جمله کشورهایی است که بیشترین آسیب‌ها را از تغییرات اقلیمی خواهد دید. این کشور با مشکلاتی نظیر افزایش دما، کاهش بارش‌ها، بحران آب، و خشک‌سالی‌های طولانی‌مدت مواجه است که نه تنها زندگی مردم را تحت تأثیر قرار می‌دهد، بلکه تهدیدی جدی برای بخش‌های اقتصادی کلیدی نظیر کشاورزی، صنعت نفت، و زیرساخت‌های حیاتی کشور محسوب می‌شود.

بر اساس پیش‌بینی‌ها، ایران تا سال ۲۰۵۰ شاهد کاهش درآمد ناخالص داخلی (GDP) به میزان قابل توجهی خواهد بود که ناشی از خشکسالی‌های مکرر، کاهش بهره‌وری کشاورزی، و تأثیرات منفی بر منابع آبی است. این موضوع می‌تواند منجر به افزایش فشار بر اقتصاد کشور، بالا رفتن هزینه‌های معیشت، و تشدید نابرابری‌های اجتماعی شود.

آثار نابرابری‌های اقلیمی: کشورهای کم‌درآمد بیشتر آسیب می‌بینند

یکی از نکات برجسته تحقیق انجام شده در مجله Nature ، تأکید بر نابرابری شدید در اثرات اقلیمی است. کشورهای گرمسیری و کم‌درآمد که کمترین سهم را در ایجاد بحران اقلیمی دارند، بیشترین آسیب را متحمل خواهند شد. طبق این مطالعه، کشورهای کم‌درآمد به‌طور متوسط ۶۰ درصد بیشتر از کشورهای ثروتمند و ۴۰ درصد بیشتر از کشورهای با انتشار بالای گازهای گلخانه‌ای، دچار کاهش درآمد خواهند شد.

این نابرابری به‌ویژه برای ایران یک نگرانی جدی است. زیرا ایران به‌عنوان یک کشور در حال توسعه، با کمترین منابع مالی و فنی برای مقابله با تغییرات اقلیمی مواجه است. در نتیجه، این کشور با چالش‌های بزرگی در زمینه سازگاری با تغییرات اقلیمی روبرو خواهد بود و لازم است که به‌سرعت راهکارهایی برای کاهش تأثیرات آن در نظر بگیرد.

تأثیرات شدید بر کشاورزی و منابع آبی ایران

کشاورزی ایران به‌طور مستقیم تحت تأثیر تغییرات اقلیمی قرار دارد. به‌ویژه کاهش بارش‌ها و افزایش دما، موجب کاهش شدید بهره‌وری محصولات کشاورزی می‌شود. در بسیاری از مناطق کشور، به‌ویژه در مناطق جنوب و شرق ایران که وابستگی زیادی به کشاورزی دارند، این مشکل می‌تواند منجر به کاهش شدید تولید محصولات غذایی، افزایش قیمت‌ها، و تهدید امنیت غذایی شود.

علاوه بر این، کاهش منابع آبی به‌ویژه در بخش‌هایی از ایران که به شدت به منابع آب زیرزمینی وابسته هستند، تهدیدی جدی برای کشاورزی و صنعت محسوب می‌شود. این بحران منابع آبی می‌تواند به‌طور مستقیم بر رشد اقتصادی و اشتغال در این بخش‌ها تأثیر منفی بگذارد و فشار اقتصادی زیادی به مردم وارد کند.

اقدامات ضروری برای مقابله با بحران اقلیمی

محققان این مطالعه بر لزوم اقدام فوری و جدی در زمینه کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای تأکید دارند. طبق یافته‌های این پژوهش، اگر اقدامات لازم برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای به‌سرعت انجام نشود، خسارت‌های اقتصادی به‌طور قابل توجهی افزایش خواهند یافت. به‌ویژه در نیمه دوم قرن ۲۱، این خسارت‌ها می‌توانند به ۶۰ درصد تولید ناخالص جهانی برسند.

برای مقابله با این چالش‌ها، ایران باید به سمت تغییرات ساختاری در نظام انرژی خود پیش رود و سرمایه‌گذاری‌های قابل توجهی در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر و فناوری‌های پاک انجام دهد. به‌علاوه، ایجاد زیرساخت‌های مقاوم در برابر تغییرات اقلیمی، بهبود مدیریت منابع آبی، و ارتقای تاب‌آوری اقتصادی کشور در برابر بحران‌های زیست‌محیطی از دیگر اقدامات ضروری است که باید در دستور کار دولت قرار گیرد.

پیشگیری از بحران، ارزان‌تر از درمان آن است

مطالعه اخیر بر یک حقیقت ساده تأکید دارد: هزینه اقدامات پیشگیرانه برای محدود کردن گرمایش زمین بسیار کمتر از هزینه‌های جبران خسارت‌های ناشی از بی‌توجهی به تغییرات اقلیمی است. این نکته نه تنها برای کشورهایی مانند ایران که با بحران‌های زیست‌محیطی مواجه هستند، بلکه برای تمام کشورهای جهان اهمیت دارد. سرمایه‌گذاری در انرژی‌های پاک، ارتقای تاب‌آوری زیرساخت‌ها، و طراحی سیاست‌های انطباقی می‌تواند هزینه‌های سنگین آینده را به‌شدت کاهش دهد.

چشم‌انداز جهانی: بی‌عملی، فاجعه‌آمیز است

این مطالعه بار دیگر هشدار می‌دهد که تغییرات اقلیمی یک بحران جهانی است که به سرعت در حال پیشرفت است و هیچ کشوری از آثار آن مصون نخواهد بود. برای جلوگیری از پیامدهای فاجعه‌آمیز این بحران، لازم است که تمامی کشورها، به ویژه کشورهای پیشرفته، به تعهدات خود در زمینه کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای پایبند بمانند و با اتخاذ سیاست‌های مؤثر و عملگرایانه، به مقابله با این تهدید بزرگ جهانی بپردازند.