آیا اسرائیل می تواند به سایت فردو حمله کند؟

فرارو– پروژه هسته‌ای ایران بخش‌های مختلفی دارد که دو سایت فردو (شهید مسعود علی‌محمدی) و نطنز (شهید مصطفی احمدی‌روشن) کلیدی‌ترین قسمت‌های آن محسوب می‌شوند. تاسیساتی که محل قرارگیری سانتریفیوژهای ایران و محل غنی‌سازی اورانیوم هستند. هر دوی این سایت‌ها هنوز هم تحت نظارت پادمانی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هستند اما در جنگ اخیر مورد حمله قرار گرفتند و فردو همچنان تحت تهدید است.

به گزارش فرارو، محل این دو سایت به صورت علنی و رسمی اعلام شده است. تاسیسات نطنز در حدود ۵۰ کیلومتری کاشان و تاسیسات فردو نیز در حدود ۵۰ کیلومتری قم واقع شده است. فردو علاوه بر این که زیر زمین ساخته شده، از پوشش طبیعی صخره‌های این منطقه نیز استفاده می‌کند که استحکام آن را دوچندان کرده است. بر اساس گزارش آژانس و مقامات سازمان انرژی اتمی، فردو محل قرار گرفتن سانتریفیوژهای نسل ۶ ایران است که توانایی غنی‌سازی ۶۰ درصد را دارد.

ایران در سال ۱۳۹۰ غنی‌سازی ۲۰ درصد را نیز در این سایت آغاز کرد. ایران پذیرفت که در چارچوب توافق برجام، فعالیت در فردو را صرفاً محدود به امور پژوهشی کند و صرفاً به غنی‌سازی در نطنز بپردازد. اما پس از خروج ترامپ از توافق هسته‌ای و استفاده ایران از اسنپ‌بک برای از سر گرفتن برنامه هسته‌ای، فردو نیز در چند مرحله از سال ۱۳۹۸ – زیر نظر آژانس – به مدار برگشت و بر اساس اطلاعات موجود، تا قبل از آغاز جنگ ایران و اسرائیل غنی‌سازی در آن ادامه داشت. حتی ایران در واکنش به قطعنامه چند روز قبل آژانس، اعلام کرد که سانتریفیوژهای جدید را در این سایت نصب خواهد کرد. تمام این فعالیت‌ها زیر نظر آژانس صورت می‌گرفت.

بر اساس اخبار موجود، ساخت این تاسیسات زیرزمینی از سال ۱۳۸۵ یا ۱۳۸۶ در ایران آغاز و سال ۱۳۸۸ وجود آن اعلام شد. ایران از سال ۱۳۹۰ نیز غنی‌سازی ۲۰ درصد در این سایت را آغاز کرد. در آن زمان کشورهای غربی که درگیر پرونده هسته‌ای ایران بودند، واکنش‌های تندی نسبت به این سایت جدید نشان دادند. همان زمان این کشورها تلاش کردند که ایران را به مخفی‌کاری متهم کنند اما علی‌اصغر سلطانیه نماینده وقت ایران در آژانس اعلام کرد: «تاسیسات غنی‌سازی فردو از دو سال پیش (۱۳۸۸) به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعلام شده بود و این نهاد بین‌المللی در تمام مراحل، از جمله نصب سانتریفیوژهای این تاسیسات، نظارت داشته است.» پیش از آغاز غنی‌سازی زیر نظر آژانس، ایران از این محل به عنوان مرکز پژوهشی استفاده می‌کرد.

رافائل گروسی در فردو - آبان ۱۴۰۳

نگرانی طرف مقابل چه بود؟ مرور اخبار مربوط به سال ۱۳۹۰ که آغاز درگیری بر سر موضوع فردو است، نشان می‌دهد که مقاومت این سایت در برابر حمله‌های نظامی محل چالش طرف‌های غربی‌ست. خبرگزاری آلمان در بهمن ۱۳۹۰ نوشت: «تاسیسات فردو در اطراف قم و در دل کوه بنا شده است.  به گفته کارشناسان، موقعیت این سایت به‌گونه‌ای است که حتی در صورت بمباران توسط بمب‌های ویژه پناهگاه‌های زیرزمینی نیز آسیب نمی‌بیند. بمباران احتمالی تنها می‌تواند راه ورود به این تاسیسات را مسدود نماید.» ۱۴ سال پس از این تاریخ، در خرداد ۱۴۰۴ یورونیوز نوشت: «فردو تقریباً ۸۰ متر زیر سنگ و خاک قرار دارد و گفته می‌شود که این سایت توسط سامانه‌های موشکی زمین به هوای ایرانی و روسی محافظت می‌شود.»

بمباران این تاسیسات از سوی دشمن، به عنوان یکی از راه‌های آسیب رساندن به این مرکز شناخته می‌شود. کارشناسان نظامی می‌گویند اسرائیل توانایی این عملیات را در اختیار ندارد و اگر بخواهد این سایت را با بمباران از بین ببرد، نهایت کاری که از دست آن‌ها بر می‌آید این است که ورودی‌های سایت را مسدود کنند. این نقطه‌ایست که اسرائیلی‌ها به دنبال وارد کردن آمریکایی‌ها به جنگ با ایران هستند. چرا که از لحاظ تئوری، تنها سلاح متعارفی که می‌تواند این تاسیسات را از بین ببرد، بمب ۱۳ تنی GBU/57 است که درباره کارساز بودن آن نیز اختلافاتی وجود دارد.

از جمله این که گفته می‌شود این تاسیسات در عمق ۸۰ تا ۹۰ متری زمین ساخته شدند و سنگین‌ترین بمب فعال آمریکایی‌ها توان نفوذ تا عمق ۶۱ متری را داراست. از لحاظ نظری، اگر خلبان بتواند چند بمب از این نوع را دقیقاً در یک نقطه پرتاب کند، شاید بتواند به تونل‌های فوردو آسیب برساند.

نکته بعد این که بمب مذکور را فقط بمب‌افکن‌های استراتژیک آمریکا حمل می‌کنند و هیچ پرنده دیگری در جهان توانایی حمل آن‌ها را ندارد. هر فروند از بی‌۲های آمریکا هم دو فروند از این بمب را حمل می‌کند. چند بمب برای این اقدام علیه ایران نیاز است؟ کارشناسان در این مورد اختلاف نظر دارند. چند بی‌۲ و چند هواپیمای جنگنده برای اسکورت آن‌ها نیاز است که ممکن نیست با جنگنده‌های ایران درگیر شوند. تمام این مسائل و پیچیدگی‌ها در کنار اهمیت فردو برای ایران و از سوی دیگر برای اسرائیل، این تاسیسات را بار دیگر در معرض توجه قرار داده است.