آیا جنگ غزه به پایان می‌رسد؟
جزئیات طرح مخفی واشنگتن و تل‌آویو برای غزه
در پی رایزنی‌های دیپلماتیک اخیر، اسرائیل با آتش‌بس موقت ۶۰ روزه در غزه موافقت کرده، اما اختلافات سیاسی داخلی و فشار جناح راست بر نتانیاهو، آینده توافق را مبهم کرده است. طرح مورد حمایت آمریکا و قطر، شامل مبادله اسرا، عقب‌نشینی محدود اسرائیل و ورود کمک‌های انسانی است. نتانیاهو در آستانه سفر به واشنگتن، برای تضمین بقای سیاسی و دریافت امتیازات بیشتر از آمریکا تلاش می‌کند؛ در حالی که حماس خواستار پایان کامل جنگ و خروج نیروهای اسرائیلی است.
فرارو- جمال زحالقه نماینده سابق پارلمان اسرائیل و بنیان گذار حزب بلد
به گزارش فرارو به نقل از روزنامه القدس العربی، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، بامداد چهارشنبه با انتشار پیامی در شبکه اجتماعی «تروث سوشال» اعلام کرد که پس از رایزنی رون دیرمر، وزیر کابینه اسرائیل و فرستاده ویژه نتانیاهو با تیم مذاکره‌کننده آمریکا، اسرائیل با طرح آتش‌بس موقت شصت‌روزه موافقت کرده است. دونالد ترامپ در پیامی خطاب به حماس تأکید کرد: «امیدوارم حماس، برای خیر و صلاح خاورمیانه، این توافق را بپذیرد؛ چرا که شرایط بهتر از این نخواهد شد و اوضاع تنها رو به وخامت خواهد رفت.» وی همچنین خاطرنشان کرد: «قطر و مصر که تلاش‌های فراوانی برای برقراری صلح انجام داده‌اند، این پیشنهاد نهایی را به حماس ارائه خواهند کرد.»
نقشه مشترک واشنگتن و تل‌آویو؛ فشار بر حماس برای پذیرش آتش‌بس
در همین حال، وب‌سایت‌های آمریکایی «اکسیوس» و اسرائیلی «والا» به نقل از باراک راوید، خبرنگار سرشناس اسرائیلی و نزدیک به محافل دولت آمریکا و شماری از مقامات تل‌آویو گزارش دادند که وزیر ران درمر در دیدار با استیو ویتکاف، نماینده ویژه آمریکا اعلام کرده اسرائیل با پیشنهاد قطر برای آتش‌بس موقت موافقت کرده و کابینه نتانیاهو آماده آغاز مذاکرات غیرمستقیم با حماس برای دستیابی به توافقی تازه است. با این حال، هنوز روشن نیست آیا طرحی که ترامپ به آن اشاره کرده همان پیشنهاد قطری است یا تفاوت‌هایی میان این دو وجود دارد.
اظهارات دونالد ترامپ در ادامه سلسله اظهارات اخیر او منتشر شد؛ اظهاراتی که رئیس‌جمهور آمریکا بارها در آن‌ها ابراز امیدواری و حتی اطمینان کرده که به‌زودی آتش‌بس در غزه برقرار خواهد شد. این موضع‌گیری‌ها درست در آستانه سفر بنیامین نتانیاهو به واشنگتن مطرح شده است؛ سفری که از یکشنبه پیش رو آغاز می‌شود. هرچند دونالد ترامپ تأکید کرده قصد دارد با قاطعیت درباره توقف جنگ با نتانیاهو گفت‌وگو کند، اما نشانه‌ها حاکی از هماهنگی کامل واشنگتن و تل‌آویو برای ارائه یک «پیشنهاد مشترک» به حماس است: در صورتی که حماس این طرح را بپذیرد، توافق حاصل خواهد شد و در غیر این صورت، مسئولیت شکست مذاکرات به گردن حماس خواهد افتاد.
طرحی که ترامپ درباره آن صحبت می‌کند، شباهت قابل توجهی به «ابتکار ویتکاف» دارد؛ ابتکاری که در هفته‌های اخیر به‌طور گسترده مورد بحث قرار گرفته است. طبق مفاد این طرح، یک آتش‌بس شصت‌روزه برقرار می‌شود؛ طی آن ۱۰ گروگان اسرائیلی زنده به همراه ۱۵ پیکر به تل‌آویو بازگردانده خواهند شد و در مقابل، صدها زندانی فلسطینی بر اساس همان معیارهای توافق‌های پیشین آزاد می‌شوند. اطلاعات منتشرشده همچنین نشان می‌دهد این پیشنهاد شامل عقب‌نشینی محدود نیروهای اسرائیلی از بخش‌هایی از غزه و ورود سازمان‌یافته کمک‌های بشردوستانه به منطقه است.
ظاهراً این معامله شامل آزادی سربازان اسرائیلی اسیر نخواهد بود، چراکه فرمول آزادی آن‌ها با توافقات قبلی متفاوت است. همچنین شبکه سی‌ان‌ان گزارش داده که این طرح، نوعی اطمینان به حماس درباره امکان دستیابی به آتش‌بس دائمی می‌دهد، اما هیچ تعهد مشخصی از سوی اسرائیل در آن وجود ندارد و حداکثر چیزی که دولت نتانیاهو می‌پذیرد، مذاکرات درباره برقراری آتش‌بس دائم است نه پایان کامل جنگ.
شورش راست‌های تندرو علیه آتش‌بس؛ آیا نتانیاهو توافق را قربانی بقای سیاسی خود می‌کند؟
همزمان با شدت گرفتن شایعات درباره احتمال دستیابی نزدیک به یک توافق و آتش‌بس موقت، رسانه‌های اسرائیلی گزارش داده‌اند که دو وزیر راستگرای تندرو یعنی بتسلئیل اسموتریچ و ایتامار بن‌گویر، به منظور هماهنگی و اقدام مشترک برای به شکست کشاندن این توافق وارد میدان شده‌اند. این تحرکات می‌تواند نشانه‌ای از جدیت نتانیاهو در پذیرش طرح آتش‌بس مورد حمایت آمریکا باشد، اما به همان اندازه ممکن است بخشی از یک مانور سیاسی توسط نخست‌وزیر اسرائیل باشد؛ تلاشی برای تقویت موقعیت سیاسی خود از رهگذر این پیام که هر توافقی که تمامی مطالبات گسترده‌اش را برآورده نکند، دولت را سرنگون خواهد کرد و کشور را به سمت انتخابات زودهنگام سوق می‌دهد. از همین رو، نتانیاهو در قبال پذیرش هرگونه توافق جامع، خواهان دریافت امتیازی چشمگیر از آمریکا است؛ امتیازی که یا موقعیت دولتش را تثبیت کند یا پیروزی‌اش در انتخابات آینده را تضمین نماید.
این بسته امتیازات شامل تضمین تداوم حمایت نظامی آمریکا از اقدامات اسرائیل در قبال تهدیدات ایران، آغاز روندی ملموس برای عادی‌سازی روابط منطقه‌ای، توافق بر سر آینده غزه و هماهنگی کامل درباره خواسته‌های اسرائیل در این منطقه است. نتانیاهو برای نشان دادن حسن نیت خود در واکنش به ابتکار آتش‌بس واشنگتن، بر همکاری نزدیک با ژنرال ایال زامیر، رئیس ستاد کل ارتش اسرائیل نیز تأکید ویژه‌ای داشته است. ایال زامیر در جلسه کابینه امنیتی اسرائیل اعلام کرده که ارتش به اهداف اصلی عملیات خود نزدیک شده و از اعضا خواسته یا دستور آغاز مذاکرات برای توافق فوری مبادله اسرا را صادر کنند یا با تشدید عملیات نظامی موافقت نمایند؛ حتی اگر این به معنای به خطرافتادن جان گروگان های اسرائیلی باشد.
رقص مرگ سیاسی؛ نتانیاهو بین تهدید راست‌گرایان و وعده‌های ترامپ
در چنین فضایی، بنیامین نتانیاهو عازم واشنگتن می‌شود؛ در حالی که از یک سو با تهدید اسموتریچ و بن‌گویر در جناح راست برای فروپاشی دولت روبه‌رو است و از سوی دیگر ژنرال زامیر، به‌عنوان نمادی از «صداقت» در پیگیری توافق، در کنار او قرار گرفته است. فضای سیاسی اسرائیل و روند مذاکرات نتانیاهو در واشنگتن تحت تأثیر سنگین سایه انتخابات قرار دارد؛ جایی که نخست‌وزیر اسرائیل تلاش خواهد کرد ترامپ را مجاب کند تا بار دیگر و برای جلوگیری از شکست انتخاباتی، دست او را بگیرد؛ درست همان‌طور که در دوره گذشته با ارائه مجموعه‌ای از امتیازات سیاسی قابل توجه، نتانیاهو را از سقوط نجات داد.
بنیامین نتانیاهو اکنون در تنگنای یک بحران سیاسی عمیق گرفتار شده است؛ اگر مجبور شود بدون آزادی گروگان‌ها و پایان جنگ غزه پای صندوق رای برود، شکست او قطعی خواهد بود و اسطوره «پیروزی‌هایش» زیر سایه این ناکامی به تاریخ خواهد پیوست. حتی دستیابی به یک توافق جامع نیز برای نجات او از این مهلکه کافی نخواهد بود و نتانیاهو برای عبور از این بحران به پشتیبانی قوی‌تر ترامپ نیازمند است. بنا بر گزارش رسانه‌های اسرائیلی، این حمایت باید شامل توافق عادی‌سازی با عمان، آغاز مذاکرات مستقیم با عربستان سعودی، اعلام رسمی سوریه مبنی بر پایان وضعیت جنگ با اسرائیل و همچنین تعهد آمریکا به انجام حمله‌ای دوباره علیه ایران در صورت احیای برنامه هسته‌ای تهران باشد.
آیا ترامپ بار دیگر نتانیاهو را از پرتگاه نجات می‌دهد؟
اگر دونالد ترامپ فشار لازم را بر طرف‌های مختلف وارد کند، نتانیاهو آماده است وارد مذاکره برای یک توافق مرحله‌ای شود و همچنان برای خود فضایی جهت مانور و بازی با جزئیات باقی بگذارد تا در صورت لزوم، امکان به بن‌بست کشاندن توافق را حفظ کند. اما اگر این رویکرد به نتیجه نرسد و توافق نهایی حاصل شود، نخست‌وزیر اسرائیل تلاش خواهد کرد اسموتریچ و بن‌گویر را قانع کند که حتی اگر از دولت کناره‌گیری کردند، دست‌کم به سقوط کابینه رأی ندهند؛ سناریویی که چندان دور از ذهن نیست؛ چرا که در صورت برگزاری انتخابات زودهنگام، ائتلاف لیکود و احزاب مذهبی شانس چندانی برای پیروزی نخواهند داشت.
در سوی دیگر معادله، حماس خواستار توقف کامل جنگ، خروج نیروهای اسرائیلی، ورود بی‌قید و شرط کمک‌های انسانی و آغاز روند بازسازی غزه است؛ در مقابل حتی حاضر است از سهم خود در مدیریت مدنی غزه صرف‌نظر کند و آتش‌بسی طولانی‌مدت با ضمانت کشورهای عربی و نهادهای بین‌المللی را پیشنهاد دهد. با این حال، چنین خواسته‌هایی که با هدف نجات جان غیرنظامیان و احیای زندگی در غزه مطرح می‌شوند، از نگاه اسرائیل و آمریکا «مواضعی سرسختانه» تلقی می‌شوند. حتی پیش از اعلام موضع رسمی حماس نسبت به پیشنهاد ترامپ، دفتر نخست‌وزیری اسرائیل به وزرا دستور داده بود این خط رسانه‌ای را دنبال کنند که حماس تمایلی به پذیرش توافق ندارد و عامل اصلی شکست احتمالی مذاکرات است.
برای فهم واقعیت نگاه نتانیاهو به طرح آتش‌بس موقت، باید به اظهارات ژنرال رومن گافمن، دبیر نظامی و یکی از نزدیک‌ترین مشاوران نخست‌وزیر اسرائیل توجه کرد. رومن گافمن در نشست با خانواده‌های سربازان اسیر اسرائیلی تصریح کرده بود که برای تل‌آویو، «تعیین تکلیف جنگ با حماس» اهمیت اصلی دارد تا از تکرار فاجعه‌ای مشابه ۷ اکتبر جلوگیری شود. این موضع با واکنش تند خانواده‌ها مواجه شد؛ آنان در بیانیه‌ای پرسیدند: «آیا با یک بازی دوگانه مواجه هستیم که یک روایت برای خانواده‌ها و روایتی دیگر برای ترامپ ارائه می‌شود؟» سخنان دبیر نظامی نخست‌وزیر کاملاً در تعارض با اظهارات رئیس ستاد ارتش اسرائیل قرار دارد که تحقق اهداف جنگ را بسیار نزدیک توصیف کرده بود.
در حالی که زمزمه‌های توافق و مصالحه نهایی به گوش می‌رسد، ارتش اسرائیل همچنان موج حملات مرگبار خود را در غزه شدت می‌بخشد و هیچ نشانه‌ای از توقف ماشین جنگ، تخریب و آوارگی دیده نمی‌شود. طبق گزارش رسانه‌های اسرائیلی، طیف وسیعی از فرماندهان میدانی نه‌تنها با پایان جنگ مخالف‌اند، بلکه خواهان تشدید عملیات نظامی هستند.
همزمان، صدای اعتراض مخالفان جنگ و گروه‌هایی که خواستار آزادی گروگان‌ها هستند، در داخل اسرائیل رو به فزونی است. با این حال، تصمیم نهایی تنها در اختیار یک نفر است: بنیامین نتانیاهو؛ رهبری که تا زمانی که تحت فشار مستقیم ترامپ قرار نگیرد یا با وعده عادی‌سازی روابط منطقه‌ای وسوسه نشود، انگیزه‌ای برای پایان دادن به جنگ ندارد. در این میان، حماس نیز با تجربه‌ای که از تاکتیک‌های سیاسی و فریب‌های نتانیاهو اندوخته، دیگر حاضر نیست بدون تحقق خواسته‌های اصلی خود یعنی پایان جنگ و خروج کامل نیروهای اسرائیلی از غزه به نخست‌وزیر اسرائیل اجازه دهد از زیر بار آتش‌بس بگریزد.
