عکس؛ پدری که با دخترانش تعزیه می‌خواند
خانواده چهار نفره رجبی، همه در کار تعزیه‌اند. پدر خانواده اولیاخوان است، دختران هر دو بچه‌خوان هستند و مادر خانواده هم تدارکات و آماده‌سازی ادوات و اسباب تعزیه را بر عهده دارد، اعضای این خانواده در گفت‌وگو با ایسنا از حضور خود در تعزیه می‌گویند.
همزمان با عاشورای حسینی، مهمان خانواده رجبی شدیم، خانواده‌ای که در عرصه تعزیه فعال هستند.
به گزارش ایسنا، مرضیه خانم تصمیمش را گرفته بود. مهم نبود که فرزندش دختر یا پسر باشد، او می‌خواست فرزندش هم وارد تعزیه بشود و در کنار پدر، عمو و پدربزرگ خود شبیه‌خوان شود. سال‌ها از این تصمیم می‌گذرد و حالا خانواده چهار نفره رجبی همه در کار تعزیه‌اند. شاید به نظر برسد که این خانواده دارای فرزندان پسر شدند و حال آنکه دو دختر این خانواده در کنار پدر و با تشویق مادر به اجرای تعزیه پرداخته‌اند.
در آستانه عاشورا، مهمان این خانواده شدیم و آنچه پیش‌رو دارید، گفتگوی ایسنا با اعضای خانواده رجبی است.
مصطفی رجبی، پدر خانواده که پدر و برادرش هم در کار تعزیه هستند، از حضورش در این زمینه می‌گوید، از دغدغه‌هایی که برای آموزش تعزیه دارد و خواستار مکانی ثابت برای اجرای تعزیه است.
دو دختر او، کوثر و طهورا نیز از ورود خود به این عرصه می‌گویند و اینکه اجرای دختران گرمابخش تعزیه می‌شود.
اما مرضیه ابوالقاسمی، مادر این خانواده که خود دوستدار تعزیه است، از تلاشش برای نگهداری اسباب و جامه‌های تعزیه می‌گوید و از اینکه دخترانش را به اجرای تعزیه ترغیب کرده است.
مصطفی رجبی متولد ۱۳۵۹ تهران است که تعزیه را از ۶ سالگی، در یکی از هیات‌های محلی زیر نظر پدرش آغاز کرده؛ هیاتی که به گفته او بسیار سنتی بوده است.
او با اشاره به حضور پدرش در تعزیه ادامه می‌دهد: پدر در زمینه مخالف‌خوانی فعالیت می‌کنند و من هم از طفل‌خوانی آغاز کردم و نخستین بار در تعزیه حضرت زهرا (س) اجرا داشتم که نقش امام حسین (ع) را خواندم.
در همان دوران کودکی و همزمان با فعالیتش در بچه‌خوانی، به نواختن طبل و سایدرام هم علاقه‌مند شده است. در نوجوانی در نقش حضرت قاسم و حضرت علی اکبر ایفای نقش کرده. با وسایل ساده‌ای که دم دستش بوده، ادوات تعزیه را می‌ساخته است. او حالا اولیاءخوان است.
رجبی درباره حضور دختران خود در تعزیه می‌گوید: دختر بزرگترم، کوثر که حالا نوجوان است، از دو سالگی در نقش رقیه‌خوان و بچه‌خوان ایفای نقش کرده و حالا در پشت صحنه و تدارکات کار در کنار من است. دختر کوچکترم، طهورا، سکینه‌خوان است ولی او نیز به زودی باید صحنه اجرا را ترک کند چون به سن تکلیف می‌رسد.
این تعزیه‌خوان در ادامه از همراهی همسرش نیز قدردانی می‌کند و می‌افزاید: بابت خانواده منسجم خود شکرگزارم. همسرم همواره پشتیبانم بوده است. گاهی سختی‌های زیادی پیش آمده. مثل اینکه چند روز خانه نبوده‌ام و بار زندگی بر دوش ایشان بوده است. شغل من تعزیه نیست. کارمند اداره پست هستم و شیفتی کار می‌کنم. گاهی چند روز پشت هم برای کار و اجرای برنامه در خانه نبوده‌ام و همسرم بار زندگی را بر دوش کشیده است.
رجبی در ادامه از دغدغه‌های حرفه‌ای خود نیز سخن می‌گوید؛ دغدغه‌هایی در باب آموزش این هنر و نیز نبود جا و مکان ثابتی برای اجرای آن.
این موافق‌خوان تعزیه به پیشینه دیرپای این هنر اشاره می‌کند و می‌گوید: تعزیه هنر اصیل و دیرینه ایرانی است که قدمتی چند هزار ساله دارد و قبلا با عنوان سیاوشان در سوگ سیاوش اجرا می‌شده و در زمان صفویه و با رونق مذهب شیعه، یکسری شعرا، اشعاری در وصف اهل بیت سرودند که تعزیه شکل و بوی اسلامی و عاشورایی گرفت.
رجبی اضافه می‌کند: تعزیه از قدیم هنر سینه به سینه بوده که از پدر به فرزند می‌رسیده و بچه‌ها از کودکی در آغوش پدر می‌آموختند. مشکلی که الان وجو د دارد، بحث آموزش است و شایسته است که وزارت علوم و دستگاه‌های دست‌اندرکار، آموزش این هنر را به صورت دانشگاهی و آکادمیک مورد توجه قرار بدهند و در دانشگاه‌های هنری، بحث آموزش تعزیه را بگنجانند و از استادان موسیقی تعزیه و دیگر استادان و خوانندگان این هنر استفاده کنند و در کنار آنان، استادان دیگری را برای آموزش مباحث علمی این هنر دعوت به کار کنند تا این هنر به صورت علمی ادامه پیدا کند و رو به افول نرود.
رجبی خاطرنشان می‌کند: در کنار اینها،به عنوان یک دلسوز تعزیه و ذاکر اهل بیت و علاقه‌مند به هنر شبیه‌خوانی از وزارت علوم و دیگر سازمان‌ها و ارگان‌ها می‌خواهم شرایطی را برای فعالیت موسسات آموزشی خصوصی در زمینه تعزیه فراهم کنند.
او همچنین خواستار ایجاد مکان‌هایی ثابت برای اجرای تعزیه است و در این زمینه توضیح می‌دهد: تکیه دولت‌هایی و پایگاه‌های ثابتی برای اجرای تعزیه در نظر بگیرند تا هر روز این پرچم افراشته‌تر شود چراکه این چراغی است که خاموش نگردد.
در ادامه این گفتگو، سراغ کوثر رجبی، دختر بزرگتر این تعزیه‌خوان می‌رویم.
او درباره حضور خود در اجراهای تعزیه می‌گوید: کمتر از ۲ سال داشتم که وارد کار تعزیه شدم. این کار را از مادرم یاد گرفتم. پدرم معتقد بود دختری که وارد کار تعزیه بشود، به این حوزه علاقه‌مند خواهد شد ولی بعدا که بزرگتر شد، دیگر نمی‌تواند ادامه بدهد و این موضوع برایش غم‌انگیز خواهد بود. درست هم می‌گفت ولی من یاد گرفتم و اولین تعزیه را کمتر از دو سالگی در نقش حضرت رقیه، کار کردم. سال‌ها نقش سکینه را خواندم.
این دختر نوجوان اضافه می‌کند: چون تعزیه‌خوانی برای دختران، سن محدودی دارد، بعد از گذشت چند سال نتوانستم ادامه بدهم. فقط در قسمت تدارکات به پدر کمک می‌کنم. سعی کردم به خواهرم هم یاد بدهم . البته که پدر موثرتر بود و حالا خواهرم جای مرا گرفته و اجرا می‌کند.
از کوثر می‌پرسیم با وجود محدودیت‌هایی که تعزیه برای فعالیت دختران دارد، حضور آنان را در این حوزه چگونه ارزیابی می‌کند.
او پاسخ می‌دهد: شاید به نظر برسد که حضور دختران در تعزیه موثر نیست ولی با تجربیاتی که داشته‌ام، می‌گویم هم اهل بیت کمک‌رسان آدم می‌شوند و هم حضور دختران تعزیه را گرم می‌کند چون دختران با احساس‌تر اجرا می‌کنند و بیشتر می‌توانند حق مطلب را ادا کنند و تعزیه با شور و اشتیاق‌تر برگزار می‌شود اما به دلیل مناسباتی که وجود دارد، آنان تا سن پایینی می‌توانند در تعزیه حضور داشته باشند و بعد از این سن می‌توانند در کارهای دیگر کمک کنند مثل تدارکات، ترمیم و جمع‌آوری لباس‌ها، ساخت خنچه و ...
طهورا رجبی، دختر کوچکتر است که به زودی به سن تکلیف می‌رسد و او نیز دیگر امکان اجرا در تعزیه را نخواهد داشت.
طهورا درباره حضور خود در مجالس تعزیه می‌گوید: در نقش سکینه علی اکبر، سکینه حضرت عباس، رقیه و ... روی صحنه رفته‌ام. امسال آخرین سالی است که می‌توانم اجرا کنم ،چون به سن تکلیف می‌رسم اما بعد از آن در پشت صحنه به پدرم کمک می‌کنم.
مرضیه ابوالقاسمی، همسر رجبی و مادر این دختران هم از علاقه خود به تعزیه می‌گوید که از پیش از ازدواجش آغاز شده و بعد از ازدواج هم مشوق همسرش بوده است.
او می‌گوید: همیشه تلاش کردم که اثاث تعزیه دست و پاگیر همسرم نشود. گاهی در خانه‌های کوچکی زندگی کرده‌ایم ولی کوشیدم به بهترین شکلی از این اثاث نگهداری کنم چون حس بسیار خوشایندی به من می‌دهد و فکر می‌کنم با وجود آنها زندگی بهتری دارم.
ابوالقاسمی که مشوق دخترانش برای حضور در تعزیه بوده، یادآوری می‌کند: پیش از اینکه بچه‌دار شویم، همه فکر می‌کردند اگر فرزند ما پسر باشد، می‌تواند در تعزیه کار کند ولی همیشه می‌گفتم دختر هم می‌تواند. از همان اول آموزش دختر بزرگ‌مان را شروع کردم .خودم هم نسخه‌های تعزیه را خیلی دوست می‌داشتم. کوثر، دختر بزرگ‌مان یک سال و ۸ ماه داشت که رقیه خواند. بچه‌هایی که در تعزیه هستند، نسبت به دیگر بچه‌ها به امور مذهبی آشنایی بیشتری پیدا می‌کنند که برای من بسیار خوشایند است.
او در پایان این گفتگو از تاثیر شرایط جنگی بر تعزیه نیز می‌گوید:هر سال حس و حال محرم یک هفته پیش از شروع این ماه در خانه ما شکل می‌گیرد اما امسال که به دلیل شرایط جنگی، کمرنگ شد، همه ما اذیت شدیم.
