روابط چین و ایران پس از جنگ ۱۲ روزه به کدام سو خواهد رفت؟
یکی از مواردی که پس از جنگ اخیر در محافل سیاسی مطرح می‌شود، مسأله رابطه میان ایران و چین پس از تحولات اخیر است.
فرارو- محمد حسن خلیلی؛ با پایان جنگ ۱۲ روزه میان ایران و اسرائیل، یکی از مواردی که اکنون پررنگ‌تر از گذشته خود را نشان داده، مسأله رابطه میان چین و ایران به خصوص در سایه تنش هایی است که ایران با غرب پس از روی کار آمدن ترامپ داشته است.
به گزارش فرارو، «سیدعباس عراقچی»، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران صبح دوشنبه ۲۳ تیرماه در راس هیئتی، تهران را به مقصد چین ترک کرد.
بنابر گزارش ها، عراقچی بنا به دعوت «وانگ یی»، وزیر امور خارجه چین، برای شرکت در اجلاس وزرای سازمان همکاری شانگهای عازم چین شده است. وزیر امور خارجه کشورمان در این سفر ضمن شرکت و سخنرانی در اجلاس وزرای سازمان همکاری شانگهای، با وزیر امور خارجه چین و تعداد دیگری از وزرای امور خارجه شرکت‌کننده در این اجلاس گفتگو و تبادل نظر خواهد کرد.
رویکرد خرید نفتی چین از ایران
اما یکی از مواردی که در مورد روابط چین و ایران از گذشته برجسته و پس از جنگ این مسأله برجسته‌تر نیز شده است، مسأله خرید نفتی چین از ایران است. پس از پایان جنگ ایران و اسرائیل، دونالد ترامپ که در آغاز دولتش با صدور فرمانی، از رویکرد بازگشت فشارحداکثری آمریکا بر ایران خبر داده بود، پس از آتش بس میان ایران و اسرائیل در چرخشی آشکار اعلام کرد چین می‌تواند به خرید نفت از ایران ادامه دهد.
ترامپ پس از اعلام آتش بس و تنها چند روز پس از حمله آمریکا به سایت های هسته‌ای ایران در حساب کاری خود در شبکه اجتماعی تروث سوشال نوشت: «چین اکنون می‌تواند به خرید نفت از ایران ادامه دهد. امیدوارم آن‌ها (چینی‌ها) مقدار زیادی [نفت] از آمریکا نیز خریداری کنند.»
این اظهارات ترامپ در حالی مطرح می‌شود که مسأله ادامه خریدهای نفتی چین از ایران، برای پکن نیز امری مهم و حیاتی محسوب می‌شود.
در گزارشی که در پایگاه خبری رادیو ملی آمریکا (ان پی آر) اندکی پیش از قبول آتش بس میان ایران و اسرائیل منتشر شده، به مسأله واردات چین از نفت ایران پرداخته شده است. در این گزارش که با عنوان «چرا چین اینقدر از تنش های ایران و اسرائیل نگران است» آمده است: یک کشوری که خارج از خاورمیانه جنگ میان ایران و اسرائیل و نیز هرگونه آتش بس ممکن را پیگیری می‌کند، چین است. این نیز بخاطر آن است که چین بزرگترین وارد کننده نفت از ایران است و پکن یک شریک سیاسی نزدیک به تهران محسوب می‌شود.
در گزارش رادیو ملی آمریکا همچنین آمده است: «ایران در حال حاضر ۹۰ درصد از نفت خام خود را با وجود تحریم های آمریکا که برای کاهش فروش نفت ایران طراحی شده، به چین صادر می‌کند.» این پایگاه سپس در علت اینکه چرا چین چنین مقدار زیادی نفت از ایران خریداری می‌کند، به نقل از «مویو شو» (Muyu Xu)، یک تحلیلگر ارشد چینی می‌نویسد: «چین همیشه بزرگترین خریدار نفت ایران بوده است؛ به خصوص پس از آنکه تحریم های آمریکا علیه ایران در سال ۲۰۱۹ گسترش یافت.»
او در ادامه می‌گوید: «چین قادر است تا نفت ایران را با تخفیفی ۸ درصدی در قیاس با بازار خریداری کند.»
طبق اعلام رادیو ملی آمریکا نه چین و نه ایران اطلاعات رسمی در خصوص تجارت نفتی‌شان منتشر نمی‌کنند و سخنان این تحلیلگر چینی مبتنی بر تصاویر ماهواره‌ای و منابع زمینی است که تانکرهای نفتی را که از ایران عازم چین هستند، ردیابی می‌کنند.
نقش میانجی‌گرانه چین
از سوی دیگر، از آنجایی که چین رابطه‌ای خوب از یک سو با ایران و از سوی دیگر با کشورهای غربی داشته، همواره به چین به چشم یک عامل بالقوه برای ایفای نقش میانجی‌گر میان ایران و کشورهای غربی نگاه شده است. در طول همین جنگ ۱۲ روزه میان ایران و اسرائیل، زمانی که تنش‌ها میان دوطرف بالا گرفت و طرفهای غربی احتمال می‌دادند که ممکن است ایران برای فشار به طرف مقابل دست به بستن تنگه هرمز بزند، طرف های غربی برای بازداشتن ایران از این کار، دست به دامان چین شدند.
در همان زمان سرویس جهانی بی‌بی‌سی در خبری اعلام کرد «مارکو روبیو»، وزیر خارجه آمریکا از چین خواسته است تا ایران را از بستن تنگه هرمز که یکی از شاهراه‌های بسیار مهم کشتیرانی در جهان محسوب می‌شود، باز دارد. به نوشته پایگاه خبری سرویس جهانی بی‌بی‌سی، اظهارات روبیو پس از آن بیان شد که شبکه پرس‌تی‌وی ایران گزارش داد پارلمان ایران طرحی را تصویب کرده تا تنگه هرمز را ببندد؛ اما تصمیم نهایی با شورای عالی امنیت ملی است.
اما نقش میانجی چین تنها به مورد واسطه‌گری این کشور برای نبستن تنگه هرمز محدود نمی‌شود؛ بلکه هم‌اکنون زمزمه‌هایی نیز از احتمال میانجی‌گری چین بجای عمان در مذاکرات هسته‌ای مطرح است؛ هرچند هنوز از سوی منابع رسمی تأیید نشده است. اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه کشورمان در واکنش به این اخبار، در نشست خبری خود آن را صرفا گمانه‌زنی رسانه‌ای دانست.
بقایی همچنین در خصوص نقش چین در زمینه کمک به حل مسأله هسته‌ای گفت: هر دو کشور (چین و روسیه) برای ایفای نقش و کمک به حل موضوع هسته‌ای ایران همواره اعلام آمادگی کردند؛ اما بسته‌ای مشخص برای این موضوع به تازگی ارائه نشده است.
فروش تسلیحاتی چین به ایران پس از جنگ
اما شاید مهمترین موردی که این روزها بسیار در خصوص آن بحث می‌شود، نقشی است که چین می‌تواند پس از جنگ در ترمیم سامانه‌های پدافندی ایران و نیز رفع کمبودهای تسلیحاتی ایران ایفا کند. می‌دانیم که از یکسو به دلیل تحریم های شدید آمریکا و کشورهای غربی، ایران قادر به تأمین و خرید سامانه‌های نظامی از کشورهای غربی نیست. از سوی دیگر، جنگ ۱۲ روزه اخیر از یک‌طرف آسیب های فراوانی را به سامانه‌های پدافندی ایران وارد کرد و از سوی دیگر، برخی کمبودها و کاستی‌ها را در نیروی هوایی ایران، به خصوص وجود جنگنده‌های پیشرفته‌ای که بتواند در برابر تجهیزات پیشرفته دشمن حرفی برای گفتن داشته باشد، آشکار ساخت.
هفته گذشته پایگاه خبری- تحلیلی میدل ایست آی، مستقر در لندن در خبری به نقل از یک مقام عربی مدعی شد که در راستای تلاش تهران برای بازسازی سامانه‌های دفاعی تخریب شده اش، ایران چندین باتری موشکی زمین به هوا از چین تحویل گرفته است؛ خبری که البته بلافاصله از سوی چین تکذیب شد. پایگاه خبری نشریه «ساوث چاینا مورنینگ پست» با انتشار خبری با عنوان «چین تحویل سامانه‌های دفاعی هوایی به ایران را پس از درگیری با اسرائیل تکذیب می‌کند» نوشت: پکن در پاسخ به گزارش های رسانه‌ای اعلام کرد که چین هرگز به کشورهایی که درگیر جنگ هستند، سلاح صادر نمی‌کند.
این نشریه چینی گزارش داد سفارت چین در اسرائیل در گفت‌وگو با روزنامه «اسرائیل هیوم» گفته است چین هرگز سلاح به کشورهایی که درگیر جنگ هستند، صادرات انجام نمی‌دهد و کنترل شدید خود را بر صادرات اقلامی که کاربرد دوگانه دارند، حفظ می‌کند.
خرید جنگنده از چین
اما در خصوص خرید جنگنده از چین و گزارش های که به تازگی در رسانه‌های فارسی منتشر شده، نشریه نیوزویک در گزارشی اعلام کرد: پس از گزارش‌ها در خصوص اینکه ایران بعد از حمله اسرائیل تمایل دارد تا جنگنده جی-۱۰ را خریداری کند، وزارت دفاع چین اعلام کرد کشورش متمایل است تا جنگنده جی-۱۰ را به کشورهای دوست بدهد.
به نوشته نیوزویک این مسأله از آنجایی اهمیت دارد که حمله اسرائیل به ایران کمبودهای پدافند هوایی ایران را که تا حد زیادی به روسیه متکی بوده است؛ آشکار ساخت. به نوشته نیوزویک، در حالی که ایران به دنبال تقویت نیروی دفاعی خود است، ممکن است نگاهی به موفقیت قدرت هوایی چین در رویارویی هند و پاکستان در ماه مه بیاندازد؛ زمانی که جنگنده‌های چینی موفق شدند قدرت خود را ثابت کرده و پاکستان اعلام کرد موفق شده جنگنده‌های هندی را سرنگون کنند.
به نوشته نیوزویک، شماری از رسانه‌ها گزارش داده‌اند مقامات دفاعی ایران در حال انجام مذاکراتی در سطوح بالابرای تهیه جنگنده‌های چندمنظوره «چنگدو جی-۱۰سی» هستند. با این حال به نوشته این نشریه، یک مقام اسرائیلی از چین خواسته تا ایران را تحت فشار بگذارد تا از آنچه به ادعای صهیونیست‌ها «جاه طلبی‌های نظامی» خوانده شده، دست بکشد.
تصویری از جت‌های جنگنده J-10C نیروی هوایی پاکستان
کلام آخر
در پایان باید یادآور شویم اگرچه به تازگی سفیر چین در ایران در سخنانی گفته بود: «مایلیم برای ایجاد یک اقتصاد جهانی انعطاف‌پذیرتر با ایران همکاری کنیم.» اما باید بدانیم مواردی نظیر فروش تسلیحاتی از سوی چین به ایران که بالاتر ذکر شد، با وجود تمامی روابط نزدیکی که میان تهران و پکن برقرار است، پیچیدگی‌های خاص خود را به همراه دارد؛ مسأله‌ای که پیشتر نیز در گزارشی با عنوان «آیا «اژدهای نیرومند» چین گزینه‌ای مناسب برای به روزرسانی ناوگان هوایی ایران است؟ » در خصوص آن به‌طور مفصل صحبت کردیم. با این حال به‌نظر می‌رسد پس از آتش بس میان ایران و اسرائیل، ایران بیش از پیش به دنبال آن است که روابط خود را با چین مستحکم‌تر کند.
