سگ‌های زنده‌یاب؛ نجات جان با بوی بدن از زیرآوار

سگ‌ها با قدرت بویایی فوق العاده‌ای که دارند می‌توانند بوی بدن انسان را حتی از زیر چندین تن خاک و آوار تشخیص دهند و به همین دلیل می‌توانند برای نجات جان انسان‌ها مورد استفاده قرار گیرند. 

به گزارش ایسنا، در شرایط حساس مثل زلزله یا جنگ، فقط انسان‌ها نیستند که به یکدیگر کمک می‌کنند، بلکه گروهی از حیوانات باهوش مثل سگ‌ها نیز به کمک انسان‌ها می‌آیند تا با استفاده از توانایی بویایی قوی که دارند، جانی را از زیر آوار نجات دهند. 

این سگ‌ها که به سگ‌های زنده‌یاب معروفند، آموزش می‌بینند تا انسان‌ها را از زیر خروارها خاک و سنگ و چوب هم پیدا کنند و اینگونه نشان می‌دهند که همیشه به انسان‌ها وفادارند. 

استفاده از سگ‌های زنده‌یاب بخش مهمی از عملیات‌های امدادی به‌ویژه در شرایط بحرانی و جنگی به شمار می‌رود و عملکرد آن‌ها در نجات جان انسان‌ها نقشی انکارناپذیر دارد. در جنگ ۱۲ روزه تحمیلی در کنار هزاران نیروی امدادرسان، ۵۱ قلاده سگ زنده‌یاب آموزش‌دیده از مجموع ۱۱۰ قلاده موجود به‌کارگیری شدند. در این مدت، سگ‌های زنده‌یاب با انجام ۲۴۵ مأموریت تخصصی در ۳۶ مرکز عملیاتی و جست وجو، مجموعاً ۶۸۱ ساعت عملیات نجات انجام دادند. نتیجه این عملیات‌ها یافتن ۱۵ مصدوم زنده و ۱۸۸ شهید از زیر آوارها و مناطق درگیر بود و متأسفانه در جریان این مأموریت‌ها، دو قلاده از سگ‌های زنده‌یاب بر اثر حملات جان باختند. 

وجود ۱۱۰ سگ زنده‌یاب در کشور

سیدرضا مومنی که بیش از ۱۸ سال است در جمعیت هلال احمر مشغول کار است و ۵ سالی می‌شود که ریاست اداره مخصوص «سگ‌های زنده‌یاب» را بر عهده دارد؛ درباره این مرکز می‌گوید: «آنست» مخفف آموزش و نگهداری از سگ‌های تجسس است که از سال ۸۲ این مرکز در هلال احمر تشکیل شد؛ زیرا در زلزله بم بسیاری از این سگ‌ها توانسته بودند مصدومان زیادی را از زیر آوارها پیدا کرده و نجات دهند به همین دلیل اهمیت وجود این سگ‌ها برای مسئولان بیشتر مشخص شد و این مرکز ابتدا در دو استان و سپس در سراسر کشور ایجاد شد. 

وی درباره تعداد مراکز آنست ادامه می‌دهد: در حال حاضر ۳۶ مرکز عملیاتی و ۱۱۰ قلاده سگ داریم. متوسط در هر استان ۲ تا ۳ سگ با مربی وجود دارد؛ اما در استان تهران ما ۵ مرکز فعال داریم که ۱۵ سگ در آن مستقر هستند. 

رئیس اداره عملیات و جستجو و آنست سازمان امداد و نجات جمعیت هلال احمر اظهار می‌کند: مربی‌های این سگ ها، از نجاتگران فعال سازمان امداد و نجات هستند که علاقه‌مند فعالیت با سگ‌ها هستند. این افراد در ابتدا آزمون می‌دهند و پس از قبولی در این آزمون، حدود ۲ سال آموزش تخصصی فشرده می‌بینند و بعد از گذراندن این دوره، به آن‌ها سگ تحویل داده می‌شود و مجددا با سگ‌ها دوره آموزشی می‌گذرانند تا آن‌ها را تربیت کنند که این دوره برای هر سگ حدود یک سال و نیم به طول می‌انجامد و سپس سگ وارد چرخه عملیات می‌شود. 

مومنی گفت که ما در مراکز سگ ها، حدود پنج نژاد مختلف از سگ‌ها داریم اما اکثرا آن‌ها از نژاد ژرمن شپرد و مالینویز هستند که توانایی انجام عملیات‌های جستجو را دارند. 

وی می‌افزاید: سگ‌های ما سگ‌های زنده‌یاب هستند که به بوی بدن انسان‌ها حساسند و می‌توانند آن‌ها را پیدا کنند؛ اما با توجه به میزان مفقودی‌ها در محیط‌های باز تصمیم گرفتیم «سگ‌های ردیاب» را آموزش بدهیم و بخشی از کار خود را به این مسئله اختصاص دهیم تا مفقودی‌ها را نیز بتوانیم با کمک سگ‌ها پیدا کنیم. این طرح به صورت آزمایشی در استان مازندران با سگ‌های نژاد پوینتر در حال اجراست که موفق بوده است و می‌خواهیم این پروژه را توسعه دهیم. 

رئیس اداره عملیات و جستجو و آنست سازمان امداد و نجات جمعیت هلال احمر تأکید می‌کند: رویکرد اصلی ما زنده‌یابی مصدومان است؛ اما با توجه به فراوانی عملیات‌های مفقودی، ردیابی نیز برای ما اهمیت دارد. همچنین سگ‌های ما می‌توانند پیکر افراد مرده را نیز پیدا کنند. 

نگهداری از هر سگ ۴۰۰ میلیون هزینه دارد

مومنی درباره نگهداری از سگ‌ها می‌گوید: ما سگ‌ها را وقتی توله‌های ۲ تا ۳ ماهه هستند خریداری می‌کنیم. این سگ‌ها تا وقتی که حدودا یک سال و نیم دارند آموزش می‌بینند تا وارد چرخه عملیات شوند که هر سگ در یک سال حدود ۴۰۰ میلیون هزینه نگهداری دارد و بعد از آن نیز هر سال این مبالغ برای هر سگ متفاوت است. 

وی می‌افزاید: طول عمر این سگ‌ها حدود ۱۳ تا ۱۴ سال است، اما این سگ‌ها چون دائما تحت آموزش و عملیات هستند، زودتر فرسوده می‌شوند و معمولا تا ۹ سالگی در چرخه عملیات حضور دارند و بعد از آن بازنشسته می‌شوند. 

رئیس اداره عملیات و جستجو و آنست سازمان امداد و نجات جمعیت هلال احمر با اشاره به اینکه مراکز جستجو در حال توسعه است، می‌افزاید: ما در گذشته فقط مسئله آنست را در اداره پیگیری می‌کردیم؛ اما چون مسئله جستجو نیز به کار ما اضافه شده، دو ابزار دیگر مثل پهپاد و دستگاه‌های زنده‌یاب نیز به اداره ما اضافه شده تا بتوانیم مفقودی‌ها را نیز با این سه ابزار مکمل پیدا کنیم. 

این سگ‌های زنده‌یاب خشن نیستند

فرشاد بهبودی که ۴۸ سال دارد و بیشتر از نیمی از عمر خود را در سازمان امدادونجات جمعیت هلال احمر گذرانده می‌گوید: من در ابتدا به عنوان داوطلب وارد سازمان شدم و تا چندین سال نیز در حوزه‌های امدادی فعالیت می‌کردم تا اینکه حدود ۱۸ سال پیش، به خاطر علاقه‌ام به حیوانات و اهمیت حضور این سگ‌های زنده‌یاب در عملیات ها، تصمیم گرفتم وارد اداره آنست شوم. 

وی ادامه می‌دهد: این اداره نیز بعد از زلزله منجیل راه اندازی شد؛ زیرا در آن عملیات متوجه شدند حضور سگ‌ها می‌تواند چقدر در پیدا کردن انسان‌هایی که زیر آوار مانده‌اند، مفید باشد به همین جهت از چند سال بعد از زلزله این اداره راه اندازی شد و سگ‌های مخصوص این کار برای فعالیت در کشور خریداری و نگه‌داری شدند. 

این مربی سگ‌های زنده‌یاب درباره نحوه آموزش دیدن اولین مربی‌ها اظهار می‌کند: ما تحت آموزش مربی‌های سگ صلیب سرخ آلمان بودیم و سالی چند بار آن‌ها به تهران می‌آمدند و برای ما دوره آموزشی برگزار می‌کردند. 

بهبودی ادامه می‌دهد: سگ‌ها به صورت روزانه در ساعت‌های مختلف روز تمرین‌های خاص خود را انجام می‌دهند. مثلا پیاده روی، دویدن، اجتماعی کردن سگ، فرمانپذیری دوره‌های تخصصی و جستجو از جمله تمرینات روزانه سگ‌ها به همراه مربی‌هایشان است. 

این مربی سگ‌های آنست هلال‌احمر با اشاره به اینکه این سگ‌های تجسس با سگ‌های پلیس بسیار تفاوت دارند، تاکید می‌کند که سگ‌های ما آموزش می‌بینند که با انسان‌ها مهربان باشند و آن‌ها را اذیت نکنند، یعنی کودکان را گاز نگیرند. در حالیکه مثلا سگ‌های پلیس آموزش می‌بینند افراد را بگیرند و به دستگیری متهمان کمک می‌کنند، به همین دلیل سگ‌های پلیس خشن هستند، اما سگ‌های ما اجتماعی هستند. 

وی می‌افزاید: هر مربی، یک سگ دارد که تمام امور مربوط به آموزش، تربیت و نگهداری از سگ بر عهده مربی است و مربی‌ها در ساعات اداری و در عملیات‌ها همراه سگ خود هستند. 

این مربی سگ‌های زنده‌یاب ادامه می‌دهد: هر سگ حدود ۱۰ سال عمر کاری مفید دارد و بعد از آن بازنشسته می‌شود زیرا به علت کهولت سن دیگر نمی‌توانند در عملیات‌ها شرکت کنند. بعد از بازنشستگی نیز یا در مراکز خودمان تا زمانیکه زنده هستند می‌مانند و یا به اشخاص مورد اعتماد واگذار می‌شود. 

بهبودی می‌گوید: در صورت مرگ سگ‌ها نیز، سگ دیگری به مربی واگذار می‌شود تا مسئولیت آن را بر عهده بگیرد و مجددا آموزش‌هایش را آغاز کند. 

وی می‌افزاید: این سگ‌ها به بوی بدن انسان‌ها حساسند و با روش‌های مختلف می‌توانند انسان‌ها را پیدا کنند. البته به نوع حادثه میزان کارایی سگ‌ها متفاوت است. 

این مربی سگ هلال احمر با بیان اینکه در عملیات‌های مختلفی مثل ریزش ساختمان پلاسکو، سیل و جنگ ۱۲ روزه با سگش شرکت کرده است، اظهار می‌کند: در تمام این ۱۲ روز، با سگم «اسکار» در عملیات‌های مختلف شرکت کردم.

مهم‌ترین عملیات، عملیات حمله به شهر ری بود که تقریبا ۱۵ دقیقه بعد از حمله به محل حادثه رسیدیم. اسکار در همان لحظات اولیه بوی بدن فرد زنده‌ای را احساس کرد و شروع کردن به واق واق کردن که ما هم با دستگاه خاصی که داشتیم مطمئن شدیم که فرد زنده‌ای زیر آوار است و سریع فرد را زنده پیدا کردیم. در مجموع ۲ سگ حاضر در پایگاه امداد و نجات، ۷ نفر را زنده یا مرده پیدا کردند. 

سگ زنده یاب؛ نجات جان با بوی بدن از زیر آوار

این سگ ها، در ۱۲ روز جنگ تحمیلی موفق شدند ۱۸ مصدوم را زنده و ۱۸۸ پیکر شهید را طی ۶۸۱ ساعت عملیات جستجو پیدا کنند. همچنین در این عملیات‌ها دو قلاده سگ نیز به خاطر فشار عملیات‌ها کشته شدند و با این وجود، ضرورت وجود این سگ‌ها در تیم‌های امداد و نجات برای همگان مورد اهمیت شد.