خطر تابش اشعه فرابنفش؛ از آفتاب‌سوختگی تا سرطان پوست

در روزهای گذشته نمودارهایی از میزان تابش پرتو فرابنفش در فضای مجازی دست به دست شد؛ اشعه‌ای که مقدار اندکی از آن برای بدن انسان لازم و بیش از مقدار مشخص آسیب‌زاست. رئیس پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو کشور می‌گوید: «در ساعات خاصی از روزهای تابستان، شاخص پرتو فرابنفش در تهران به عدد ۱۰ تا ۱۱ نیز می‌رسد که بیشترین حد تابش است. البته تابش اشعه فرابنفش نه قطعا اما تقریبا مانند روال طبیعی است و از آنجا که ناپیداست، تاکنون به آن بی‌توجهی شده است». 

به گزارش ایسنا،  در روزهای گذشته نمودارهایی از میزان تابش پرتو فرابنفش در فضای مجازی دست به دست شد؛ اشعه‌ای که مقدار اندکی از آن برای بدن انسان لازم و بیش از مقدار مشخص آسیب‌زاست. رئیس پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو کشور می‌گوید: «در ساعات خاصی از روزهای تابستان، شاخص پرتو فرابنفش در تهران به عدد ۱۰ تا ۱۱ نیز می‌رسد که بیشترین حد تابش است. البته تابش اشعه فرابنفش نه قطعا اما تقریبا مانند روال طبیعی است و از آنجا که ناپیداست، تاکنون به آن بی‌توجهی شده است».

مهدی رهنما درباره بازه شاخص پرتو فرابنفش توضیح می‌دهد: «شاخص فرابنفش براساس استانداردهای بین‌المللی در ۱۱ طبقه دسته‌بندی می‌شود. مقادیر بین صفر تا سه در محدوده ایمن یا «سبز» قرار دارند و قرارگرفتن در معرض تابش در این بازه، حتی برای تولید ویتامین D نیز مفید است، اما از عدد چهار به بالا توصیه می‌شود افراد از کرم ضدآفتاب، عینک آفتابی و کلاه لبه‌دار استفاده کنند.

شاخص‌های شش و هفت تابشی شدید را نشان می‌دهند که می‌تواند موجب آفتاب‌سوختگی و آسیب پوستی شود و از شاخص هشت به بالا خطرات جدی برای سلامت انسان به همراه دارد و عدد ۱۱ نیز خطرناک‌ترین میزان برای سلامت انسان است».

او ادامه می‌دهد: «در تهران، در اغلب روزهای تابستان و به‌ویژه حوالی ساعت ۱۲ ظهر تا ۱۴:۳۰ شاخص پرتو فرابنفش بین ۱۰ تا ۱۱ است که بالاترین سطح هشدار محسوب می‌شود. به‌ندرت پیش می‌آید که در این بازه زمانی، شرایط تابش تضعیف شود. البته در ساعات ابتدایی روز مانند شش صبح، شاخص اشعه فرابنفش معمولا در محدوده سبز است اما به تدریج از حوالی ساعت ۹ به بعد افزایش می‌یابد و ظهر به اوج خود می‌رسد».

به گفته او، شاخص پرتو فرابنفش از پارامترهایی همچون ارتفاع از سطح زمین، زاویه تابش خورشیدی، میزان ابرناکی، آلایندگی و… متأثر می‌شود. در حال حاضر بالاترین مقداری که برای تهران در ماه تیر ثبت شده، شاخص حدود ۱۱ بوده که خطرناک‌ترین حد استاندارد جهانی است.

رهنما با اشاره به سابقه اندازه‌گیری تابش پرتو فرابنفش در ایران توضیح می‌دهد: «در حالی که این شاخص به دلیل تغییر اقلیم و آلاینده‌های جوی با تغییراتی روبه‌رو شده است، اما این پدیده همواره به صورت طبیعی وجود داشته و معمولا در تمام نقاط دنیا به این شکل است که در ساعتی از روز، بیشترین مقدار اشعه خورشید در سطح زمین دریافت می‌شود و شاخص آن افزایش می‌یابد. 

با وجود این از آنجا که این شاخص فقط حدود ۱۰ سال یا کمی بیشتر است که در تهران و ایران اندازه‌گیری می‌شود، برای عموم مردم همچنان ناآشنا و سؤال‌برانگیز است».

رئیس پژوهشگاه هواشناسی درباره خطرات تماس با اشعه فرابنفش می‌گوید: «قرارگرفتن در معرض تابش شدید فرابنفش می‌تواند باعث آفتاب‌سوختگی، التهاب پوستی و در موارد بسیار شدیدتر سرطان پوست شود. اگر این تماس به صورت مزمن و بدون مراقبت باشد، خطرات جدی‌تری ایجاد می‌کند، اما این مخاطرات با رعایت توصیه‌هایی نظیر استفاده از کرم ضدآفتاب، عینک آفتابی و اجتناب از حضور مستقیم در زیر نور خورشید در ساعات اوج تابش خورشید تا حد زیادی کاهش می‌یابد».

رهنما در توضیح تأثیر آلودگی هوا بر شدت تابش اشعه فرابنفش ادامه می‌دهد: «نقش آلاینده‌ها پیچیده و متنوع است. برخی آلاینده‌ها با پراکندگی یا جذب اشعه می‌توانند شدت آن را کاهش دهند، اما برخی دیگر مانند ذرات معلقی که باعث تغییر زاویه تابش می‌شوند، ممکن است باعث تقویت پرتو فرابنفش شوند. بنابراین نوع آلاینده و ساختار شیمیایی آن نقش تعیین‌کننده‌ای در میزان تأثیر دارد».

به گفته او، منابع مختلف علمی تأکید کرده‌اند که آلاینده‌های جوی می‌توانند هم در کاهش و هم در افزایش شدت پرتو فرابنفش نقش داشته باشند.

رهنما با اشاره به کم‌توجهی عمومی نسبت به پرتو فرابنفش می‌گوید: «برخی آلاینده‌ها به چشم دیده می‌شوند و در نتیجه حساسیت عمومی و مطالبه نسبت به آن‌ها بالاست، اما پرتو فرابنفش دیده نمی‌شود؛ همین امر باعث کاهش مطالبات در این زمینه شده و مسئله از دستور کار عمومی و تصمیم‌گیری‌ها خارج شده است. براساس استانداردها، اگر شاخص پرتو فرابنفش از حدی فراتر رفت باید هشدار صادر می‌شود،

به‌ویژه در روزهایی که در ساعات خاصی از روز شدت تابش اتفاق می‌افتد و لازم است برای توجه به این شرایط اعلان عمومی صادر شود. اما در حال حاضر این کار به شکل منسجم و مؤثر انجام نمی‌شود؛ چراکه از یک سو قوانین لازم برای الزام‌آوری این هشدارها تعریف نشده است و از سویی دیگر تجهیزات لازم برای پایش زمینی فراهم نیست».