هوش مصنوعی، فرصتی برای پیشرفت

رسول سعیدی زاده؛  هوش مصنوعی یا AI به سیستم‌ها و نرم‌افزارهایی اطلاق می‌شود که قادرند وظایفی را انجام دهند که معمولاً نیازمند به هوش انسانی است؛ مانند یادگیری، تصمیم‌گیری، تولید محتوا و تحلیل داده‌ها. اهمیت روزافزون این فناوری، حاصل پیشرفت‌های چشمگیر در قدرت پردازش، دسترسی گسترده به داده‌ها و توسعه الگوریتم‌های پیشرفته است. این عوامل باعث شده‌اند هوش مصنوعی بتواند بسیاری از فرایندهای کاری را به‌صورت خودکار، دقیق و سریع انجام دهد.

هوش مصنوعی به‌عنوان ابزاری مکمل عمل می‌کند و جایگزینی کامل برای نیروی انسانی نیست. در عوض، موجب ایجاد مشاغل جدیدی مانند متخصص داده، مهندس هوش مصنوعی و تحلیل‌گر سیستم‌های هوشمند خواهد شد؛ مشاغلی که پیش‌تر وجود نداشتند. برای فعالیت در این حوزه، مهارت‌های فنی نظیر برنامه‌نویسی، تحلیل داده، یادگیری ماشین و آشنایی با الگوریتم‌های هوش مصنوعی از اهمیت بالایی برخوردارند. افزون بر این، مهارت‌های نرم مانند حلّ مسئله، خلاقیت، یادگیری مستمر و توانایی ارتباط مؤثر نیز نقش مهمی ایفا می‌کنند.

به منظور افزایش بهره‌وری، هر روز ابزارهای جدیدی در این حوزه عرضه می‌شود. حتی دولت ایالات متحده آمریکا در دوره ریاست‌جمهوری ترامپ، برنامه‌ای با عنوان «اقدام هوش مصنوعی» را تصویب و حمایت از آن را آغاز کرد.

برخی از مدل‌های هوش مصنوعی می‌توانند تنها با دریافت متن، اپلیکیشن‌های (برنامه های) کاربردی تولید کنند. تقریباً تمامی گوشی‌های هوشمند جدید، به قابلیت‌های هوش مصنوعی مجهز شده‌اند. در این میان، چت‌بات «چت جی‌پی‌تی» (ChatGPT) به‌عنوان یکی از شناخته‌شده‌ترین نمونه‌ها، کاربردها و محبوبیت فراوانی یافته است.

از مزایای دیگر هوش مصنوعی، می‌توان به دگرگون‌سازی برخی مشاغل سنتی اشاره کرد. این فناوری به‌سرعت به ابزاری کلیدی در حوزه آموزش بدل شده است. آموزگاران برای برنامه‌ریزی دروس و فعالیت‌های آموزشی از آن بهره می‌برند و دانش‌آموزان نیز آن را همچون معلم خصوصی مورد استفاده قرار می‌دهند.

با این حال، نگرانی‌هایی نیز مطرح است؛ از جمله تضعیف امنیت شغلی، تهدید حریم خصوصی و اطلاعات شخصی، نبود شفافیت در تصمیم‌گیری‌های هوشمند، و تولید گسترده محتوای جعلی مانند ویدئوها و صداهای ساختگی، اخبار دروغین و تحلیل‌های جهت‌دار. این موارد می‌توانند مرز میان واقعیت و دروغ را کمرنگ کرده و به کاهش سرمایه اجتماعی جوامع بینجامند. از همین رو، بسیاری از متفکران جهانی با تردید به گسترش بی‌رویه این فناوری می‌نگرند و رهبران دینی نیز نسبت به تضعیف کرامت انسانی هشدار داده‌اند.

از طریق هوش مصنوعی، امکان جاسوسی و سوءاستفاده در سطح جهانی فراهم شده است. پیش‌بینی می‌شود در آینده نزدیک، مشاغل وابسته به هوش انسانی مانند نویسندگی، روزنامه‌نگاری و ویراستاری، تحت سلطه این فناوری قرار گیرند و نقش انسان در آن‌ها کمرنگ شود؛ تا جایی که وجود شاعر و نویسنده انسانی، کمیاب و ارزشمند تلقی گردد. ازطرف دیگر، بسیاری از افراد نیز به‌سادگی با این ابزارهای ماشینی ارتباط برقرار کرده و رازهای خود را با آن‌ها در میان می‌گذارند.

با وجود گذشت چند سال از ورود این فناوری به جوامع بشری، همچنان در کشور ایران توجه کافی به آن نشده است؛ همان‌گونه که در ابتدا نیز به اینترنت بی‌اعتنایی شد. توسعه در ذات بشر نهفته است و امروزه توسعه بدون هوش مصنوعی ممکن نیست. این فناوری، ابزار توانمندی برای پیشرفت است و نیازمند تصمیم‌گیری‌های کلان توسط دولت، سرمایه‌گذاری و تربیت نیروی انسانی متخصص است.

هوش مصنوعی نه تهدیدی برای انسان، بلکه فرصتی برای پیشرفت اوست؛ البته به‌شرط آن‌که در مسیر درست، همراه با نظارت، مسئولیت‌پذیری و چارچوب‌های اخلاقی توسعه یابد. در غیر این‌صورت، ممکن است با پدیده‌ای مواجه شویم که از کنترل انسان خارج شود.