آیا مورچه‌ها در ابتدا بزرگ بودند و بعدها کوچک شدند؟
مورچه‌های خاکی Basiceros، استادان پنهان طبیعت، به‌ندرت دیده می‌شوند؛ اما حالا کشف یک فسیل ۱۶ میلیون ساله از گونه‌ای کوچک‌تر و متفاوت در کهربای جمهوری دومینیکن، نه تنها تاریخچه پراکندگی این گروه را بازنویسی کرده، بلکه رازهای استتار و شکارچیگری مورچه‌های باستانی را آشکار ساخته است.
فرارو- مورچه‌های خاکی (Basiceros)، استادان نامرئی طبیعت، به‌واسطه توانایی خارق‌العاده‌شان در استتار با ذرات خاک، به ندرت دیده می‌شوند. اما اکنون کشف فسیل ۱۶ میلیون ساله‌ای از این گروه، پرده از گستره پراکندگی وسیع‌تر و تاریخچه تکاملی پیچیده آن‌ها برداشته است.
به گزارش فرارو به نقل از ساینس دیلی، تیمی از زیست‌شناسان موسسه فناوری نیوجرسی در مطالعه‌ای جدید نخستین فسیل مورچه خاکی Basiceros را که از کهربای ۱۶ میلیون ساله جمهوری دومینیکن به دست آمده، معرفی کرده‌اند.
فسیل کشف‌شده متعلق به یک مورچه کارگر بالغ است؛ گونه‌ای کاملاً جدید و کوچک‌تر از گونه‌های امروزی این گروه که Basiceros enana نام دارد. این یافته نخستین گواه مستقیم از حضور باستانی این گروه مورچه‌ای در جزایر کارائیب به شمار می‌رود، که در دوره میوسن (۲۳ تا ۵.۳ میلیون سال پیش) به‌طور محلی منقرض شده‌اند.
گیانپیرو فیورنتینو، دانشجوی دکترا و نویسنده این مطالعه می گوید:
«مورچه‌های خاکی در طبیعت بسیار نادر هستند و مشاهده آن‌ها همیشه هیجان‌انگیز است، اما کشف آن‌ها در کهربا همانند پیدا کردن یک الماس گران‌بهاست. این فسیل به‌طرز قابل توجهی با گونه‌های امروزی متفاوت است و تاریخچه تکاملی Basiceros را به‌طور بنیادین بازنویسی می‌کند.»
تا پیش از این، مورچه‌های Basiceros تنها در جنگل‌های بارانی مناطق نئوتروپیک، از کاستاریکا تا جنوب برزیل، شناسایی شده بودند، اما این کشف ناگهانی پرسش‌های جدیدی درخصوص مسیرهای پراکندگی و چگونگی استقرار آن‌ها در زیستگاه‌های امروزی مطرح کرده است.
فیلیپ باردن، نویسنده ارشد و استاد زیست‌شناسی NJIT می‌گوید: «گاهی تاریخچه پراکندگی گونه‌ها ساده به نظر می‌رسد، اما وقتی گروهی فقط در محدوده آمریکای جنوبی تا کاستاریکا زندگی می‌کنند، انتظار نداریم که اجداد آن‌ها زمانی در کارائیب حضور داشته باشند. این فسیل نشان می‌دهد که پراکندگی کنونی گونه‌ها همیشه تصویر دقیقی از تاریخچه تکاملی واقعی آن‌ها ارائه نمی‌دهد.»
این تیم تحقیقاتی با بهره‌گیری از فناوری تصویربرداری میکروسی‌تی و بازسازی سه‌بعدی در موسسه فناوری نیوجرسی (NJIT) و موسسه علوم و فناوری اوکیناوا ژاپن، توانستند گونه Basiceros enana را با دقت بی‌سابقه‌ای بررسی کنند. فیورنتینو در این باره می‌گوید: «به‌کارگیری فناوری میکروسی‌تی کیفیت مطالعه را به‌طور چشمگیری ارتقا داد و امکان مشاهده جزئیاتی را فراهم کرد که پیش‌تر به سختی قابل رویت بودند.»
این تیم تحقیقاتی با مقایسه ویژگی‌های فیزیکی فسیل با مورچه‌های خاکی زنده و انجام تحلیل‌های مولکولی دریافتند که طول گونه مذکور تنها ۵.۱۳ میلی‌متر است؛ تقریباً نصف اندازه نمونه‌های امروزی که تا ۹ میلی‌متر رشد می‌کنند.
فیورنتینو می‌گوید:
«یافته‌های ما نشان می‌دهد که اندازه این گروه از مورچه ها طی ۲۰ میلیون سال تقریباً دو برابر شده است. برخلاف فرضیات پیشین که معتقد بودند مورچه‌ها ابتدا بزرگ بوده و سپس کوچک شده‌اند، این کشف روند معکوس را تایید می‌کند.»
مورچه‌های Basiceros enana حدود ۱۶ میلیون سال پیش نیز دارای ویژگی‌های استتاری مشابه مورچه‌های خاکی امروزی بودند و می توانستند با استفاده از این ویژگی در محیط طبیعی بخوبی پنهان شوند و از دید شکارچیان و طعمه‌ها مخفی بمانند. این مورچه‌ها با بهره‌گیری از دو لایه مو، ذرات خاک و برگ را به بدن خود می‌چسباندند تا بهتر استتار کنند و در محیط طبیعی کمتر دیده شوند.
فیورنتینو می‌گوید:
این کشف نشان می‌دهد که استراتژی‌هایی مثل تظاهر به مردن و پنهان شدن از دیرباز بسیار کارآمد بوده‌اند. وجود چنین فسیلی به ما کمک می‌کند تا مدت‌زمان استفاده از این روش‌ها را بهتر درک کنیم، هرچند داشتن این ویژگی‌ها به این معنا نیست که این مورچه ها دقیقا مانند مورچه های امروزی رفتار می کرده اند.
این مورچه فسیل‌شده علاوه بر ویژگی‌های استتاری، دارای ویژگی‌های مرفولوژیکی منحصر به فردی است که در مورچه‌های خاکی امروزی نیز مشاهده می‌شود؛ از جمله زائده بالارونده پروپودئال، سر ذوزنقه ای شکل و دندان‌های مثلثی روی مندیبل؛ ویژگی هایی که نشان می‌دهند این گونه شکارچیان ماهری بوده‌اند. با این وجود، مورچه‌های خاکی کارائیبی نهایتا در جریان تغییرات زیست‌محیطی گسترده دوره میوسن از این منطقه ناپدید شدند.
باردن می‌گوید: «وجود مورچه‌های Basiceros در کهربای جمهوری دومینیکن نشان می‌دهد که این گونه‌ها احتمالاً از طریق پل‌های زمینی باستانی از سرزمین اصلی به جزایر کارائیب مهاجرت کرده‌اند. این فسیل قطعه‌ای از یک پازل بزرگ‌تر است که به درک بهتر دلایل انقراض برخی گروه‌های جانوری و ماندگاری طولانی‌مدت دیگران کمک می کند. انقراض این مورچه‌ها احتمالاً به‌دلیل از دست رفتن زیستگاه‌ها یا رقابت میان گونه‌ها رخ داده است. تنوع مورچه‌های شکارچی در کارائیب به‌طور چشمگیری کاهش یافته و بیش از یک‌سوم گونه‌های مورچه در جزیره جمهوری دومینیکن پس از شکل‌گیری کهربا منقرض شده‌اند. یافتن دلیل این انقراض به کنترل بهتر انقراض‌های ناشی از فعالیت‌های انسانی و حفظ تنوع زیستی کمک می‌کند.»
