گزارشی از بررسی مشکلات آموزشگاه‌های آزاد هنری؛
یادگیری موسیقی با جیب خالی؛ رویای دست‌نیافتنی؟
رضا شایسته، از نوازندگان شناخته شده ساز ویولن، گفت: «آموزشگاه‌های موسیقی در حال حاضر وضعیت خوبی ندارند و از جنگ تحمیلی ۱۲ روزه به بعد شرایط بدتر هم شده است و متقاضیان کمتر شده‌اند. موضوع دیگرمشکلات اقتصادی مردم است که با توجه به شرایط اکنون جامعه استقبال کمتری از سوی خانواده‌ها صورت می‌گیرد.»
طی یک دهه اخیر آموزش موسیقی در جامعه و خانواده‌ها به یک هنر آموزشی لاکچری تبدیل شده است؛ هنری که به دلیل هزینه‌های بالای آموزش و تهیه ساز و تجهیزات، مشتاقان بسیاری را خانه‌نشین کرده و شوق آموختن را از آن‌ها گرفته است.
به گزارش ایران، در مقابل، آموزشگاه‌داران و معلمان آموزشگاه‌ها هم به دلیل اجاره‌های گزاف، دستمزد بالای موزیسین‌های خوب و معتبر و مالیات‌های سنگین، چندان دل به کار نمی‌دهند و ترجیحشان بر این است که با بهره بردن از معلمان درجه دو یا سه به کار خود ادامه دهند.
زیدالله طلوعی ازپیشکسوتان تار و سه تار است و نزدیک به ۳۰ سال است که مدیریت یکی از آموزشگاه‌های قدیمی تهران را برعهده دارد.
او درباره شرایط حال حاضر این آموزشگاه بیان کرد: «شرایط متغیر است، یک زمان‌هایی بسیار خوب است و دوستان بسیاری مراجعه می‌کنند و در یک زمان‌هایی هم رونقی ندارد. درواقع باید بگویم آموزشگاه «چاووش» پاتوق هنری ماست و با دوستان هنرمند در اینجا جمع می‌شویم و تلاشمان این است درراستای آموزش موسیقی هرکاری از دستمان بر بیاید انجام بدهیم. »
به گفته این استاد موسیقی، در این آموزشگاه علاوه بر تدریس سازهای ایرانی، پیانو و ویولن کلاسیک هم آموزش داده می‌شود.
طلوعی می‌گوید: «تعداد آموزشگاه‌های موسیقی که با مجوز وزارت فرهنگ فعالیت می‌کنند آنقدر زیاد است که موجب شده استقبال کمتری از آموزشگاه ما صورت بگیرد و کارها از رونق افتاده است. در همین محدوده حداقل ۳۰ آموزشگاه موسیقی فعالیت دارند و دست بسیار شده است. جالب اینکه دوستانی که باید روی صحنه باشند همه به آموزش موسیقی می‌پردازند اما آن زمان که ما موسیقی را شروع کردیم تلاشمان این بود بیشتر روی صحنه باشیم تا تدریس موسیقی.»
این نوازنده به موضوع شهریه‌های آموزشگاه‌های موسیقی اشاره کرد و افزود: «برخی از آموزشگاه‌های موسیقی با توجه به شهریه‌های بالا از استادان بی‌تجربه استفاده می‌کنند اما دراین آموزشگاه با وجود حضور استادان درجه یک، شهریه‌ها طبق تعرفه دفتر برنامه‌ریزی و آموزش هنری است، اگرچه این میزان پرداختی‌ها کفاف زندگی استادان را نمی‌دهد اما برای خانواده‌ها هم مشکل است.»
من براین نظرم هر چقدر تعداد آموزشگاه‌های موسیقی بیشتر باشد کمک به فرهنگ موسیقی اصیل کشورمان خواهد بود. وقتی از هرخانه صدای یک ساز به گوش برسد این بدان معنا است که موسیقی همچنان زنده است و راه خود را می‌رود. »
او در پایان صحبت‌هایش به کارت صلاحیت تدریس در آموزشگاه‌های موسیقی اشاره کرد و گفت: «بنده از اعضای هیأت مدیره خانه موسیقی هستم و درحال حاضر برای تدریس موسیقی آزمون برگزار می‌کنیم و کارت صلاحیت صادر می‌شود.»
آینده مبهم فارغ التحصیلان مراکز آموزشی
رضا مهدوی از مدرسان باسابقه موسیقی بعد از انقلاب است ودرکنار تدریس دانشگاهی، ازسال ۱۳۷۴ تا به اکنون به تدریس موسیقی در آموزشگاهی که حدود ۴۵ سال پیش تأسیس شده مشغول است، این نوازنده درباره شرایط حال حاضرآموزشگاه‌های موسیقی بیان کرد: «اگربخواهیم به این موضوع نگاه نسبی داشته باشیم باید بگویم اوضاع خوبی نیست؛ بویژه برای آن‌هایی که مالک آموزشگاه نیستند و مستأجرند، شرایط بسیارسخت می‌گذرد. به طور کلی درآمدزایی درآموزشگاه‌های موسیقی به بیگاری و صرف هزینه و وقت گذرانی تبدیل شده و اگرعنصر عشق و علاقه را ازآن جدا کنیم چیزی از آن باقی نمی‌ماند. نکته دیگراینکه فارغ‌التحصیلان موسیقی هنرستان‌ها و دانشگاه‌ها و آموزشکده‌های خصوصی و نیمه دولتی، حقیقتاً کار و جایی به غیراز درس دادن ندارند و با آینده‌ای مبهم این مسیر را ادامه می‌دهند.»
این موسیقیدان درباره گرایش هنرجویان موسیقی به موسیقی‌های روز دنیا اظهار کرد: «دربیشتر جوامع به واسطه ساده انگاری و فهم و درک زودرس موسیقی مردم‌وار یا اصطلاحاً پاپیولار، گرایش بیشتر به سمت موسیقی‌های ساده پسند بوده و حتی درگونه‌های مختلف موسیقی هم مشاهده می‌شود. ولی این موضوع خللی در تقاضای حضور در کلاس‌های درسی زیر شاخه‌های موسیقی ملی ایرانی و موسیقی کلاسیک اروپایی ایجاد نکرده است. حتی بسیاری از خانواده‌ها علاقه‌مندند فرزندانشان یا حتی خودشان با هنرهای ریشه‌دار و اصیل آشنایی پیدا کنند.»
این مدرس موسیقی به خروجی آموزشگاه‌های موسیقی درجامعه نسبت به دانشگاه‌ها اشاره کرد وگفت: «از گذشته‌ها تا به اکنون به دلایل عدیده، خروجی‌های برخی آموزشگاه‌ها که از نخبگان و مدرسان شناخته شده وبا دانش و تجربه کافی هستند، پربارتر از خروجی‌های محیط‌های رسمی هنرستان و دانشگاه‌ها بوده است. البته به عقیده من طبق بررسی یکصدساله اخیر، هنرمندانی که خارج از روال و روش رسمی هنرستانی و دانشگاهی موسیقی می‌آموزند، موفق‌ترند چرا که درک و دریافت همه جانبه موسیقی نسبت به جامعه را با ذهن بازتر و فلسفه ژرف‌تری دریافت می‌کنند و به همین نسبت بازخورد بهتری به جامعه ارائه می‌دهند؛ بطورمثال بزرگانی چون همایون خرّم، علی تجویدی، داریوش صفوت، لطف اله مجد، نورعلی برومند، پرویز یاحقی، رضا ورزنده، حسین ملک، حبیب سماعی، جلیل شهناز و بسیاری دیگر. لازم به ذکر است موسیقی در وهله اول باید در وجود فرد باشد و سپس در محیطی آزاد و پرنشاط پرورش پیداکند. نکته دیگر آنکه هنرستان‌ها و دانشگاه‌های ما با استانداردهای آموزشی موفق در دنیا فاصله دارند.»
این نوازنده و مدرس سنتور درادامه صحبت‌هایش به شیوه تدریس این دو مرکز آموزشی اشاره کرد و افزود: «به طورکلی وحتی جزئی شیوه آموزشی دانشگاه‌ها و آموزشگاه‌ها هیچ ربط منطقی با یکدیگر ندارند و هر یک سازخود را می‌زنند و دراین زمینه وزارت آموزش و پرورش، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و همچنین وزارت علوم، تحقیقات و فناوری هریک سیاستگذاری‌های جداگانه دارند.»
او درپایان درباره هزینه ثبت‌نام آموزشگاه‌های موسیقی و مالیات‌هایی که افزوده شده گفت: «دریافت شهریه در بسیاری از آموزشگاه‌ها کفاف اجاره، منشی، آب، برق، تلفن، گاز و زندگانی مدرسان را نمی‌دهد. همه مردم هم توان بالاتری برای پرداخت‌ها ندارند. درباره موضوع مالیات هم متأسفانه در دولت آقای روحانی قانون معافیت‌های مالیاتی آموزشگاه‌های هنری برداشته شد و بسیاری از آموزشگاه‌ها در کشور تعطیل شدند و بازجای تأسف است که بگویم مسئولان بالادستی فرهنگ و هنر و اقتصاد و دارایی براین نظرند که همگان شرایط چند نفر چهره‌های معروف و اصطلاحاً ستاره‌ها را دارند و کنسرت‌های پردرآمد و کلاس‌های ویژه برگزارمی‌کنند و به همین سبب باید مالیات پرداخت کنند!
اگرچه اخیراً اداره فنی و حرفه‌ای وزارت آموزش و پرورش که سال‌ها پیش، بنده برنامه‌های درسی آن را نوشتم، در حال مجوز دادن به آموزشکده‌های هنری از جمله موسیقی است که باید ببینیم در آینده چه خروجی‌هایی خواهد داشت.»
خروجی مراکز آموزشی در جامعه انگشت شمار شده است
رضا شایسته که از نوازندگان شناخته شده ساز ویولن است می‌گوید، آموزشگاه‌های موسیقی در حال حاضر وضعیت خوبی ندارند و از جنگ تحمیلی ۱۲ روزه به بعد شرایط بدتر هم شده است و متقاضیان کمتر شده‌اند. موضوع دیگرمشکلات اقتصادی مردم است که با توجه به شرایط اکنون جامعه استقبال کمتری از سوی خانواده‌ها صورت می‌گیرد و جای تأسف است که بگویم به دلیل اجاره‌های بالا اغلب آموزشگاه‌هایی که مستأجرند تعطیل شده‌اند و تعدادی دیگر از آموزشگاه‌ها برای آنکه به حیات خود ادامه بدهند مجبورند از معلمان درجه دو یا سه استفاده کنند تا درصد کمتری به آن‌ها پرداخت شود این موضوع به آموزش موسیقی بسیار لطمه وارد کرده است.
در همین یک دهه اخیر به‌ندرت می‌بینیم یک شاگرد عادی به جامعه موسیقی معرفی شود وهنرمند قابل در نسل امروز بسیار انگشت شمار است. معلمان ما به‌روز نیستند و این موضوع هم در سطح آموزشی اثرگذار بوده است. البته این موضوع هم بی‌تأثیر از مسأله مالی نبوده است.
این نوازنده بیان کرد: «شهریه آموزشگاه‌ها هر سال تغییر می‌کند اما به همین نسبت هم تعداد هنرجویان کمتر می‌شود و توانایی پرداخت ندارند. نکته دیگر مالیات‌های سنگینی است که باید پرداخت شود آن هم با درآمدهای اندک آموزشگاه‌های موسیقی. ازسوی دیگرآن طور که باید نظارتی بر آموزشگاه‌ها صورت نمی‌گیرد.»
یک ششم آموزشگاه‌های هنری کشور در تهران متمرکزند
مدیرکل دفتربرنامه‌ریزی و آموزش‌های هنری وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی درباره مکانیسم تعیین شهریه آموزشگاه‌های هنری بیان کرد: «تمامی آموزشگاه‌های هنری در رشته‌های مختلف زیر نظر دفتر برنامه‌ریزی و آموزش‌های هنری هستند.
بطور کلی ۶۲۰۶ آموزشگاه هنری در کشور وجود دارد که از این تعداد ۱۰۷۲ آموزشگاه در تهران فعالیت می‌کند و درپایان هرسال ازسوی دفتربرنامه‌ریزی و آموزش‌های هنری مکاتباتی با ادارات کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان‌ها انجام می‌گیرد و براساس شاخص‌های تعریف شده مانند درجه آموزشگاه، وضعیت اقتصادی استان، بحث استان‌های مرزی و مناطق کم برخوردار در خصوص نرخ آموزش‌ها پیشنهاداتی ازسوی ادارات کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان‌ها در مشورت با انجمن‌ها و فعالان مرتبط با حوزه آموزش با دفتر مطرح می‌شود و ما براساس همان پیشنهاداتی که از سوی استان‌ها مطرح می‌شود، درهمان ابتدای سال نرخی را برای شهریه آموزشگاه‌ها در رشته‌های مختلف هنری چون موسیقی، تجسمی، خوشنویسی و هنرهای سنتی تعیین می‌کنیم و به همه ادارات کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان‌ها ابلاغ می‌شود و ادارت کل استان‌ها آن را به آموزشگاه‌های آزاد هنری ابلاغ می‌کنند وبراین اساس بر میزان شهریه‌هایی که آموزشگاه‌ها از متقاضیان و هنرجویان دریافت می‌کنند نظارت می‌شود.»
محمدحسین اسماعیلی درباره هزینه آموزشگاه‌هایی که زیر نظر استادان شناخته شده فعالیت می‌کنند گفت: «برای همه آموزشگاه‌های هنری یک کف و سقف شهریه در نظر گرفته می‌شود و اگر از میزان تعرفه‌ای که برای آن‌ها تعریف شده عدول کنند، تخلف محسوب می‌شود. نکته دیگر اینکه آموزشگاه‌های هنری موظفند شهریه مصوب را در محل آموزشگاه نصب کنند و اگر برخلاف آن شهریه مصوب عمل شود، ازطریق اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان بررسی شده و اقدامات قانونی در مورد آن تخلف صورت می‌گیرد.»
او درباره تعامل دفتر برنامه‌ریزی و آموزش‌های هنری با خانه موسیقی درخصوص کارت صلاحیت تدریس اظهار کرد: «طی تفاهمنامه‌ای که بین معاونت امورهنری و خانه موسیقی منعقد شده، افرادی که شرایط تدریس درآموزشگاه‌های آزاد هنری را دارند باید از کارت صلاحیت تدریس برخوردار باشند. براین اساس برای ثبت‌نام متقاضیان سامانه‌ای از سوی دفتر برنامه‌ریزی آموزش هنری طراحی شده است که البته کارهای اولیه ابتدا در استان انجام می‌گیرد و بعد از آن به ستاد (دفتر برنامه‌ریزی و آموزش‌های هنری) ارجاع داده می‌شود.
لازم به ذکر است در حوزه موسیقی موضوعاتی که در بحث آزمون و کارهای تخصصی باید انجام بگیرد به خانه موسیقی واگذار شده و در حوزه تجسمی، خوشنویسی و رشته‌های دیگر مؤسسه توسعه هنرهای تجسمی معاصر این مسئولیت را عهده دار است و آزمون‌های تخصصی برگزار می‌کنند و درنهایت برگزیدگان به دفتر برنامه‌ریزی و آموزش معرفی می‌شوند و کارت صلاحیت تدریس برای آن‌ها صادر می‌شود.»
اسماعیلی در ادامه صحبت‌هایش افزود: «کارت‌های صادر شده دائمی است. البته در سامانه اخیری که راه‌اندازی شده، کارت‌های صلاحیت تدریس براساس میزان دانش و تخصص فرد متقاضی درجه‌بندی می‌شود و در سه درجه یک، دو و سه است اما اگر سطح دانش و تخصص فرد متقاضی در سال‌های بعد ارتقا پیدا کند با درخواست او درجه‌بندی کارت هم ارتقا می‌یابد.»
مدیرکل دفتربرنامه‌ریزی و آموزش‌های هنری به موضوع مالیات‌ها اشاره کرد که در این چند هفته اخیر بسیار قابل بحث بوده و در این باره گفت: «طبق بند «ل» ماده ۱۳۹ قانون مالیات‌های مستقیم، آموزشگاه‌های دارای مجوز از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تا سال ۱۴۰۰ معاف از مالیات بودند اما از سال ۱۴۰۰ به بعد، سقف درآمدی معافیت تعیین شد بطور مثال در سال ۱۴۰۴، درآمد زیر ۵۷۶ میلیون تومان معاف از مالیات است اما از این سقف درآمدی به بالا براساس ضرایبی که از سوی سازمان امور مالیاتی مشخص شده و اظهار نامه‌های مالیاتی که ارائه شده، مالیات پرداخت کنند. البته برخی آموزشگاه‌ها به دلیل‌عدم آشنایی با تکمیل اظهارنامه مالیاتی با مالیات‌های سنگین مواجه شده‌اند که قابل اعتراض و اصلاح است. »
اسماعیلی در ادامه صحبت‌هایش بیان کرد: «در سال‌جاری کارگروهی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تشکیل شد و براساس آن قرار است با همکاری همه بخش‌های ستادی وزارت فرهنگ، سازمان برنامه و بودجه و سازمان امور مالیاتی درمورد مراکز و مؤسسات و آموزشگاه‌های هنری به یک اشتراک نظر دست پیدا کنیم. یعنی نه براساس سلیقه بلکه براساس یک وحدت رویه توسط سازمان امور مالیاتی در نحوه احتساب مالیات آموزشگاه‌ها با این موضوع برخورد شود.»
