افزایش تعرفه‌ها علیه هند؛ آیا دهلی‌نو به دامن روسیه بازمی‌گردد؟

همکاری‌های میان دو کشور آمریکا و هند بر پایه ارزش‌ها و منافع مشترک بنا شده است: دهلی‌نو و واشنگتن هر دو بزرگترین کشورهای دموکراتیک جهان به‌شمار می‌روند، جمعیت هر دو کشور از ملیت‌های گوناگونی تشکیل شده و هر دو کشور نگران افزایش قدرت همسایه شمالی هند، یعنی چین هستند.

به گزارش هم‌میهن، اما در 4 ماه گذشته این رابطه‌ای که با دقت و احتیاط توسعه پیدا کرده در دولت دوم ترامپ به چالش کشیده شده است.  اقدامات ترامپ چندین عنصر اصلی از نگرانی‌های سیاست خارجی هند را نادیده گرفته و از خط قرمزهای حساسی که دولت‌های پیشین آمریکا تلاش می‌کردند احترام بگذارند، عبور کرده است. ایالات متحده زمانی هند را مهمترین شریک واشنگتن در آسیا می‌دانست. اما امروز هند با بالاترین نرخ تعرفه آمریکا، یعنی 50درصد روبه‌رو شده؛ تعرفه‌ای به اصطلاح تنبیهی به دلیل خرید نفت از روسیه پس از حمله به اوکراین در سال 2022. تعرفه‌های ترامپ برای هند حتی بالاتر از تعرفه‌هایی است که برای چین تعیین شده است. این در شرایطی است که واشنگتن دست‌کم تا همین اواخر از دهلی‌نو می‌خواست تا به مهار ظهور قدرت چین کمک کند.

به گزارش فارن پالیسی در واقع بیشتر به‌نظر می‌رسد ترامپ علاقه‌مند است با چین به توافق برسد تا اینکه از موضع سرسختانه خود نسبت به هند کوتاه بیاید. در همین راستا در اواخر جولای ترامپ خبر داد که با پاکستان، کشوری که اغلب با هند در تخاصم قرار دارد، به‌توافق رسیده و آمریکا در جهت توسعه ذخایر پاکستان اقدام خواهد کرد.  اعمال تعرفه‌های 50درصدی بر هند ضربه‌ای است که پس از شوک دیگری به سیستم هند وارد شده: مداخله ترامپ در ماه می ‌در درگیری میان هند و پاکستان. پس از گذشت چند روز از تشدید حملاتی که پس از جنایتی تروریستی در هند رخ داد، ترامپ به‌طور یکجانبه اعلام کرد که آتش‌بس میان این دو کشور را رقم زده است.

هند ادعای ترامپ را قاطعانه رد کرد؛ دهلی‌نو مدت‌هاست که در برابر هر گونه میانجی‌گری خارجی در مناقشات خود با اسلام‌آباد مقاومت می‌کند و مقامات آمریکایی پیشین همواره تلاش کرده‌اند رفتار محتاطانه‌ای با هند داشته باشند. با این حال ترامپ باز هم ادعای خود را تکرار کرد. از سوی دیگر واکنش پاکستان به ادعای ترامپ مبنی بر میانجی‌گری مثبت بود و ترامپ هم از اینکه پاکستان پیشنهاد داد که او را به‌عنوان نامزد دریافت جایزه نوبل صلح 2026 معرفی می‌کند، استقبال کرد. 

ضربه اقتصاد هند از افزایش تعرفه‌ها

بخش بزرگی از اقتصاد هند با یک سناریوی وحشتناک روبه‌رو شده است. در 27 اوت تعرفه‌های بالای 25 درصدی که ترامپ روی صادرات هند به آمریکا گذاشته، قرار است دوبرابر شود و به 50درصد برسند. کسب و کارهایی که طی سال‌های طولانی و تلاطم بازار دوام آورده‌اند حالا با کاهش سفارشات به‌سرعت به سمت ورشکستگی پیش می‌روند. فرش‌بافی تجارت بزرگی در هند است که 98درصد از تولیدات آن به خارج از این کشور صادر می‌شود. فرش‌های دست‌باف بخش بزرگی از تجارت فرش هند را تشکیل می‌دهند و فرش‌های دست‌باف سبک ایرانی ارزشمندترین آنها به‌شمار می‌روند. در سال‌های اخیر نزدیک به 60درصد از تولیدات فرش هند به خریدارانی در ایالات متحده صادر شده است.

فرش به‌تنهایی باارزش‌ترین بخش از تجارت میان هند و آمریکا را تشکیل نمی‌دهند اما فعلاً تعرفه‌های مربوط به بخش‌های استراتژیک‌تر در روابط تجاری بین دو کشور به‌تعویق افتاده است.  صنایع دیگر مانند پارچه و لباس و پرورش آبزیان به‌ویژه میگوی پرورشی و مبلمان هم در صف ورشکستگی قرار دارند. به گزارش نیویورک‌تایمز اینها صنایع برجسته هند نیستند اما روی هم رفته میلیون‌ها نفر در این صنایع کار می‌کنند و میلیاردها دلار درآمد آنها به اقتصاد هند کمک می‌کند تا در زمان بحرانی بتواند رویکردی قوی داشته باشد. علاوه بر آن هند یکی از تولیدکنندگان اصلی داروهای عمومی (یا ژنریک) است که در آمریکا مورد استفاده قرار می‌گیرتد و آمریکا بزرگترین بازار مصرفی این صنعت را دارد. اما اختصاص تعرفه‌های دولت ترامپ این صنعت را در وضعیت برزخ قرار داده است.

واردات داروهای هندی در حال حاضر شامل هیچ تعرفه‌ای نمی‌شوند اما دونالد ترامپ وعده داده که به‌زودی تعرفه‌های 150درصدی و در نهایت شاید 250درصدی بر آن‌ها اعمال می‌کند که به باور ترامپ منجر به آغاز تولید دارو در داخل آمریکا می‌شود. معافیت‌های مشابهی برای نیمه‌هادی‌ها اعمال شده اما این پیش‌بینی را غیرممکن می‌کند که تولیدات محصولات الکترونیکی مثل آیفون که از چین به هند منتقل شده در امان می‌ماند یا نه. فعلاً این صنعت مورد هدف نیست.  

نفت و گاز شرایط پیچیده‌تری پیدا کرده‌اند چون محصولات انرژی فعلاً شامل تعرفه‌ها نمی‌شوند. اما بهانه دولت ترامپ برای اعمال تعرفه‌های اضافی و تنبیهی بر واردات کالاهای هندی، نفتی است که هند از روسیه می‌خرد. پیتر ناوارو، مشاور تجاری کاخ سفید، در یادداشتی در فایننشال‌تایمز، هند را واسطه‌ای برای روسیه دانست که نفت خام تحریم‌شده این کشور را به کالای صادراتی باارزش تبدیل کرده و «دلارهای مورد نیاز مسکو» را تامین می‌کند.

به گزارش الجزیره ناوارو دومین مقام ارشد دولت ترامپ است که هند را به تامین بودجه جنگ روسیه در اوکراین متهم می‌کند. استفاون میلر، معاون رئیس‌دفتر کاخ سفید در هفته اول اوت گفت که خرید نفت خام روسیه از سوی هند «غیرقابل قبول» است.  اسکات بسنت، وزیر خزانه‌داری آمریکا ادعا کرد که «برخی از ثروتمندترین خانواده‌های هندی» از خرید نفت خام روسیه سود می‌برند و به‌همین منظور تعرفه‌های اضافی بر این کشور جنوب آسیا امری ضروری است.

بسنت در مصاحبه‌ای با شبکه سی‌ان‌بی‌سی گفت که پیش از حمله روسیه به اوکراین در سال 2022، کمتر از یک درصد از نفت هند از روسیه وارد می‌شد «و حالا به باور من به 42درصد رسیده. پس هند دارد از شرایط بحرانی سوءاستفاده می‌کند.» اشاره بسنت به خانواده‌های هندی به موکش آمبانی، ثروتمندترین مرد آسیاست. شرکت Reliance Industrues Ltd. که مالک بزرگترین پالایشگاه نفت جهان و یکی از خریداران نفت روسیه است، به آمبانی تعلق دارد. 

نادرندا مودی، نخست‌وزیر هند در واکنش به اقدامات تعرفه‌ای ترامپ در سخنرانی خود در روز استقلال هند وعده داد که در برابر تعرفه‌های دولت ترامپ از کشاورزان کشورش حمایت می‌کند. 

وزیر خارجه هند می‌گوید که این کشور به‌طور غیرمنصفانه‌ای برای خرید نفت روسیه تنها مانده در حالی که آمریکا و اتحادیه اروپا همچنان از روسیه کالا می‌خرند.  الکس تراولی، خبرنگار اقتصادی نیویورک‌تایمز در دهلی نو می‌نویسد که به‌گفته یکی از مقامات ارشد هندی که به شرط ناشناخته ماندن با این خبرنگار مصاحبه کرده، انتقادهای ترامپ در ابتدا از کسری تجاری بین دو کشور بود اما هند تلاش کرده تا مازاد خود را با خرید بیشتر انرژی و تجهیزات دفاعی از آمریکا جبران کند.

به‌گفته این مقام اما تشدید تنش‌های اخیر که پیامدهای بیشتری برای کسب و کارهای کوچک دارد بیشتر به فاکتورهای ژئوپلیتیکی مربوط می‌شود؛ مثل گله‌گذاری‌های ترامپ درباره خرید نفت هند از روسیه.  اعمال تعرفه‌های ثانویه با هدف اجبار هند برای پایان دادن به خرید نفت روسی است که ترامپ معتقد است سوخت جنگ روسیه در اوکراین را تامین می‌کند. ایالات متحده پیشتر خریدهای نفتی هند از روسیه را به شرط حفظ سقف قیمت تایید کرده بود. 

چرا هند روسیه را رها نخواهد کرد؟

به‌رغم هزینه‌های واضحی که تعرفه‌های ترامپ بر اقتصاد هند می‌گذارد، حتی اگر در نهایت هند قبول کند تا واردات نفتی خود را  از روسیه کاهش دهد، دهلی نو همکاری طولانی خود را با مسکو رها نخواهد کرد. سامیت گنگالی، ستون‌نویس فارن پالیسی و یکی از پژوهشگران موسسه هوور در دانشگاه استنفورد می‌نویسد هند 4 دلیل قانع‌کننده برای این کار دارد. 

اول، با اینکه تخمین‌های مختلفی وجود دارد اما بیش از 60درصد از زرادخانه نظامی موجود هند یا از شوروی تهیه شده یا از روسیه. دهلی‌نو در دهه‌های اخیر بدون شک به‌دنبال خرید سلاح از کشورهای دیگر نیز بوده است اما نمی‌تواند به‌طور ناگهانی تمام روابط نقل و انتقالات سلاح خود با مسکو را بدون آن به‌خطر انداختن امنیت خود یا بدون هزینه‌ای گزاف برای خزانه‌داری‌اش انجام دهد. به‌رغم نیازهای نظامی روسیه در بحبوحه جنگ در اوکراین، کرملین تامین‌کننده اصلی تجهیزات پیشرفته نظامی و قطعات اضافی به هند باقی خواهد ماند.

روز گذشته یکی از دیپلمات‌های ارشد روسیه اعلام کرد که اگر هند برای صادرات کالاهای خود به بازارهای آمریکا دچار مشکل شده، می‌تواند آنها را به روسیه صادر کند.  علاوه بر آن، به گفته افراد بسیاری که در دستگاه امنیتی هند قرار دارند، برخلاف ایالات متحده، روسیه محدودیت‌های کمی برای تجهیزات نظامی که به هند صادر می‌کند، اعمال کرده است. آمریکا محدودیت‌هایی بر فناوری‌های دوگانه و همچنین صادرات دوباره فناوری‌های دفاعی حساس به طرف‌های سوم اعمال کرده است.  -دوم، هند واقعاً از فاصله گرفتن دیپلماتیک از روسیه که می‌تواند هزینه‌های استراتژیک قابل توجهی داشته باشد، نگران است.

دهلی‌نو از نزدیکی روزافزون مسکو و پکن، رقیب واقعی خود آگاه است. مقامات هندی معتقدند که هر گونه اقدام تند که منجر به سرد شدن روابط هند با روسیه شود می‌تواند گرم‌تر شدن روابط مسکو و پکن را در پی داشته باشد. چنین نتیجه‌ای با توجه به ناترازی‌های استراتژیکی که هم‌اکنون در روابط دوجانبه با چین وجود دارد، هند را در شرایط وخیمی قرار می‌دهد.  سوم، روابط سیاسی، اقتصادی و نظامی هند و روسیه تاریخچه‌ای طولانی دارد. دهلی‌نو و کرملین نشیب‌های بسیاری را پشت‌سر گذاشته و در دوران جنگ سرد ثابت کردند که می‌توانند روابط ماندگاری داشته باشند. از سال 1971، زمانی که هند و اتحاد جاهیر شوروی معاهده 20 ساله «صلح، دوستی و همکاری» را امضا کردند، مسکو  توانسته شریک اصلی امنیتی دهلی‌نو باقی بماند.

در زمانی که هند در صحن جهانی دوستان زیادی نداشت، روسیه خود را به عنوان یک حامی قابل اعتماد و وفادار ثابت کرد. مزایای مشترک این همکاری چندین بُعد دارد.  از منظر دیپلماتیک، هند می‌توانست روی حق وتوی اتحاد جماهیر شوروی در شورای امنیت سازمان ملل حساب کند تا از تصویب هرگونه قطعنامه‌ای بر ضد هند در مناقشه کشمیر با پاکستان جلوگیری شود. در عوض، مسکو می‌توانست بر دهلی‌نو حساب کند تا نفوذ آمریکا در جنوب آسیا را محدود کند. روسیه همچنین می‌توانست برای دوستی خود با هند که در آن زمان دموکراسی قدرتمندی بود در سراسر کشورهای در حال توسعه بازارگرمی کند.

با توجه به اختلافاتی که از سال 1969 در روابط چین و شوروی وجود داشت، مسکو حضور یک قدرت آسیایی بزرگ در جنوب چین را که با پکن در تقابل باشد، سودمند می‌دانست. دهلی‌نو می‌دانست که می‌تواند بر مسکو حساب کند تا در صورت هرگونه تنش نظامی در امتداد مرز گسترده و مورد مناقشه هیمالیا، اقدامات پکن را محدود کند.  مسلماً مشارکت با اتحاد جماهیر شوروی برای هند بی‌هزینه نبود، به‌ویژه از نظر حیثیتی؛ هند تنها دموکراسی تاثیرگذاری بود که از انتقاد از حمله شوروی و اشغال افغانستان در سراسر سال‌های 1980 خودداری کرد. 

با این حال، انتقال حجم بزرگی از تسلیحات بین دو کشور این نزدیکی دیپلماتیک را تقویت کرد. هند روسیه را یکی از نزدیکترین شرکای دفاعی خود می‌داند و بیشتر سلاح‌های خود از جمله سامانه دفاع موشکی اس-400 را از مسکو تهیه می‌کند. شوروی تمایل داشت تا پیشرفته‌ترین تجهیزات نظامی متعارف در زرادخانه خود را برای هند ارسال کند؛ نه‌تنها به قیمت خارج از بازار بلکه بر اساس تجارت روبل و روپیه. زمانی که هند به دلیل اقتصاد ضعیف و نبود یکپارچگی با تجارت جهانی ارز بسیار کمی در اختیار داشت، این ترتیبات در تلاش‌ها برای مدرن‌سازی نظامی دهلی‌نو بسیار بااهمیت بودند.  در آخر، شوروی نقش مهمی در سیاست‌های داخلی هند که دهلی‌نو امروزی را شکل داده بازی کرده است.

هند می‌توانست بر رهبری سیاسی شوروی حساب کند تا تمایلات انقلابی‌تر یکی از دو حزب کمونیستی این کشور، حزب کمونیست هند را که رای راهنمایی‌های ایدئولوژیکی و سیاسی به مسکو نگاه می‌کرد، کنترل کند. امروزه جنبش کمونیست هند اهمیت بسیار کمی دارد اما افراد کلیدی در دستگاه سیاست خارجی هند حافظه‌ای دارند که به دوران جنگ سرد برمی‌گردد و از نقشی که مسکو ایفا کرده، قدردانی می‌کنند.

  با اینکه تمام این موارد به ایجاد رابطه چندجانبه پس از سقوط اتحاد جماهیر شوروی کمک کرد، اما روسیه در ابتدا از هند فاصله گرفت. اما این تغییر رویکرد بسیار کوتاه‌مدت بود چون هر دو طرف تصمیم گرفتند که وزنه کافی برای حفظ این روابط را در اختیار دارند. دوران ناپایدار تک‌قطبی آمریکا، به‌ویژه در سال‌های 1990 منجر شد تا دهلی نو، مسکو و دیگر کشورهای جهان خواستار جهانی چندقطبی شوند. زمانی که یوگنی پریماکوف که به‌عنوان وزیر امور خارجه و بعدها نخست‌وزیر روسیه خدمت کرد، بر این ایده پافشاری کرد، طرفدارانی در دهلی‌نو پیدا کرد.  ارتباط طولانی‌مدت و مطلوب هند با اتحاد شوروی در دوران جنگ سرد میراث مهم و تقریباً ماندگاری را در حلقه‌های سیاست خارجی در دهلی‌نو به جای گذاشته که در دیگر کشورهای جهان به‌عنوان «نوستالژی جنگ سرد» شناخته می‌شود.

اساس این دیدگاه بر این است که روسیه، دولت جانشین اتحاد جماهیر شوروی یک شریک استوار برای هند در جهان متغیر باقی می‌ماند.  پس از گذشت چند ماه از دور دوم ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ، نوسانات رویکردهای سیاسی‌اش بر بدگمانی‌های جوامع سیاست خارجی و امنیتی هند در غیرقابل اعتماد بودن ایالات متحده دامن زده است. اتفاق‌نظر دوحزبی درباره روابط آمریکا و هند از همان روزهای دولت کلینتون آغاز شد و در آستانه موافقت‌نامه هسته‌ای غیرنظامی هند و آمریکا در سال 2008 حالا تهدید قابل‌توجهی به‌نظر می‌رسد. 

هند که حالا پس از دو دهه از آنچه همگرایی فزاینده منافع خود با ایالات متحده به‌نظر می‌رسید، با احتمال تنها ماندن روبه‌رو شده، ممکن است تصمیم بگیردکه چرخش به سمت روسیه می‌تواند پناهگاه امن‌تری برای دهلی نو ایجاد کند.  مقامات هندی خشمگین هستند اما آنها می‌دانند در جایی که منطق شکست می‌خورد، خشم کارکردی ندارد. دهلی‌نو فعلاً تصمیم گرفته در واکنش‌های خود محتاطانه عمل کند تا بر وخامت اوضاع دامن نزند و در عین حال به مخاطبان داخلی خود نشان ‌دهد که به راحتی در مقابل کاخ سفید کوتاه نمی‌آید.

به گزارش فارن پالیسی پیامدهای قلدری‌های ترامپ برای استراتژی کلان هند عمیق است: سیاست خارجی ترامپ، تعهدات کلیدی ژئوپلیتیکی دهلی‌نو را هدف قرار داده و بنیان همکاری آمریکا و هند را تحت تاثیر قرار داده است. سیاست مطلوب هند در «همکاری‌های چندجانبه» به معنای اینکه در همه جای جهان تلاش می‌کند نقش دوست را بازی کند با اینکه از تشکیل ائتلاف‌های واضح سر باز می‌زند، ثابت شده که سیاستی ناکارآمد است.

اما با این حال برخی کارشناسان معتقدند که اقدامات ترامپ باعث بازبینی عمیقی در سیاست خارجی هند نمی‌شود. در عوض دهلی‌نو چشم‌انداز ژئوپلیتیکی متغیر را بررسی می‌کند و احتمالاً تصمیم می‌گیرد آنچه نیاز دارد داشتن روابط سازنده بیشتری است تا کمتر. هند برای محافظت از خود در برابر نوسانات رفتاری دولت ترامپ نه‌تنها همکاری‌های چندجانبه را ترک نمی‌کند بلکه با قاطعیت بیشتری آنها را پیگیری خواهد کرد.  

سرنوشت روابط هند و چین

هند از زمان استقلال خود در سال 1947 بیشتر سیاست بی‌طرفی را پیش گرفته است؛ این کشور از تشکیل ائتلاف‌های رسمی اجتناب کرده و در برابر اینکه پایش به بلوک‌های رقیب باز شود، مقاومت می‌کند. این مواضع عمدتاً دیپلماسی هند را در دوران جنگ سرد تعریف می‌کرد اما پس از سقوط اتحاد جماهیر شوروی زمانی که هند اقتصاد کشور خود را باز کرد و به دنبال بهبود روابط خود با ایالات متحده بود، اوضاع تغییر کرده است. حالا دستگاه سیاست خارجی هند بر تعهد به همکاری‌های چندجانبه تاکید می‌کند که شامل تنوع‌گرایی در همکاری، اجتناب از مشارکت در ائتلاف‌های نظامی و ترویج نظم جهانی چندقطبی است که در آن هیچ ابرقدرتی یا جفتی از ابر قدرت‌ها بر دیگر کشورها تسلط نداشته باشند.

حالا در بحبوحه سیاست‌های تعرفه‌ای خصمانه ترامپ، هند و چین تلاش کرده‌اند روابط خود را گسترش دهند. در سال جاری هم هند و هم چین دیدارهای رسمی خود را افزایش داده‌اند و درباره آسان‌تر کردن محدودیت‌های تجاری، رفت و آمد شهروندان خود به کشورهای دو طرف و صدور ویزا برای تاجران گفت‌وگو کرده‌اند. در هفته گذشته سخنگوی وزارت خارجه هند توضیح داد که هند و چین برای آغاز دوباره تجارت بین دو کشور در سه منطقه در امتداد مرز 3هزار و چهارصد و هشتاد و هشت کیلومتری خود مذاکره می‌کنند.

در جریان سفر وانگ یی وزیر خارجه چین به هند در روز سه‌شنبه و دیدار با نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند از «پیشرفت‌های آرام» در بهبود روابط دوجانبه با چین خبر داد. مودی در توئیتی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «از آخرین دیدار من با رئیس‌جمهور شی در سال گذشته در کازان، روابط هند و چین پیشرفتی آرام به‌همراه احترام به منافع و حساسیت‌های دوطرف داشته است. سفر وانگ یی پس از سال‌ها تنش میان دو قدرت هسته‌ای آسیا رخ داده است. مائو نینگ، سخنگوی وزارت خارجه چین در نشست خبری روز سه‌شنبه نیز اعلام کرد که پکن آماده میانجی‌گری برای توسعه روابط دوستانه میان هند و پاکستان است.

سوبرامانیام جایشانکار، وزیر خارجه هند در سخنرانی خود تاکید کرد که «تفاوت‌ها نباید نه به مناقشات و نه درگیری رقابتی تبدیل شوند». جایشانکار تاکید کرد این دیدار برای هر دو طرف فرصتی برای بازبینی روابط و مبادله دیدگاه‌ها در توسعه منطقه‌ای و جهانی بوده است.

به گزارش تایمز هند، ترامپ که به ادعاهایش برای میانجی‌گری برای صلح بین کشورهای رقیب شناخته می‌‌شود حالا ممکن است سهواً صحنه را برای آب شدن غیرمنتظره یخ‌های روابط هند و چین آماده کرده باشد. این دیدار در شرایطی انجام شد که چین در دوران عملیات سیندور پس از حملات تروریستی پهلگام از پاکستان حمایت کرد. به‌گزارش تایمز هند به نقل از چند منبع، چین وعده داده تا به سه نگرانی هند رسیدگی کند؛ عناصر خاکی کمیاب، کودکشاورزی و ماشین‌های حفاری تونل.