سوریه در پسااسد؛ زمین بازی جدید نتانیاهو و اردوغان

در یک تقسیم‌بندی فرضی، بخش جنوبی سوریه تا حومه دمشق می‌تواند تحت نفوذ اسرائیل قرار گیرد و مابقی به استثنای مناطق مرکزی در شرق فرات، تحت نفوذ ترکیه باشند. 

به گزارش اقتصادنیوز به نقل از میدل ایست‌آی، طرح‌های رقابتی اسرائیل و ترکیه در منطقه، اکنون با یک چالش جدی مواجه است، چرا که دولت جدید دمشق در تلاش برای بازسازی زیرساخت‌ها و ثبات نسبی است. 

مارکو کارنلوس در این رسانه نوشت: در ماه‌های اخیر، با درنظر گرفتن چشم‌انداز ژئوپلیتیک در خاورمیانه، ممکن است اینطور به نظر برسد که موقعیت استراتژیک اسرائیلدر منطقه، تغییر کرده است؛ برداشت مشابهی که برای ترکیه نیز قابل طرح است. پرسش کنونی این است که آیا این وضعیت زمینه‌ساز نوعی ثبات در منطقه است یا نشانه‌ای از بحران‌های عمیق‌تر در آینده؟ 

اسرائیل به‌طور همزمان درحال جنگیدن در چند جبهه، یعنی غزه، کرانه باختری، لبنان، سوریه، یمن و ایران است. 

در سوریه، اکنون قدرت در دستان فردی قرار گرفته است که قبلا عضوی از القاعده بوده‌است. این درحالی است که وجهه احمدالشرع پس از به قدرت رسیدن، به سرعت توسط کشورهای غربی «بازسازی» شد؛ امری که به خوبی نشان‌دهنده استانداردهای دوگانه غرب در قبال مسائل است. در واقع دهه‌ها تلاش آمریکا و اروپا برای مقابله علیه گروه‌های افراطی چون داعش و هیئت تحریر الشام، در عرض چند روز به حاشیه رانده شد. 

در لبنان، حزب‌الله با از دست دادن رهبر اصلی خود یعنی سیدحسن نصرالله و برخی شخصیت‌های مهم که همگی توسط اسرائیل ترور شدند، با ضربه مواجه شده است. این جنبش تحت فشارهای شدید داخلی و خارجی برای کنار گذاشتن تسلیحات نظامی قرار دارد. 

از سوی دیگر، اقدامات بیرحمانه اسرائیل در غزه با کشتارهای عظیم و تحمیل گرسنگی و قحطی گسترده، موجب شده تا این رژیم بخش قابل توجهی از حمایت بین‌المللی را از دست بدهد. با این وجود، دولت افراطی اسرائیل عملا اعتنایی به افکار عمومی جهان ندارد، چرا کشورهای غربی همچنان به حمایت ادامه می‌دهند و سایر قدرت‌ها، همچون روسیه و چین در موضع نامشخص قرار گرفته‌اند؟ 

ترکیه و بازیگری در خاورمیانه

در ترکیه، رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور این کشور، اخیرا موفق به خنثی‌سازی حزب کارگران کردستان به عنوان اصلی‌ترین تهدید امنیتی در مرزهای جنوب‌شرقی ترکیه شده است. 

ترکیه همچنین با برکنار شدن بشار اسد از قدرت در سوریه و جایگزین کردن او با احمد الشرع، به خواسته دیرینه خود رسید. در نهایت، آنکارا جایگاه جهانی خود را به‌عنوان میانجی اصلی و مورد اعتماد در جنگ روسیه و اوکراین تقویت کرد. 

در واقع امروز ترکیه به یکی از بازیگران اصلی در خاورمیانه تبدیل شده است. ناظران معتقدند در شرایط کنونی، هرگونه حرکت به سمت ثبات در منطقه ناگزیر به درگیر شدن اسرائیل و ترکیه است، و هردو کشور آماده مقاومت کردن در برابر فشارهای آمریکا هستند. 

معادله جدید در خاورمیانه

در این میان، سوریه اکنون یکی از حساس‌ترین آزمون‌های تحمل فشار برای این دینامیک منطقه‌ای است. ماه گذشته اسرائیل در میانه درگیری‌های میان دروزیی‌ها و بدوی‌های سوریه در جنوب این کشور، مواضع دولت مرکزی سوریه را هدف حملات هوایی قرار داد. هرچند اسرائیل هدف این حملات هوایی را دفاع از دروزی‌ها عنوان کرد، اما به نظر می‌رسد که علت واقعی آن خلع سلاح مناطق جنوبی دمشق برای گسترش «منطقه حائل» خود در منطقه است. 

علاوه بر این، در روزهای نخستین پس از سقوط بشار اسد، اسرائیل مجموعه‌ای از حملات فاقد توجیه را بر علیه سوریه انجام داد که در طی آن زیرساخت‌های نظامی این کشور را به طورکلی ویران کرد. 

عربستان سعودی، قطر، ترکیه و دیگر کشورهای منطقه حمایت خود را از یکپارچکی سوریه اعلام کرده‌اند. در همین حال وزیر امور خارجه ترکیه هشدار داد که در صورت تلاش گروه‌های جدایی‌طلب برای تجزیه و بی‌ثبات‌سازی سوریه، از جمله دروزی‌ها که از دید آنکارا به‌عنوان عامل اسرائیل شناخته می‌شوند، مداخله خواهد کرد. 

شک و تردیدهای عمیق

هم‌زمان، تلاش اخیر دولت سوریه برای سرکوب مناطق دروزی باعث نگرانی نیروهای دموکراتیک سوریه تحت رهبری کردها شده است، چرا که نگران هستند که در چنین سناریویی، علیرغم بهره‌مندی از حمایت آمریکا تا کنون، خود هدف بعدی این اقدامات باشند. 

در این چارچوب به نظر نمی‌رسد که ترکیه آمادگی دفاع از جولانی را داشته باشد. همچنین هنوز روشن نیست که آیا این کشور توانایی مصالحه با اسرائیل درباره حوزه‌های نفوذ توافق‌شده را خواهد داشت یا خیر. 

در یک تقسیم‌بندی فرضی، بخش جنوبی سوریه تا حومه دمشق می‌تواند تحت نفوذ اسرائیل قرار گیرد و مابقی به استثنای مناطق مرکزی در شرق فرات، تحت نفوذ ترکیه باشند. در چنین توافقی، حزب کارگر احتمالا بر حمایت آمریکا به‌عنوان سد دفاعی در برابر حملات ترکیه تکیه خواهد کرد. نحوه عملیاتی شدن این سناریو اما همچنان پرسشی باز و نامشخص است. 

آزمونی دیگر برای دیپلماسی آمریکا در خاورمیانه

یکی دیگر از آزمون‌های سنجش دیپلماسی آمریکا در راه است. تام باراک، نماینده آمریکا که اصالتا لبنانی است، از امتیازات مناسبی در واشنگتن مانند دسترسی داشتن مستقیم به دونالد ترامپ بهره‌مند است. 

باراک همچنین فرستاده ویژه آمریکا در سوریه است و ماموریت دارد تا وضعیت سیاسی لبنان را هم تثبیت کند. این مأموریت گسترده برای یک فرد واحد در منطقه ناپایدار خاورمیانه، نشانه‌ای روشن است از اینکه ممکن است واشینگتن هم به دنبال اتخاذ رویکردی جامع و همه‌جانبه باشد. 

تعجبی ندارد که اهداف و نیات واقعی آمریکا در ترکیه هنوز در هاله‌ای از شک و تردید قرار دارد. آنکارا اما باور دارد که درنهایت آمریکا، همیشه منافع اسرائیل را در اولویت قرار می‌دهد. 

آینده همچنان نامعلوم است. آیا آمریکا برای جلوگیری از تجزیه سوریه، دو متحد اصلی منطقه‌ای خود را مهار خواهد کرد؟ یا با اقدامات دیگر باعث شعله‌ور شدن یک جرقه کوچک می‌شود؟