امام رضا (ع) واقعا با انگور به شهادت رسید؟

فرارو- در سال ۲۰۳ هجری قمری، شهر طوس صحنه‌ی یکی از تلخ‌ترین لحظات تاریخ اسلام شد. امام علی‌بن‌موسی‌الرضا (ع)، هشتمین پیشوای شیعیان، در اوج شکوه معنوی و محبوبیت میان مردم، به دست مأمون عباسی به شهادت رسید؛ روایتی که هم در منابع شیعه و هم در منابع معتبر اهل سنت انعکاس یافته است.

به گزارش فرارو، با اینکه منابع شیعه و اهل سنت همگی به شهادت امام رضا (ع) بدست مأمون تاکید دارند و همچنین به استفاده از زهر در این اقدام اشاره دارند اما چگونگی انجام این عمل  جانکاه محل اختلاف است.

مأمون عباسی در ظاهر، احترام بی‌حدی به امام رضا (ع) نشان می‌داد. او امام را از مدینه به خراسان آورد، عنوان ولیعهدی را به ایشان داد و در حضور مردم جایگاه او را بالا برد. اما در باطن، از محبوبیت و نفوذ روزافزون امام در میان مردم و حتی کارگزاران حکومت هراس داشت. بسیاری از تاریخ‌نگاران مانند ابن‌اثیر و مسعودی نوشته‌اند که مأمون در اندیشه‌ی کنار زدن امام بود، چرا که بیم داشت قدرت واقعی از دست خاندان عباسی خارج شود.

روایت مشهور و مورد اتفاق، ماجرای انگور زهرآلود است. ابن‌بابویه (شیخ صدوق) در کتاب «عیون اخبار الرضا» و نیز مورخان اهل سنت چون طبری اشاره کرده‌اند که مأمون روزی در کاخش در طوس، امام رضا (ع) را به ضیافتی فراخواند. سفره‌ای گسترده شد و ظرفی از انگور تازه بر آن نهاده بودند. مأمون با اصرار، انگورها را به امام تعارف کرد. امام در ابتدا نپذیرفتند، اما با اصرارهای پیاپی و تظاهر مأمون به مهربانی، چند دانه از آن انگور را تناول کردند. همان لحظه آثار سم در بدن ایشان پدیدار شد.

نقل است که امام رضا (ع) پس از خوردن آن انگورها، دست از طعام کشید و فرمود:

«این انگورها مرا به سوی خدا خواهد برد.»

در برخی منابع مانند «مقاتل الطالبیین» ابوالفرج اصفهانی آمده است که سم بسیار قوی و کشنده بود و امام پس از سه روز رنج و بیماری شدید، در روز آخر ماه صفر سال ۲۰۳ هجری قمری (برخی منابع روز پایانی صفر، و برخی هفدهم آن را ذکر کرده‌اند) به شهادت رسیدند.

روایت شهادت امام رضا (ع) با انگور مسموم در میان شمار زیادی از راویان معتبر شیعه و اهل سنت دیده می‌شود و در همگی نیز اشاره به این شده که این اقدام به دستور مأمون صورت گرفته است. البته روایات دیگری نیز وجود دارد که نامی از انگور برده نشده ولی همچنان به مسموم کردن امام رضا (ع) تاکید دارد. با این همه شهرت روایت انگور به خوبی نشان می‌دهد که امام هشتم (ع)  با همین روش به شهادت رسیده است. 

شهادت ایشان موجی از اندوه و خشم در میان مردم خراسان برانگیخت. مأمون برای پنهان کردن حقیقت، تظاهر به سوگ و اندوه کرد و حتی در تشییع امام شرکت نمود، اما این پرده‌پوشی هرگز حقیقت را مخفی نکرد. پیکر مطهر امام رضا (ع) در همان جا  به خاک سپرده شد و آرامگاه ایشان، که امروز به نام حرم رضوی شناخته می‌شود، قرن‌هاست قبله‌گاه عاشقان و جویندگان حقیقت است.