جذب سربازان وظیفه به عنوان محیط‌بان
فرمانده یگان حفاظت محیط زیست از جذب سربازان وظیفه در یگان حفاظت محیط زیست خبر داد و گفت: هماهنگی‌هایی با فراجا انجام شده تا این افراد آموزش‌های مقدماتی را ببینند و خدمت سربازی خود را در پاسگاه‌های محیط‌بانی بگذرانند. این افراد هم دانش علمی دارند و هم در کنار محیط‌بانان تجربه عملی کسب می‌کنند.
محیط‌بانی را می‌توان یکی از دشوارترین و در عین حال پراهمیت‌ترین مشاغل کشور دانست؛ شغلی که به‌عنوان اصلی‌ترین بازوی اجرایی سازمان حفاظت محیط زیست، بار سنگین صیانت از عرصه‌های طبیعی و حیات وحش را بر دوش می‌کشد. محیط‌بانان، همان مرزبانان سبز طبیعت، در گستره‌ای وسیع از کوه و دشت و جنگل و کویر حضور دارند تا با تخلفات شکار و صید غیرمجاز، بهره‌برداری بی‌رویه از منابع طبیعی و تهدیدات انسانی علیه زیست‌بوم مقابله کنند اما واقعیت آن است که دشواری‌های این شغل خطیر بسیار فراتر از آن چیزی است که در نگاه اول به نظر می‌رسد.
به گزارش تسنیم، محیط‌بانان غالباً در شرایط سخت اقلیمی، با شیفت‌های کاری طولانی و طاقت‌فرسا مأموریت خود را انجام می‌دهند. بسیاری از آنان ساعت‌ها و روزها در دل طبیعت به دور از خانواده و امکانات اولیه به سر می‌برند و گاه حتی از داشتن حداقل‌های رفاهی محرومند. در کنار این سختی‌ها، مسئله حقوق و مزایا نیز یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های آنان است؛ دریافتی محیط‌بانان با حجم کار و خطراتی که متحمل می‌شوند همخوانی ندارد و همین امر فشار مضاعفی بر زندگی و معیشت آنان وارد می‌کند.
از سوی دیگر، تجهیزات ناکافی و فرسوده محیط‌بانی، خود به مانعی جدی در مسیر انجام وظایف بدل شده است. خودروها و موتورسیکلت‌های قدیمی که توان لازم برای گشت‌زنی در عرصه‌های وسیع طبیعی را ندارند، ابزارهای حفاظتی محدود و گاه ناکارآمد و نبود امکانات ارتباطی به‌روز، محیط‌بانان را در موقعیت‌های حساس با مشکلات فراوان روبه‌رو می‌سازد. در شرایطی که شکارچیان غیرمجاز با سلاح‌های پیشرفته و روش‌های پیچیده به تخلفات خود ادامه می‌دهند، محیط‌بانان اغلب با حداقل تجهیزات و پشتیبانی در میدان حضور دارند.
تعدد تخلفات شکار و افزایش جرائم مرتبط با منابع طبیعی باعث شده محیط‌بانان همواره در معرض درگیری‌های مستقیم با متخلفان قرار گیرند. متأسفانه در بسیاری از این موارد، حوادث تلخ و خونینی رخ داده است؛ از شهادت و مجروحیت محیط‌بانان گرفته تا پرونده‌های قضایی سنگینی که بعضاً برای خود آنان تشکیل می‌شود. مسئله احراز شهادت و جانبازی محیط‌بانان نیز از چالش‌های جدی است؛ چرا که فرآیندهای اداری و قانونی مربوطه طولانی و پیچیده است و همین موضوع سبب می‌شود خانواده‌های این قشر ایثارگر در بلاتکلیفی و نگرانی قرار گیرند.
با وجود تمام این دشواری‌ها، محیط‌بانان همچنان با تعهد و ایثار به کار خود ادامه می‌دهند، چرا که حفاظت از محیط زیست کشور را رسالتی ملی و تاریخی می‌دانند. اما روشن است که ادامه این مسیر بدون توجه ویژه مسئولان و همراهی همه‌جانبه دستگاه‌های ذیربط امکان‌پذیر نیست. امروز سازمان حفاظت محیط زیست و به‌ویژه محیط‌بانان آن بیش از هر زمان دیگری نیازمند حمایت‌های قانونی، تجهیزاتی و معیشتی هستند.
بی‌تردید، چالش‌های محیط‌بانان تنها مسئله یک قشر خاص نیست، بلکه به سرنوشت محیط زیست کشور و نسل‌های آینده گره خورده است. اگر قرار است طبیعت ایران از تهدیدها در امان بماند، باید صدای محیط‌بانان شنیده شود، نیازهایشان به‌طور جدی مطرح گردد و مشکلات ساختاری و حقوقی آنان در دستور کار سیاست‌گذاران قرار گیرد.
در رابطه با همین موضوع، میزبان سردار رضا رستگار فرمانده یگان حفاظت محیط زیست کل کشور بودیم که بخش اول گفت‌وگو با عنوان «افزایش ۵۸ درصدی کشف سلاح غیرمجاز؛ گسترش تعاملات با قوه قضائیه و فراجا» در ادامه مشروح قسمت دوم گفت‌وگو را بخوانید.
در خصوص کمبود نیروی انسانی، ابتدا بفرمایید نیاز واقعی ما نسبت به مساحت مناطق حفاظت شده چقدر است؟ آیا سازمان موفق شده مجوزهای لازم را برای جذب نیرو بگیرد؟
در حال حاضر با توجه به کمبود حدود ۵۰ درصدی نیرو نسبت به چارت سازمانی، اولویت اصلی ما تقویت نیروی انسانی است. هرچند خرید تجهیزات مهم است، اما بدون نیروی آموزش‌دیده و کافی، این تجهیزات بلااستفاده خواهند ماند و گوشه‌ای خاک می‌خورند. بنابراین آموزش نیروها و تقویت نیروی انسانی در دستور کار قرار دارد.
امسال ۲۰۰ نفر جذب شده‌اند که ۱۰۰ نفر در دوره اول آموزش دیده‌اند و ۱۰۰ نفر دیگر در شهریورماه آموزش خواهند دید. برای سال آینده نیز جذب حدود ۴۸۰ نفر در برنامه داریم که تلاش می‌کنیم از محیط‌بانان بومی هر استان استفاده کنیم تا کارایی بالاتری داشته باشند.
همچنین در سه استان، هنرستان‌های محیط زیست داریم که جوانانی در آن مشغول به تحصیل هستند و چند نفر نیز اخیراً فارغ‌التحصیل شده‌اند. یکی از مشکلات این افراد موضوع خدمت دوره ضرورت سربازی است که هماهنگی‌هایی با فراجا انجام شده تا این افراد آموزش‌های مقدماتی را ببینند و خدمت سربازی خود را در پاسگاه‌های محیط‌بانی بگذرانند. این افراد هم دانش علمی دارند و هم در کنار محیط‌بانان تجربه عملی کسب می‌کنند.
در حال حاضر تعداد نیروهای محیط‌بان رسمی، قراردادی، شرکتی و… چقدر است و وضعیت استخدام این نیروها چگونه است؟
ما در سازمان طیف‌های مختلفی از نیروها را داریم؛ از جمله رسمی، پیمانی، شرکتی، قرارداد معین و کارگری. تلاش ما بر این است که همه این عزیزان پس از برگزاری آزمون و تعیین صلاحیت به صورت رسمی جذب شوند تا انسجام کاری و علاقه‌مندی آن‌ها به کار بیشتر شود و از امتیازات سازمان بهره‌مند شوند. افرادی که به صورت شرکتی مشغول خدمت هستند، از امکانات رفاهی سازمان محروم نیستند و با پیگیری‌هایی که در شورای معاونین انجام شده، این عزیزان نیز از امتیازات رفاهی ویژه برخوردار خواهند شد.
برخی محیط‌بانان با سابقه پنج-شش سال کار عملی می‌پرسند که آیا برای رسمی شدن باید دوباره آزمون بدهند؟
زمانی که مشکلات مربوط به محیط‌بانان عزیز را احصا می‌کردیم، این موضوع یکی از چالش‌های ما بود و باید فکری برای آن شود. قطعاً این افراد باید مشوق‌هایی داشته باشند تا انگیزه‌شان حفظ شود. در هر صورت سازمان امور اداری و استخدامی کشور برگزاری آزمون را لازمه رسمی شدن می‌داند و از طرفی هم معتقدیم که محیط‌بان برای کار موفق باید هم از دانش علمی و هم از تجربه عملی برخوردار باشد. ما منابع آموزشی لازم را در اختیارشان قرار می‌دهیم تا با آمادگی بیشتر و خیالی آسوده‌تر در آزمون شرکت کنند.
درباره تجهیزات موتورسیکلت و خودرو، تعداد محدودی خریداری شده اما نیاز واقعی خیلی بیشتر و شاید هزار دستگاه باشد. از ابتدای دولت چهاردهم یا زمان حضور شما، چه میزان مجوز برای خرید گرفته شده؟
یکی از مشکلات محیط‌بانان ما این است که موتورسیکلت‌هایی که خریداری شده و در اختیار آن‌هاست از نوع استارتی است که اگر در مناطق کویری یا جنگلی دچار مشکل فنی شود، عملاً باری بر دوش محیط‌بان می‌شود و جابجایی آن در مناطق سخت‌گذر کار آسانی نیست.
در جلسات تصمیم‌گیری مقرر شده که موتورسیکلت‌ها و خودروهای خریداری شده حتماً توسط نمایندگی‌های مجاز در استان‌ها پشتیبانی و تعمیر شوند. همچنین موتورهای استارتی به مدل هندلی تبدیل شوند تا قدرت مانور و گشت‌زنی بیشتری برای محیط‌بانان فراهم شود.
درحال حاضر خودروهای تویوتا در حال خریداری هستند. ۲۵ دستگاه قبلاً تحویل شده و هزینه خرید باقی خودروها در اختیار مدیران استان‌ها قرار گرفته و آن‌ها مسئول خریدهای بعدی هستند.
در کنار جان‌فشانی‌های محیط‌بانان که بر هیچکس پوشیده نیست، تخلفاتی نیز صورت می‌گیرد؛ در مواجه تخلفات محیط‌بانان، چه برخوردی صورت می‌گیرد؟ چه نوع تخلفاتی بیشتر دیده می‌شود و چگونه از وقوع تخلف جلوگیری می‌شود؟
تخلفات در هر سازمانی ممکن است رخ دهد و ما منکر آن نیستیم، اما با حضور فرماندهان مسئول و آموزش‌های مستمر، سعی داریم از همکاران صیانت کنیم و باورهای دینی و اخلاقی را تقویت کنیم. پرداخت به موقع حقوق و جیره غذایی و ایجاد امکانات رفاهی نیز در دستور کار است تا انگیزه محیط‌بانان حفظ شود و از انحرافات جلوگیری شود.
البته برخی محیط‌بانان ممکن است به دلیل ضعف اعتقادی با افراد متخلّف ارتباط داشته باشند که با همکاری حراست و بازرسی، این افراد رصد و در صورت لزوم از فعالیت در عرصه طبیعت کنار گذاشته می‌شوند.
برخورد با تخلفات به صورت اداری و در کمیسیون‌های تخلفات انجام می‌شود. متأسفانه در یگان حفاظت محیط زیست آیین‌نامه انضباطی مدون وجود ندارد، که این خلأ در سایر یگان‌های شبه‌نظامی هم دیده می‌شود. هماهنگی‌هایی با ستاد کل نیروهای مسلح انجام شده تا آیین‌نامه انضباطی مشابه نیروهای مسلح تدوین شود و در اختیار فرماندهان قرار گیرد تا برخوردهای انضباطی موثر صورت گیرد. اگر تخلفات مرتبط با سلاح، مهمات یا تجهیزات نظامی باشد، پرونده‌ها به سازمان قضایی نیروهای مسلح ارجاع داده می‌شود.
اعتقاد من این است که آموزش و تقویت اعتقادات دینی بسیار موثرتر از برخورد سخت‌گیرانه است؛ بهتر است عرق و تلاش در آموزش ریخته شود تا خون در میدان. در این راستا طرح «امانتداران خلقت» اجرا می‌شود که شامل جلسات هفتگی تدبر در آیات قرآن درباره امانت‌داری طبیعت و روایت‌های محیط‌بانان شهید است. همچنین تشویق کارکنان به حفظ یک‌ساله قرآن کریم برای بهره‌مندی از مزایای ستاد کل نیروهای مسلح و فراجا در دستور کار قرار دارد.
با بالا بردن باورها و اعتقادات دینی و استفاده از ظرفیت خانواده محیط‌بانان عزیز، احتمال تخلف و جرم کاهش می‌یابد و ما در این مسیر تلاش خواهیم کرد.
