سایه جنگ بر سر صنعت توریسم؛ رکود عمیق‌تر شد

تنها چند هفته پس از پایان جنگ ۱۲ روزه میان ایران و اسرائیل، نخستین نشانه‌های رکود عمیق در گردشگری کشور آشکار شده است. کاهش محسوس ورود گردشگران خارجی، لغو تور‌های برنامه‌ریزی‌شده و هشدار‌های امنیتی صادرشده از سوی دولت‌های غربی، مسیر صنعت گردشگری ایران را با ابهامی تازه روبه‌رو کرده است. بازاری که پیش از این نیز با پیامد‌های طولانی‌مدت کرونا و رکود اقتصادی دست‌وپنجه نرم می‌کرد، اکنون ضربه‌ای دیگر را تجربه می‌کند.

به گزارش نبض بازار، صنعت گردشگری ایران سال‌هاست میان دوگانگی «وابستگی به غرب» و «بی‌توجهی به بازار‌های جایگزین» گرفتار مانده است. در حالی که کشورهایی، چون مصر، اردن یا ترکیه توانسته‌اند با تبلیغات گسترده در رسانه‌های جهانی سهم بیشتری از بازار توریسم بگیرند، ایران به دلیل فشار‌های سیاسی، محدودیت‌های تبلیغاتی و کم‌کاری داخلی، نتوانسته جایگاه واقعی خود را تثبیت کند. جنگ اخیر نیز نه‌تنها این ناترازی را تشدید کرده، بلکه چشم‌انداز مبهمی را پیش‌روی فعالان این حوزه قرار داده است.

افت جدی گردشگران غربی

مجتبی برزویی، کارشناس و فعال گردشگری،  تأکید کرد جنگ ۱۲ روزه میان ایران و اسرائیل ضربه‌ای جدی به ورود گردشگران خارجی وارد کرده است. او معتقد است تمرکز صرف بر بازار‌های غربی، کم‌توجهی به کشور‌های اسلامی و شرق آسیا و ضعف بازاریابی گردشگری، صنعت گردشگری ایران را در موقعیت بلاتکلیف قرار داده است.

برزویی با اشاره به اینکه حدود ۷۰ تا ۷۵ درصد گردشگران ورودی ایران از جوامع غربی بوده‌اند، گفت: این کشور‌ها حساسیت زیادی نسبت به امنیت اتباع خود دارند و در هر بحران منطقه‌ای به سرعت توصیه به لغو سفر می‌کنند. به گفته او، حتی در دوره‌هایی که کشور‌های منطقه آرام بودند، یک نیروی پنهان مانع از ورود گردشگران غربی به کشورهایی، چون ایران، یمن و سوریه می‌شد. اکنون نیز با توجه به درگیری مستقیم ایران و اسرائیل، ورود گردشگران غربی به شدت کاهش یافته است.

تبلیغات منفی و محرومیت ایران از تریبون جهانی

این کارشناس گردشگری تأکید کرد ایران به دلیل ایستادگی در برابر نظم لیبرالی غرب همواره با تصویر منفی در رسانه‌های بین‌المللی مواجه بوده است. او گفت: در حالی که کشور‌هایی مانند مصر و اردن به شکل گسترده در شبکه‌های جهانی تبلیغ می‌شوند، ایران هیچ سهمی از این فضا ندارد. به باور برزویی، جنگ اخیر نیز این محرومیت را تشدید کرده و مانع جدی برای معرفی ظرفیت‌های ایران به جهان ایجاد کرده است.

برزویی با انتقاد از عملکرد ضعیف نهاد‌های داخلی افزود: «اگر طی سال‌های گذشته تنها بر بازار‌های غربی تکیه نمی‌کردیم و روی جوامع اسلامی و شرق آسیا سرمایه‌گذاری می‌شد، امروز بخشی از خسارت‌ها جبران می‌شد. کشورهایی، چون مراکش، تاتار‌های روسیه و مسلمانان شرق آسیا ظرفیت بالایی برای سفر به ایران داشتند، اما نه وزارت گردشگری و نه دفاتر خدمات مسافرتی برنامه‌ریزی موثری برای جذب آنها نداشتند.»

بیشترین آسیب متوجه هتل‌ها و آژانس‌ها

به گفته این فعال گردشگری، بیشترین ضربه از جنگ ۱۲ روزه متوجه هتل‌ها و دفاتری شد که فعالیت اصلی آنها بر گردشگران ورودی خارجی متمرکز بود. او توضیح داد: «این بخش‌ها به دلیل تک‌بعدی بودن مدل کسب‌وکارشان دچار رکود جدی شدند. اما رستوران‌ها، هتل‌های داخلی و مجموعه‌هایی که بر گردشگری داخلی تمرکز دارند کمتر آسیب دیدند. ایران با برخورداری از آیین‌های فرهنگی، مراکز زیارتی و جشن‌های ملی همچنان گردشگران داخلی خود را حفظ کرده است.»

فشار اقتصادی بر شهر‌های گردشگرپذیر

برزویی درباره اثر کاهش گردشگری خارجی بر اقتصاد محلی گفت: «از دوران کرونا تاکنون صنعت گردشگری ایران در یک روند رکودی مداوم قرار گرفته و جنگ اخیر این وضعیت را تشدید کرده است. کاهش ورود گردشگران خارجی به معنای کاهش درآمد فعالان محلی در حوزه صنایع دستی، هتل‌داری و خدمات است و زندگی بسیاری از خانواده‌های وابسته به این بخش‌ها تحت فشار قرار گرفته است.»

این کارشناس تأکید کرد بازگشت گردشگران غربی در کوتاه‌مدت امکان‌پذیر نیست و ایران باید روی کشور‌های اسلامی و شرق آسیا تمرکز کند. او توضیح داد: «جوامع عربی به دلیل تجربه‌های مشترک جنگی با اسرائیل حتی علاقه‌مند به بازدید از ایران پس از جنگ هستند، اما نبود بازاریابی و ضعف دفاتر خدمات مسافرتی این فرصت را از بین برده است. وزارت گردشگری نیز با کمبود نیروی متخصص و آشنا به زبان‌های خارجی روبه‌روست و همین مسئله موجب شده جذب گردشگران جدید به درستی پیش نرود.»

تنها نقطه روشن؛ گردشگری درمانی

برزویی در پایان گردشگری سلامت را تنها بخش کم‌خطر این صنعت دانست و گفت: «به‌جز حوزه‌هایی مانند جراحی پلاستیک و خدمات پزشکی، سایر شاخه‌های گردشگری کشور در وضعیت بحرانی قرار دارند. اگر برنامه‌ریزی هدفمند برای بازار‌های جدید صورت نگیرد، آینده گردشگری ایران همچنان مبهم خواهد بود.»