شکاف در غرب؛ اتحاد سه‌گانه علیه خط مشی واشنگتن در قبال فلسطین
شناسایی فلسطین؛ چرخش دیپلماتیک یا واکنش به فشار افکار عمومی؟
بریتانیا، کانادا و استرالیا در اقدامی همسو با فرانسه و در تعارض با مواضع آمریکا، کشور فلسطین را به رسمیت شناختند. شناسایی، عضویت کامل فلسطین در سازمان ملل را تضمین نمی‌کند چون واشنگتن می‌تواند وتو کند. تحلیلگران اثر فوری را نمادین می‌دانند مگر با اهرم‌هایی چون محدودیت فروش سلاح. فلسطینیان استقبال کردند اما هشدار دادند غزه همچنان می‌سوزد و اقدام کافی نیست.
فرارو – استیو هندریکس روزنامه‌نگار و گزارشگر ارشد بخش بین الملل روزنامه واشنگتن پست
به گزارش فرارو به نقل از روزنامه واشنگتن پست، در تحولی تاریخی، سه کشور بریتانیا، کانادا و استرالیا روز یکشنبه رسماً موجودیت کشور فلسطین را به رسمیت شناختند؛ تصمیمی که به سال‌ها مخالفت این دولت‌ها با پذیرش فلسطینیان به‌عنوان یک ملت مستقل پایان می‌دهد. این اقدام، که هماهنگ با سیاست جدید فرانسه صورت گرفته، شکافی آشکار میان این سه کشور و ایالات متحده رقم زده است؛ واشنگتن همچنان از به‌رسمیت‌شناختن فلسطین خودداری می‌کند. به این ترتیب، بریتانیا، کانادا و استرالیا اکنون به بزرگ‌ترین دولت‌هایی تبدیل شده‌اند که تاکنون فلسطین را شناسایی کرده‌اند. فرانسه نیز اندکی بعد موضع مشابهی را تخاذ کرد.
طلوع یک تحول؛ پایان تابوی دیپلماتیک در قبال فلسطین
به‌دنبال شناسایی رسمی کشور فلسطین از سوی بریتانیا، کانادا و استرالیا، تحلیلگران این تغییر موضع را نقطه عطفی در ساختار سنتی دیپلماسی جهانی می‌دانند. این اقدام، بازتابی مستقیم از نگرانی عمیق جامعه جهانی نسبت به تداوم جنگ غزه است. سه کشور یادشده، نخستین اعضای گروه هفت به شمار می‌روند که چنین تصمیمی را اتخاذ کرده‌اند؛ آن هم در حالی‌که سال‌ها در شمار نزدیک‌ترین متحدان آمریکا و حامیان دیرینه اسرائیل قرار داشتند. مارک کارنی، نخست‌وزیر کانادا، آنتونی آلبانیزی، نخست‌وزیر استرالیا و کی‌یر استارمر، نخست‌وزیر بریتانیا، تصمیم‌های مشابه خود را در فاصله‌ای کوتاه اعلام کردند.
کی‌یر استارمر، نخست‌وزیر بریتانیا، در هفته‌های اخیر با فشار گسترده‌ای از سوی افکار عمومی و بدنه حزب کارگر مواجه بود؛ فشاری که از او می‌خواست در قبال حملات اسرائیل به غزه موضعی سخت‌گیرانه‌تر اتخاذ کند. در همین چارچوب، اعلامیه روز یکشنبه درباره به‌رسمیت‌شناختن فلسطین تنها یک روز پیش از آغاز سال نوی یهودی منتشر شد؛ زمان‌بندی‌ای که به گفته منابع دیپلماتیک با هدف پرهیز از صدور بیانیه‌های تحریک‌آمیز در آستانه یک مناسبت مهم مذهبی انتخاب شد. در پی این تصمیم، واکنش اسرائیل سریع و صریح بود. شوش بدرسیان، سخنگوی نخست‌وزیر بنیامین نتانیاهو، اعلام کرد: «پیام اسرائیل به این کشورها روشن است؛ ملت اسرائیل برای تأمین نیازهای سیاسی اروپا خودکشی نخواهد کرد.» او با اشاره به بحران گروگان‌ها و شرایط خانواده‌ها و سربازان اسرائیلی، تأکید کرد که «حماس غزه و اسرائیل را در هرج‌ومرج فرو برده است.»
چرخش تاریخی لندن؛ از قیمومیت تا به رسمیت‌شناسی فلسطین
تصمیم جدید بریتانیا برای شناسایی رسمی کشور فلسطین، ریشه‌های عمیقی در تاریخ پرتنش این سرزمین دارد. لندن در اوایل قرن بیستم قیمومیت بر اراضی فلسطین و اسرائیل کنونی را در دست داشت؛ دورانی که وعده‌های متناقض به اعراب و یهودیان، بذر منازعات بعدی را کاشت. بریتانیا طی دهه‌های گذشته همواره بر ضرورت دستیابی به توافق از طریق مذاکرات برای ایجاد دو دولت مستقل تأکید می‌کرد و تا همین اواخر از به‌رسمیت‌شناختن فلسطین بدون حصول توافق نهایی خودداری داشت. اما شرایط امروز متفاوت است: افکار عمومی خشمگین از محاصره غزه و سیاست‌های اسرائیل که بیش از پیش از مسیر صلح فاصله گرفته، دولت لندن را به چرخشی بی‌سابقه سوق داده است.
هم‌زمان با تصمیم لندن برای تغییر رویکرد در قبال فلسطین، خیابان‌های شهرهای بزرگ بریتانیا شاهد راهپیمایی‌های گسترده بود. معترضان با در دست داشتن پرچم‌های فلسطین، خواستار اقدام قاطع دولت در برابر سیاست‌های تل‌آویو شدند. این فشار اجتماعی با حمایت سیاسی همراه شد؛ بیش از یک‌سوم اعضای کابینه کی‌یر استارمر از تصمیم اخیر پشتیبانی کردند و بیش از ۱۳۰ نماینده حزب کارگر نیز با امضای نامه‌ای رسمی، حمایت خود را از به‌رسمیت‌شناختن فلسطین اعلام کردند. در سطح بین‌المللی نیز موج شناسایی فلسطین رو به گسترش است. انتظار می‌رود استرالیا پس از نشست سازمان ملل رسماً به این جمع بپیوندد؛ روندی که در پی خونریزی‌ها و آشوب گسترده پس از حملات ۷ اکتبر ۲۰۲۳ حماس به اسرائیل، شتاب بیشتری یافته است.
کی‌یر استارمر، نخست‌وزیر بریتانیا، در ماه ژوئیه وعده داده بود که پیش از برگزاری نشست سپتامبر مجمع عمومی سازمان ملل درباره شناسایی کشور فلسطین اقدام کند. او اما این وعده را مشروط به گام‌هایی از سوی اسرائیل برای بهبود وضعیت انسانی در غزه قرار داد؛ گام‌هایی که هرگز برداشته نشد. طبق گزارش وزارت بهداشت غزه، حملات ارتش اسرائیل تا امروز بیش از ۶۴ هزار کشته بر جای گذاشته است؛ آماری که میان غیرنظامیان و نیروهای مسلح تفکیک قائل نمی‌شود.
استارمر سه شرط اصلی برای شناسایی فلسطین تعیین کرده بود: دستیابی به آتش‌بس با حماس، تعهد به راه‌حل دو کشوری و کنار گذاشتن طرح الحاق کرانه باختری. با این حال، هیچ‌یک از این شروط تحقق نیافت و برعکس، اسرائیل حملات خود به شهر غزه را شدت بخشید و هم‌زمان رهبران حماس را در دوحه ، شهری که میزبان مذاکرات آتش‌بس محسوب می‌شود هدف قرار داد.
سفر پرزرق‌وبرق ترامپ زیر سایه پرچم فلسطین در لندن
هم‌زمان با موج تازه شناسایی کشور فلسطین، دولت اسرائیل به همراه دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور پیشین آمریکا،و شماری از مقامات واشنگتن به شدت این روند را محکوم کردند. آنان استدلال کردند که چنین اقدامی در حکم «پاداشی به حماس» است و به حملات ۷ اکتبر ۲۰۲۳ اشاره کردند؛ حملاتی که بنا بر گزارش‌ها نزدیک به دو هزار اسرائیلی را کشت و ده‌ها هزار نفر را آواره ساخت. اعلامیه بریتانیا که از مدت‌ها پیش مورد انتظار بود، در پایان سفر پرزرق‌وبرق ترامپ منتشر شد و نقطه پایانی چشمگیر بر یکی از پرتنش‌ترین هفته‌های دیپلماتیک در روابط غرب و خاورمیانه گذاشت.
کی‌یر استارمر، نخست‌وزیر بریتانیا، روز پنجشنبه در جریان سفر مشترکش با دونالد ترامپ تأکید کرد که شناسایی کشور فلسطین اقدامی ضروری برای پایان‌دادن به فاجعه انسانی غزه و بازگرداندن مناقشه اسرائیل و فلسطین به مسیر یک صلح پایدار است. این موضع‌گیری، تنها اختلاف علنی میان دو رهبر در سفر دو روزه به شمار آمد. ترامپ در نشست خبری مشترک اذعان کرد که با استارمر در این زمینه اختلاف‌نظر دارد، هرچند لحن او به‌مراتب ملایم‌تر از مشاورانش و نخست‌وزیر اسرائیل بود. بنیامین نتانیاهو در بیانیه‌ای تند، استارمر را به «امتیازدهی به حماس» متهم کرد و هشدار داد: «دولت جهادی در مرز اسرائیل ، در آینده تهدیدی برای بریتانیا خواهد بود.»
کی‌یر استارمر، نخست‌وزیر بریتانیا، اعلام کرد که شناسایی کشور فلسطین بخشی از راه‌حلی جامع است که هدف آن تضمین امنیت و ثبات اسرائیل در کنار ایجاد کشوری مستقل و قابل دوام برای فلسطینی‌هاست. او تصریح کرد: «اسرائیلِ امنی که اکنون وجود ندارد باید محقق شود، همان‌طور که فلسطینی‌ها نیز باید کشوری مستقل داشته باشند.» استارمر تأکید کرد این تصمیم به هیچ‌وجه به معنای پاداش دادن به حماس نیست و این گروه را «تروریستی» خواند که به گفته او هیچ نقشی در آینده فلسطین نخواهد داشت. در مقابل، دونالد ترامپ با لحنی دوستانه واکنش نشان داد و حمایت خود را از همکاری با بریتانیا ابراز کرد؛ نشانه‌ای که حاکی از آن است این اختلاف دیدگاه، تأثیری جدی بر روابط سنتی لندن و واشنگتن نخواهد گذاشت.
مخالفت محافظه‌کاران با تصمیم لندن برای شناسایی فلسطین
در حالی که شمار زیادی از سیاستمداران بریتانیایی از طیف‌های مختلف سیاسی اقدامات اسرائیل در غزه را محکوم کرده‌اند، تصمیم کی‌یر استارمر برای به‌رسمیت‌شناختن کشور فلسطین با مخالفت بخشی از جریان محافظه‌کار روبه‌رو شده است. کِمی بیدنوک، رهبر حزب محافظه‌کار، این تصمیم را نشانه‌ای از «سردرگمی اخلاقی» دولت دانست و در یادداشتی در روزنامه تلگراف نوشت: «این اقدام پیامی خطرناک به تروریست‌ها و دیکتاتورها می‌فرستد مبنی بر این‌که بریتانیا دیگر مسیر خود را نمی‌داند.»
تاکنون بیش از ۱۴۰ کشور جهان فلسطین را به رسمیت شناخته‌اند و سازمان ملل متحد نیز از سال ۲۰۱۲ جایگاه «ناظر غیرعضو» را به تشکیلات خودگردان فلسطین اعطا کرده است. با این حال، تصمیم اخیر بریتانیا، فرانسه و کانادا به معنای عضویت کامل فلسطین در سازمان ملل نیست. تحقق این جایگاه منوط به تصویب در شورای امنیت است؛ نهادی که ایالات متحده همچنان آماده استفاده از حق وتوی خود در برابر هرگونه پیشنهاد در این زمینه است. روز پنجشنبه، آمریکا برای ششمین بار قطعنامه‌ای را که خواستار آتش‌بس فوری و آزادی گروگان‌ها بود، رد کرد. این قطعنامه با حمایت ۱۴ عضو دیگر شورای امنیت همراه شد، اما واشنگتن دلیل مخالفت خود را «ناکافی بودن محکومیت حماس» و نیز «نبود تأکید کافی بر حق دفاع اسرائیل» اعلام کرد.
یوسی مکلبرگ، پژوهشگر ارشد اندیشکده «چتم هاوس» در لندن، معتقد است شتاب گرفتن روند شناسایی کشور فلسطین در حال حاضر بیش از آن‌که آثار عملی داشته باشد، ارزشی نمادین پیدا کرده است. او توضیح داد که اگر این تصمیم با فشارهای واقعی بر اسرائیل همچون محدودیت در فروش سلاح، تحریم مقام‌ها و نهادهای این کشور یا کاهش روابط تجاری همراه نشود، نتیجه آن بیشتر انزوای دیپلماتیک اسرائیل خواهد بود تا تغییر رفتار دولت راست‌گرای حاکم در تل‌آویو. به گفته او: «این تصمیم جریان تازه‌ای ایجاد کرده و به حرکت سرعت بخشیده است، اما بدون گام‌های عملی، تأثیر چشمگیری بر سیاست‌های اسرائیل نخواهد داشت.»
دیانا بوتو: جهان سرگرم شناسایی است، در حالی که غزه می‌سوزد
در پی تصمیم بریتانیا برای شناسایی کشور فلسطین، جامعه فلسطینیان این اقدام را با استقبال گسترده مواجه کرد. دفتر نمایندگی فلسطین در لندن اعلام کرده است که روز دوشنبه مراسم برافراشتن پرچم در مقر خود در محله همرسمیت برگزار خواهد شد. اگرچه پرچم فلسطین سال‌ها بر سردر این ساختمان نصب بوده، اما این بار قرار است بر فراز ساختمانی به اهتزاز درآید که اکنون از سوی دولت بریتانیا به‌عنوان سفارت فلسطین به رسمیت شناخته می‌شود.
دیانا بوتو، وکیل حقوق بشر فلسطینی و مشاور پیشین محمود عباس، تصمیم بریتانیا برای شناسایی کشور فلسطین را اقدامی مثبت توصیف کرد، اما با ابراز تأسف گفت این تصمیم زمانی اتخاذ شد که ویرانی‌های غزه به مرحله‌ای بحرانی رسیده است. او هشدار داد: «جهان سرگرم شناسایی فلسطین است، در حالی که غزه در حال نابودی است.» بوتو توضیح داد که ارتقای جایگاه فلسطینیان به‌عنوان یک کشور شناخته‌شده می‌تواند تصویر مناقشه را در سطح بین‌المللی شفاف‌تر کند. او تأکید کرد: «موضوع این نیست که اسرائیل صرفاً سرزمینی را اشغال کرده باشد؛ بلکه این یک کشور است که کشور دیگری را اشغال کرده است.»
دیانا بوتو با اشاره به سابقه تاریخی بریتانیا تأکید کرد این کشور مسئولیت ویژه‌ای در قبال مسئله فلسطین دارد. او یادآور شد که منطق مشابه در حمله عراق به کویت باعث واکنش فوری جامعه جهانی شد و افزود: «اعلامیه بالفور» در سال ۱۹۱۷ یکی از نخستین اسناد کلیدی برای ایجاد «خانه ملی یهود» بود. به گفته او، بسیاری از قوانینی که اسرائیل امروز در زمینه بازداشت‌های بدون نظارت قضایی به کار می‌گیرد، ریشه در دوران قیمومیت بریتانیا دارد. بوتو در پایان گفت: «این اقدام بریتانیا با توجه به گذشته‌اش بسیار مهم است، اما کافی نیست.»
