کوله‌پشتی‌های سنگین و بلایی که بر سر دانش‌آموزان می‌آورد
دانش‌آموزان هر روز برای رفتن به مدرسه وسایل زیادی همراه دارند و اغلب آن‌ها را در کوله‌پشتی حمل می‌کنند؛ اما پرسش اینجاست که وزن کوله‌پشتی چه تأثیری بر بدن نوجوانان دارد و آیا می‌تواند برای سلامتی‌شان مشکل‌ساز شود؟
کوله‌پشتی، پرکاربردترین وسیله حمل کتاب و وسایل مدرسه است. در نگاه اول، بهترین انتخاب برای دانش‌آموزان به نظر می‌رسد؛ چرا که وزن را روی دو شانه تقسیم می‌کند؛ اما وقتی کوله بیش از حد سنگین باشد، بدن برای حفظ تعادل مجبور به تغییراتی می‌شود. این تغییرات شامل خم شدن بیش از اندازه تنه و گردن است که در بلندمدت می‌تواند آسیب‌زا باشد. فشار مداوم بر ستون مهره‌ها و عضلات پشتی، خستگی شدید ایجاد می‌کند و احتمال آسیب‌دیدگی را بالا می‌برد. علاوه بر این، متخصصان بیومکانیک معتقدند سنگینی کوله‌پشتی می‌تواند تعادل بدن را بر هم بزند و حتی بر نحوه راه رفتن فرد اثر منفی بگذارد.
به گزارش ایسنا، پژوهش‌های مختلف نشان داده‌اند که حمل بار اضافی موجب تغییر در شکل قوس‌های کف پا، افزایش فشار بر مفاصل و ایجاد ناهنجاری‌های حرکتی می‌شود. این موضوع به ویژه برای دانش‌آموزان اهمیت دارد، چرا که بدن آن‌ها هنوز در حال رشد است و عادات حرکتی روزمره می‌تواند در شکل‌گیری ساختار اسکلتی آینده‌شان نقش مهمی ایفا کند. اگر توزیع نیرو در پاها نامتقارن باشد، خطر بروز دردهای مزمن، مشکلات ستون فقرات و حتی تغییر در وضعیت اندام‌ها افزایش می‌یابد. به همین دلیل بررسی ارتباط وزن کوله‌پشتی با نحوه حرکت و تقارن پاها می‌تواند برای حفظ سلامت نوجوانان حیاتی باشد.
در رابطه با این موضوع، امیرعلی جعفرنژادگرو، دانشیار بیومکانیک ورزشی از دانشگاه محقق اردبیلی، با همکاری دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی و پژوهشگاه تربیت بدنی و علوم ورزشی، پژوهشی انجام داده است. او و همکارانش بررسی کردند که حمل کوله‌پشتی‌های مختلف چه اثری بر هماهنگی و تقارن بین پای برتر و غیر برتر دانش‌آموزان دختر دبیرستانی دارد. این پای برتر معمولاً همان پایی است که فرد در فعالیت‌های حرکتی مثل شوت زدن یا پریدن بیشتر از آن استفاده می‌کند.
برای انجام این پژوهش، ۲۰ دختر نوجوان ۱۴ تا ۱۷ ساله شرکت کردند. به آن‌ها کوله‌پشتی‌هایی معادل ۱۰، ۱۵ و ۲۰ درصد وزن بدن داده شد و از آن‌ها خواسته شد در حالی که این کوله‌ها را حمل می‌کنند، راه بروند. هم‌زمان دستگاه‌های سنجش فشار کف پا، نیروهای وارده بر بخش‌های مختلف پا را در هر دو پای برتر و غیر برتر ثبت کردند. این داده‌ها سپس با روش‌های آماری دقیق تحلیل شدند تا مشخص شود آیا افزایش بار باعث تغییر در تقارن حرکتی می‌شود یا خیر.
بر اساس نتایج این تحقیق که در «فصلنامه مطالعات علوم پزشکی» دانشگاه علوم پزشکی ارومیه منتشر شده‌اند، وقتی وزن کوله‌پشتی به ۲۰ درصد وزن بدن می‌رسد، شاخص تقارن بین پای برتر و غیر برتر به طور قابل توجهی تغییر می‌کند. به عبارت ساده‌تر، فشار و نیروهایی که به بخش‌های مختلف پا وارد می‌شوند، در دو پا یکسان نیستند و این ناهماهنگی در حمل بار سنگین‌تر تشدید می‌شود.
طبق یافته‌های پژوهشگران، این عدم تقارن به ویژه در بخش خارجی پاشنه و انگشتان دوم تا پنجم بیشتر دیده شد. به زبان ساده، دانش‌آموزان در این شرایط هنگام راه رفتن فشار بیشتری را روی یک پا تحمل می‌کنند، در حالی که پای دیگر کمتر درگیر است. این ناهماهنگی می‌تواند نشانه‌ای از تغییر در الگوی طبیعی حرکت باشد.
اهمیت این نتایج در آن است که عدم تقارن حرکتی، اصطلاحا هزینه متابولیکی بدن را افزایش می‌دهد، یعنی فرد انرژی بیشتری برای راه رفتن مصرف می‌کند. علاوه بر آن، چنین شرایطی زمینه بروز آسیب‌های اسکلتی و عضلانی را فراهم می‌آورد.
در نوجوانانی که در سن رشد قرار دارند، این موضوع می‌تواند به مشکلات بلندمدت منجر شود. از همین رو پژوهشگران توصیه می‌کنند که وزن کوله‌پشتی دانش‌آموزان نباید بیش از ۱۵ درصد وزن بدن آن‌ها باشد. همچنین بهتر است همیشه از هر دو بند کوله استفاده شود تا بار به صورت متوازن توزیع گردد.
این تحقیق یادآوری می‌کند که سلامت حرکتی دانش‌آموزان باید به شکل مستمر بررسی شود. ارزیابی‌های دوره‌ای بیومکانیکی می‌تواند نشانه‌های اولیه مشکلات را آشکار کند و از عوارض بعدی پیشگیری نماید. همچنین پیشنهاد شده است که پژوهش‌های آینده علاوه بر نیروهای کف پا، فعالیت عضلات را نیز بررسی کنند تا تصویر کامل‌تری از اثرات حمل بار سنگین بر بدن به دست آید.
