زندانی شدن 20 هزار نفر به دلیل پرداخت نکردن مهریه طی دو سال گذشته زنگ خطر را برای ساماندهی این موضوع به صدا درآورده، این در حالی است که از این تعداد 3 هزار و 500 زندانی هنوز نتوانسته‌اند نظر شاکی را جلب کرده و در زندان به سر می‌برند.
به گفته اسدالله جولایی، مدیرعامل ستاد دیه کشور در بسیاری از پرونده‌ها، مهریه‌های نامتعارفی به ثبت رسیده که معقولانه نیست و به همین دلیل تعداد زیادی از جوانان بسیاری از سال‌های عمر خود را به دلیل عدم تمکن مالی در پرداخت مهریه در پشت میله‌های زندان می‌گذرانند. به گزارش تهران امروز، ثبت مهریه‌های نامتعارف چند سالی است که در میان خانواده‌ها باب شده است.
این موضوع باعث شده تا آمار افرادی که نمی‌توانند مهریه همسران خود را بپردازند و پشت میله‌های زندان می‌روند، روز به روز بیشتر شود. اما روند رو به افزایش تعداد زندانیان مهریه در کشور باعث شده تا مسئولان به فکر راهی برای نظام مند و قانونمند کردن این مسئله باشند. وضعیت زندانیان مهریه به‌حدی وخیم شده است که به گفته اسدالله جولایی، مدیرعامل ستاد دیه، از سال 89 تا مهرماه سال جاری 18 هزار نفر به دلیل نپرداختن مهریه به زندان افتاده‌اند که در حال حاضر از این تعداد 3 هزار و 400 نفر در زندان هستند و مابقی از زندان خارج شده‌اند. هرچند ستاد دیه و مجلس شورای اسلامی از مدت‌ها قبل به دنبال ارائه راهکاری برای کاهش زندانیان مهریه بود،اما گویا این موضوع تاکنون به نتیجه‌ای نرسیده است.
اسدالله جولایی که سال هاست در زمینه کمک به زندانیان مهریه و پرداخت دیه به زندانیان غیرعمد فعالیت می‌کند، جلسات متعددی را با هدف کاهش تعداد زندانیان مهریه و سر و سامان دادن به وضعیت وخیم ثبت مهریه‌های نامتعارف با کارشناسان و مسئولان مرتبط با این موضوع برگزار می‌کند تا شاید بتواند در این رهگذر سر و سامانی به وضعیت نا بسامان مهریه در کشور بدهد. جولایی از مهریه به عنوان مسئله‌ای مهم در حفظ کیان خانواده نام می‌برد و می‌گوید: «مهریه موضوع مهمی است که باید به آن رسیدگی شود. در جلسات متعددی که ستاد دیه با کارشناسان و صاحب‌نظران داشته درخواست کردیم که هر چه زودتر به این مسئله رسیدگی شود.»
ستاد دیه کشور به زندانیان مهریه نیز کمک می‌کند و تاکنون باعث آزادی تعدادی از زندانیان مهریه از زندان شده است. مدیرعامل ستاد دیه کشور با اشاره به تعیین سقف برای کمک به زندانیان مهریه می‌گوید: «ستاد دیه نمی تواند همه پرونده‌های مهریه را دنبال کرده و برای آزادی آن اقدام کند زیرا سقف کمکها 5 تا 10 میلیون تومان است و نمی شود تمام بودجه ستاد دیه را برای آزادی یک زندانی مهریه که 3000 سکه مهریه همسرش کرده هزینه کرد! باید خانواده‌ها کمک کنند تا مشکل این جوانان زندانی هر چه زودتر برطرف شود.»
رئیس ستاد دیه کشور با اشاره به اقدامات این ستاد برای آزادی زندانیان مهریه می‌گوید: «در رابطه با مهریه‌های متعارف و معقول در صورتی‌که تلاش گروه‌های تحقیق برای آشتی میان زوجین موثر واقع نشده و پس از صدور حکم طلاق شخص به زندان بیفتد، ستاد دیه 5 تا 10 میلیون تومان به صورت وام به این افراد کمک می‌کند. این در حالی است که فرهنگ غلط و رایج تعیین مهریه بالا در جامعه ما مشکلات زیادی ایجاد کرده، به طوری که در برخی موارد میزان مهریه به اندازه‌ای است که فرد متهعد اگر 200 سال همه حقوق خود را به آن اختصاص دهد کافی نخواهد بود.»
وی یادآوری می کند: «نسل‌های گذشته به‌دلیل پایبندی به اصول و برنامه‌ریزی هرگز با پدیده‌هایی چون طلاق و مهریه مواجه نبودند اما امروز یکی از مشکلات جامعه ما این مسائل شده است.» مدیرعامل ستاد دیه کشور با تاکید بر این‌که زندان جای افرادی است که موجب سلب آسایش مردم شده‌اند، نه کسانی که به علت نپرداختن مهریه به زندان می‌روند، می‌گوید: «آمار افرادی که به دلیل نپرداختن مهریه یا جرایم غیرعمد در زندان هستند رو به افزایش است و امیدواریم با تصویب هرچه زودتر اصلاح قانون ماده ۲ محکومیت مالی، از ورود این افراد به زندان جلوگیری شود.»
طرح‌هایی که مسکوت ماند
وضعیت نابسامان مهریه و تعداد بالای ورودی زندانیان مهریه به زندان‌ها باعث شد تا جلسات و مذاکرات متعددی برای ساماندهی به این موضوع تشکیل شود اما تاکنون نتیجه مثبتی در پی نداشته است. تعیین مالیات بر مهریه‌های نامتعارف از طرح‌هایی بود که به دلیل مشکلات شرعی و قانونی و تبعات اجتماعی که به دنبال آن متصور می‌شود به تصویب نرسید.
عدم ثبت مهریه‌های نامتعارف و با رقم بالا نیز یکی دیگر از طرح‌هایی بود که در میانه راه متوقف ماند و هیچ وقت نتیجه آن معلوم نشد و طرح ممنوعیت زندان برای مردانی که قادر به پرداخت مهریه نیستند نیز هیچ‌گاه عملی نشد. وقتی همه راه‌ها در خصوص ساماندهی مهریه به بن‌بست رسید، موضوع «عندالاستطاعه» و «عند المطالبه» بودن بر سر زبان‌ها افتاد و قوانین تازه ای در باره آن به تصویب رسید.
بر این اساس طرفین با امضای شرط سیزدهم عقدنامه رضایت می‌دادند که مهریه در زمان درخواست زن به او پرداخت شود و با امضای شرط 14 پرداخت آن مشروط به توانایی مالی مرد می‌شد اما حتی این شروط هم نتوانستند تغییری در میزان مهریه و زندانیان آن داشته باشند. چرا که بر اساس آمار حتی بعد از تصویب این قانون نیز تعداد زندانیان مهریه کم نشد و اکثر زوج‌ها از ثبت عندالاستطاعه بودن مهریه در سند ازدواج خود استقبال نکرده‌اند و کلیه موارد را عندالمطالبه به ثبت رساندند.
توافقی برای به زندان رفتن
اگر چه گفته می‌شود که مهریه توافقی بین زن و مرد برای تشکیل یک زندگی جدید است، اما مدیرعامل ستاد دیه معتقد است که بیشترین مشکل در این زمینه زمانی به وجود می‌آید که جوانان با عدم آگاهی از تبعات مهریه‌های سنگین و با اتکای به سخنان بزرگان فامیل که معتقدند مهریه را کسی نداده و کسی نگرفته حاضر می‌شوند با حقوق ماهیانه 200هزار تومان به راحتی با تعیین 2 هزار سکه مهریه موافقت کنند، این در حالی است که خود جوان به خوبی می‌داند که حتی توانایی پرداخت یک سکه را نیز ندارد.
به گفته جولایی در حال حاضر حدود 30 دستگاه در کشور مسئول آموزش و فرهنگسازی هستند و شورای عالی انقلاب فرهنگی باید کاری کند که این دستگاه‌ها نقطه نظراتشان را در خصوص ازدواج و مهریه تجمیع کنند و مردم را آموزش دهند و همه یک راه را بروند.
فرهنگ موثرتر از تحصیلات است
دکتر حميد یعقوبی، رئیس مرکز مشاوره وزارت علوم نیز عقیده دارد فرهنگ درانتخاب مهریه تاثیر بیشتری دارد تا تحصیلات. وی تاکید می‌کند: «چشم و همچشمی و رقابت بین خانواده باعث می‌شود تا مهریه‌ها به صورت نامعقول بالا برود و فرقی بین افراد تحصیلکرده و بی‌سواد وجود ندارد. تعیین مهریه سنگین تاثیری در تضمین زندگی آینده ندارد. متعهد بودن، تعهد داشتن در رفتار و کردار خوب و... چیزهایی نیست که با تعیین مهریه سنگین،بالا و پایین شود.»
به عقیده وی انسانی که متعهد باشد احتیاجی به مهریه سنگین ندارد. اما ممکن است مهریه سنگین عامل بازدارنده‌ای برای طلاق رسمی‌باشد ولی در عین حال ممکن است باعث طلاق عاطفی شود که این طلاق‌ها هیچ گاه در آمار به حساب نمی‌آیند.دختر و پسر باید نوع ارتباط با همسر خود را یاد بگیرند و بدانند که مهریه سنگین باعث خوشبختی و شیرینی زندگی نمی‌شود اما اعتقاد بر این است که این نوع مهریه‌ها می‌تواند اعتباری را برای خانواده‌ها به وجود بیاورد و برای دختر هم یک افتخار است که مهریه‌اش فلان قدر است.
وی با اشاره به ترس خانواده‌ها از آینده نامعلوم دخترانشان می‌گوید: «بعضی وقت‌ها نیز خانواده‌ها به‌دلیل ترس از آینده دخترشان مهریه سنگین تعیین می‌کنند. از طرف دیگر به دلیل نا امنی اقتصادی و پولدار بودن پسر و چشم و همچشمی‌خانواده‌ها چرتکه می‌اندازند و مهریه را بالا حساب می‌کنند و پسر هم قبول می‌کند.»
مهریه بالا افتخار نیست
دکتر مصطفی اقلیما رئیس انجمن مددکاری اجتماعی ایران در این باره نوشت: مرد در زمان ازدواج باید بتواند علاوه بر خرج خودش خرج یک نفر دیگر را نیز بدهد، ولی الان اکثر پسرها متکی به پدر و مادرشان هستند و خانواده‌ها تا مدت‌ها بعد از ازدواج خرجی زندگی پسرشان را می‌دهند اما این کار هم مقطعی است و پسر باید بتواند گلیم زندگی‌اش را از آب بیرون بکشد. وضعیت اقتصادی کشورمان الان به گونه‌ای است که یک جوان پایه حقوقی معادل 380 هزار تومان دارد و هیچ‌کس نمی‌تواند با این مقدار در آمد خرج خورد و خوراک، ایاب و ذهاب، کرایه مسکن و دیگر خرج‌های زندگی مشترک را تامین کند. پس مشکل زوج‌های جوان از همین جا شروع می‌شود. اگر جوان شغل واستقلال مالی داشته باشد می‌تواند ازدواج کند.
مهریه هیچ تضمینی برای ادامه زندگی مشترک نیست. موضوع مهریه‌های سنگین رابطه مستقیمی با سواد، درآمد و فرهنگ افراد دارد. افراد کم سواد و کم‌درآمد به دلیل مشکلات اقتصادی‌ای که دارند مهریه بالا را تعیین می‌کنند و افرادی هم‌سطح خودشان نیز این مهریه‌ها را قبول می‌کنند. افرادی که تحصیلکرده و دارای فرهنگ بالایی هستند یا مهریه تعیین نمی‌کنند یا مهریه پایینی دارند و کمتر طلاق می‌گیرند.
مهریه در اسلام بر اساس توافق طرفین و شرط و شروط است و قانون نمی‌تواند در آن دخالت کند چون زن و مرد طبق توافقی که با هم کرده‌اند می‌خواهند با هم زندگی کنند.
براساس آمار در 6 ماه اول امسال میزان ازدواج 5/5 درصد کاهش و طلاق 4 درصد رشد داشته است. مقدار تورم نیز به نسبت سال قبل افزایش قابل توجهی داشته به گونه‌ای که درآمد اشخاص نسبت به مخارج آنها 60 درصد کاهش پیدا کرده و مردم به نسبت سال قبل 10درصد فقیر‌تر شده‌اند. اگر بخواهیم طلاق در جامعه کم شود باید اشتغال،امید به آینده و هدف داشتن را برای جوانان تعریف کنیم تا بتوانیم از رشد تصاعدی طلاق در کشور جلوگیری کنیم.
وجود زندان برای مردانی که حاضر به دادن مهریه نیستند ضروری است. افرادی که به دلیل نپرداختن مهریه در زندان هستند به دلیل لجبازی نمی‌خواهند مهریه را بدهند وگرنه هر مردی می‌داند زمانی که می‌خواهد همسرش را طلاق دهد باید بتواند مهریه را نقدا پرداخت کند. بعضی از افرادی که برای مهریه در زندان هستند متمولند اما به دلیل لجبازی خانه و زندگی و اموالشان را به نام افراد دیگری می‌کنند تا زن در دادگاه نتواند ثابت کند که شوهرش مال و اموالی دارد و نتواند مهریه‌اش را بگیرد.
این افراد بعد از این که به زندان رفتند تقاضای اعسار می‌دهند و بعد به حکم دادگاه 5 تا 10 درصد مهریه را پرداخت می‌کنند و مابقی را تقسیط می‌کنند اما عده‌ای از آقایان همین مقدار تقسیط شده را هم نمی‌دهند و زن را اینقدر در دادگاه می‌دوانند تا خسته شده و از خیر مابقی مهریه‌اش بگذرد. با این حال، کلید حل مشکل در اصلاح این فرهنگ غلط است؛ مهریه بالا هیچ افتخاری ندارد.
