دیپلماسی «تدبیر»؛ امیدها فرود آمدند

همیشه شنیده‌ایم که امیدها پرواز می‌کنند اما این بار می‌خواهیم از فرود امیدها بگوییم، امیدهایی که چند روز پیشتر به سوی ژنو پرواز کرد این‌بار بر خلاف بارهای پیش فرود آمدند، اگه امید فقط بالا برود چه سود؟! بر اساس اخبار واصله از ژنو «ایران و شش قدرت بزرگ دنیا به توافق رسیداند» این خبر علاوه بر بیان دستاوردهای موفق آمیز نکته کلیدی دیگری هم در بن خود دارد و آن چرخشی در دستگاه دیپلماسی ایران است بدین معنا که روش و منش دستگاه دیپلماسی ایران تغییرات شگرفی کرده است به گونه‌ای که تمام مردم این چرخش را به نوعی لمس کرده‌اند. چه اتفاقی در سطح دستگاه دیپلماسی ایران افتاده؟ چه شده است که دستگاه دیپلماسی ایران چنین نقش فعالانه‌ای را برای خود تعریف کرده است؟

مهم این نیست که در چند ماه قبل چه اتفاقاتی برای اولین بار بعد از سی دهه به وقوع پیوست، مهم این است که در همین مدت ایران عنوان یک قدرت تاثیرگذار منطقه‌ای ظهور کرد. ایران این بار فقط یک تاریخ پرشکوه نبود ایران کشوری بود که نامش با آنچه در تاریخ‌اش آمده سازگارتر شده بود. شاید غریب نباشد اگر بگوییم وزارت خارجه و دستگاه دیپلماسی ایران در سطح واقعی خود حاضر شدند دیپلماسی در دنیای امروز نقش بسیار مهمی دارد دیپلماسی می‌تواند فعال یا منفعل باشد کشورهای تاثیر گذار در سطح بین‌المللی همواره رویکرد خاصی به دیپلماسی فعالی دارند.

در نگرش سنتی دیپلماسی همچون «ابزاری برای اجرای سیاست خارجی» در نظر گرفته می‌شود، اما دیدگاه‌های جدیدتر با طرح مفهوم «دیپلماسی عمومی»، آن را «تاثیرگذاری بر نگرش‌های عمومی برای شکل دهی و اجرای سیاست‌های خارجی و شامل ابعادی از روابط بین المللی می‌دانند که فراتر از دیپلماسی سنتی عمل می‌کنند». با این تعریف می‌توان چنین گفت که دستگاه دیپلماسی ایران از نگرش سنتی خود فراتر رفته و با چرحشی در رویکردهای خود نگرش مدرن و نوینی را نشانه گرفته است. این نگرش نوین در دستگاه دیپلماسی سود بسیاری برای کشور به ارمغان خواهد آورد که نمونه کوچکی از آن را می‌توان در هفته گذشته دید.

اگر بپذیریم که بازی دیپلماسی، همچون بازی شطرنج قواعد خاص خودش را دارد آنگاه باید چنین گمان ببریم که کشورهای می‌توانند بر اساس آن قواعد منافع ملی خودشان را به بهترین نحو ممکن تامین نمایند به اعتقاد برخی تحلیل‌گران، دیپلماسی و قدرت ملی لازم و ملزوم یکدیگرند؛ یعنی برای رسیدن به اقتدار ملی، دیپلماسی کنش‌گرانه‌ای نیاز است. قدرت ملی کشورها با ارائه‌ی راهکارهای دیپلماتیک قوی برای کسب منافع ملی تحقق پیدا می‌کند. در واقع، تعیین سیاست‌ها تحت‌الشعاع دو بخش قرار می‌گیرند؛ اولین بخش موقعیت داخلی کشورها و دومین شرایط و موقعیت بین‌المللی است. با توجه به این بخش‌ها، تعیین یک دیپلماسی هدفمند می‌تواند به بالا رفتن جایگاه کشورها در سطح نظام بین‌الملل کمک نماید.

پیام فیس بوکی دکتر ظریف پس از 4 روز مذاکره نفس گیر حاوی نکات امید بخشی بود؛ او نوشت: «به یاری خدا، مقاومت و صبر و متانت شما ملت بزرگ به نتیجه رسید و مذاکرات با موفقیت پایان یافت. غنی سازی به رسمیت شناخته شد. فعالیت ها ادامه خواهد یافت و تحریم ها در سراشیبی قرار گرفت. امروز بیش از هر زمان همدلی و همبستگی ملی ضروریست»

دکتر ظریف که این روزها مرد خبرسازی در نظام بین المللی است. در کنفرانس خبری امروز نکته مهم دیگری هم بیان کرد. او تاکید کرد که در منطقه خاورمیانه کسی "نباید نگران باشد" چرا که امنیت و تعامل در خاورمیانه از الویت های ایران هم هست. بیان این جمله بدین معناست که ایران در سطح یک قدرت فعال نقش جدیدی را در عرصه دیپلماسی جهانی بر عهده خواهد داشت. مردم به رویکرد نوین دستگاه دیپلماسی ایران بسیار خوش‌بین‌اند شاید آنها برای اولین بار پس از مدت‌ها طعم این دیپلماسی را چشیده‌اند. پس باید همچنان امیدوار بود که این رویکرد نوین ثمرات و برکات بسیار دیگری هم در بر داشته باشد. دست کم وقتی آفتاب تدبیر بر رفتار ما بتابد.

*دانشجوی دکتری علوم سیاسی