«سوء استفاده جنسی از کودکان»؛ وقت بیدار شدن است!

فرارو-  آزار و اذیت جنسی چند کودک در مدرسه‌ای در غرب تهران توسط ناظم مدرسه، اتفاقی بود که بسیاری از فعالان حوزه‌های اجتماعی را با سئوالاتی پیرامون این مسئله روبرو کرد. این اتفاق که تنها بخشی از واقعیتی است که مانند زنگ خطر در همه رسانه‌ها به گوش رسید، ما را وا می‌دارد تا به این امر بیاندیشیم که حقوق کودک در ایران –ورایِ حرف‌ها و سخن‌ها و همه آنچه که در ظاهر می‌بینیم- تا چه حد پیگیری می‌شود و اهمیت دارد؟

سئوال‌های بسیاری در این حوزه پیش روی ماست؛ در یک جامعه چه کسانی می‌توانند به لحاظ قانونی از حقوق کودک دفاع کنند؟ چه بخشی از سوءاستفاده‌ها و آزار و اذیت‌های جنسی در جامعه انعکاس می‌یابند و قابل رویت هستند؟ نقش متولیان حق کودک و NGOهای حمایت از کودکان تا چه حد در این راستا کمک کننده است؟ و... .

مریم شیخ (فعال حوزه کودکان و کارشناس اجتماعی) در گفتگو با فرارو، درباره تجربه جنسی در کودکان گفت: به طور کلی افراد زیر 18 سال در قوانین جهانی مربوط به کودکان، نباید تجربه جنسی داشته باشند. دلیل این امر در این است که پیش از این سن تجربه جنسی می‌تواند آثار مخربی بر روی فرد بگذارد و تا آخر عمر درون فرد باقی بماند. حال اگر این تجربه جنسی به تجربه‌ای ناخوشایند مانند تجاوز و یا آزار و اذیت جنسی بازگردد، این تاثیر به مراتب بدتر است؛ تاثیری که می‌تواند به اشکال مختلفی خود را در فرد به نمایش گذارد.

شیخ در ادامه گفت: فردی که در کودکی در معرض آزار و اذیت جنسی قرار گرفته باشد در آینده رفتارهای اجتماعی نامناسبی از خود بروز خواهد داد. رفتارهای خشونت‌بار نسبت به خانواده و اطرافیان یکی از این آثار سوء است. بسیاری از این افراد هیچ‌گاه نمی‌توانند به دیگران اعتماد کنند.

این فعال حوزه کودکان با اشاره به تجربه روبرو شدن با کودکانی که مورد آزار و اذیت جنسی واقع شده بودند، ادامه داد: در مواردی که ما در فعالیت‌هایمان با آن‌ها روبرو می‌شدیم، کودکانی بودند که پس از مدتی از آزار جنسی و سوءاستفاده از آن‌ها، درونشان تمایلاتی بیمارگونه به این امر پیدا می‌شد. برای مثال ما با مواردی روبرو می‌شدیم که پس از اینکه کودک را از فرد سوءاستفاده‌گر دور می‌کردیم، درون آن کودک تمایلاتی مبنی بر اینکه دوباره به نزد فردسوءاستفاده‌گر بازگردد دیده می‌شد. که این امر بسیار خطرناک است و می‌تواند آینده کودک را با مشکلات بسیاری در حوزه تجربیات و رفتارهای جنسی روبرو سازد.

مریم شیخ گفت: هنوز هم که هنوز است، با وجود اینکه مراکز کودکان در تلاش هستند تا کودکان و خانواده‌ها را نسبت به آزار و اذیت‌های جنسی آگاهی بخشند درصد بسیار زیادی از آزارهای جنسی دیده نمی‌شوند و در پرده هستند، که دلیل این امر تابویی بودن و پنهان کردن این مسئله است، چه از جانب کودکان و چه از جانب خانواده‌هایشان؛ چرا که این موضوع همچنان در تاروپودهایی به نام "آبروداری" پوشیده شده است.

شیخ در ادامه و با اشاره به اشکال مختلف آزارهای جنسی گفت: اگر آزار و اذیت جنسی را در قالب "لمس بدنی" تعریف کنیم و این آزار و اذیت را از مواردی مانند آزار و اذیت‌های کلامی و زبانی تفکیک کنیم، طبق تجربیات من و بسیاری از مددکاران اجتماعی در فعالیت‌های حوزه کودک، می‌توان گفت چیزی در حدود 90 درصد از کودکان ما مورد آزارهای جنسی قرار گرفته‌اند. این آزار و اذیت لزوما نباید در قالب‌های شدیدا آنومیک تعریف شود، چرا که هر نوع آزار و اذیت که به لمس بدن بیانجامد یک سوءاستفاده جنسی محسوب می‌شود.

خانواده‌ها پنهان می‌کنند؛ کودکان آسیب می‌بینند
شیخ در ادامه درباره اطلاع پیدا کردن مسئولین و جامعه از این آزار و اذیت‌ها گفت: پیچیدگی‌ها در این مسئله زیاد است. در رابطه با حقوق کودکان، ما بسیاری از اوقات در رابطه با آزار و اذیت‌های جنسی در بین کودکانی که خانواده مشخصی ندارند و در دسته کودکان خیابانی و کار و غیره قرار می‌گیرند، بسیار راحت‌تر می‌توانیم از این موضوع اطلاع پیدا کنیم و از آن دفاع کنیم. این در حالی است که در بسیاری از کودکانی که خانواده‌هایی به ظاهر نرمال و خوب و مشخصی دارند این مسئله سخت‌تر است! دلیل این امر نیز این است که والدین کودک برای حفظ آبرو و دور کردن این مسئله از خانواده خود، دست به پنهان‌کاری می‌زنند و موجب به وجود آمدن آمارهایی مخفی و مشکلاتی مخفی و خطرهایی مخفی می‌شوند.

مریم شیخ با ابراز تاسف درباره اینکه بسیاری از تلاش‌های فعالین حوزه کودک در رابطه با سوءاستفاده از کودکان به نتیجه مشخصی نمی‌رسد، گفت: از آنجایی که والدین کودک در وهله اول باید نسبت به آزار و اذیت نسبت به کودکشان راه قانونی را طی کنند، افرادی مانند ما که در این حوزه فعالیت می‌کنیم و نمی‌توانیم شکایت خصوصی نسبت به آزار یک کودک داشته باشیم، راه به جای زیادی نمی‌بریم.

وی در ادامه توضیح داد: آنچه که فعالین و مددکاران حوزه کودک می‌توانند انجام دهند، بیش از هرچیزی مشاوره دادن به کودک آسیب دیده است تا بتواند خود را ترمیم کند و رفتارهای نادرست در حال و آینده آن کاهش پیدا کند، برای مثال این کودکان اکثرا تا مدت‌ها هرگونه محبت را نوعی سوءاستفاده تلقی می‌کنند که واکنشی بسیار منفی است. وارد شدن از راه‌های قانونی برای دفاع از کودک در این زمینه کاری بسیار سخت است و البته ناامیدکننده؛ چرا که این امر سبب خواهد شد همچنان بسیاری از آمارها و آسیب‌های مربوط به آزار و اذیت‌های جنسی نسبت به کودکان در پرده‌ای از ابهام و لایه‌هایی غیرقابل رویت پنهان شود.

مریم شیخ در انتها گفت: امیدوارم که بتوان این مسائل را با شفافیت بیشتری مطرح کرد و مورد ارزیابی قرار داد و در چارچوب‌های قانونی از آن‌ها بیشتری پیشگیری کرد.