کارکرد سیاسی سخنان جان کری درباره ایران

یک کار‌شناس مسائل بین المللی تاکید کرد سخنان اخیر وزیر خارجه آمریکا مبنی بر اینکه پس از توافق جامع بازرسی‌ها از برنامه هسته‌ای ایران ابدی می‌شود متاع قابل فروشی نبود چرا که نکته جدیدی در آن دیده نمی‌شد و عجیب است که در ایران برخی از این سخنان تعجب کردند.

جان کری، وزیر خارجه آمریکا در گفت‌و‌گو با شبکه ۱۰ رژیم صهیونیستی اعلام کرد که پس از توافق هسته‌ای ایران هر روز تحت بازرسی‌ قرار خواهد گرفت و این امر نه‌تنها ۱۰ سال بلکه تا ابد ادامه خواهد داشت.

این سخنان بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های داخلی ایران داشت و بسیاری به خصوص رسانه‌های تندرو و مخالف دولت این بخش از سخنان کری را به عنوان تیتر نخست خود انتخاب کردند.

این در حالی است که به گفته یک کار‌شناس مسائل بین الملل این سخنان اساسا حاوی نکته تازه‌ای نبوده است که تا این اندازه مورد توجه قرار گرفته است.

علی خرم، استاد دانشگاه با بیان این مطلب در گفت‌و‌گو با فرارو گفت: آنچه جان کری، وزیر خارجه آمریکا بیان کرد یک واقعیت غیر قابل کتمان است و حاوی نکته تازه‌ای نیست چرا که اساسا اشاره او به اجرای پروتکل الحاقی توسط جمهوری اسلامی ایران پس از توافق جامع است.

وی افزود: بر پایه توافق مقدماتی ایران و گروه ۱+۵ مذاکرات ژنو۳ (سوم آذر ماه سال ۱۳۹۲) موسوم به برنامه اقدام مشترک، جمهوری اسلامی ایران پذیرفت که در صورت حصول توافق جامع و نهایی پروتکل الحاقی را به مرحله اجرا بگذارند.

این کار‌شناس مسائل بین الملل ادامه داد: بر این اساس در صورت حصول توافق جامع و نهایی میان ایران و گروه ۱+۵ تا ۱۰ تیرماه سال جاری، ایران نیز به مانند ۱۵۰ کشوری که این پروتکل را به امضا رسانده‌اند آن را ابتدا به صورت داوطلبانه به مرحله اجرا خواهد گذاشت تا اینکه در صورت کسب اطمینان نسبت به عمل به تعهدات طرف مقابل، همانند حدود ۹۰ کشوری که این پروتکل را در مجالس قانون گذاری خود به تصویب رسانده‌اند، در مجلس شورای اسلامی تصویب و اجرای آن را ابدی کند.

وی تصریح کرد: در صورت تصویب نهایی پروتکل الحاقی در مجلس، آژانس بین المللی انرژی اتمی این اختیار را پیدا خواهد کرد که مراکز اعلام شده و یا اعلام نشده مشکوک به فعالیت‌های غیر صلح آمیز هسته‌ای را مورد بازرسی قرار دهد.

خرم گفت: این‌‌ همان پروسه‌ای است که آژانس در رابطه با بسیاری از کشورهای عضو پیمان منع گسترش تسلیحات هسته‌ای (ان پی تی) و امضا کنندگان پروتکل الحاقی طی می‌کند. فرقی هم نمی‌کند کشور مورد بازرسی قرار می‌گیرد ایران باشد یا ژاپن یا....

وی افزود: بنابراین در صورت حصول توافق جامع و نهایی و پایبندی طرف مقابل به تعهدات خود، اجرای پروتکل الحاقی در دستور کار ایران قرار خواهد گرفت و تا مادامی که این پروتکل به مرحله اجزا گذاشته شود، بازرسی‌های هماهنگ شده و هماهنگ نشده و یا سرزده از برنامه هسته‌ای ایران امکان پذیر خواهد شد.

این استاد دانشگاه ادامه داد: از سوی دیگر وقتی جمهوری اسلامی ایران بار‌ها اعلام کرده است که برنامه هسته ای‌اش صلح آمیز است و مقام معظم رهبری طی فتوای فقهی، ساخت تسلیحات هسته‌ای را اعلام فرموده‌اند که این می‌تواند تبیین کننده دکترین برنامه هسته‌ای ایران محسوب می‌شود و نشان دهد که برنامه هسته‌ای ایران هیچکاه از مسیر صلح آمیز منحرف نمی‌شود، بازرسی‌های آژانس از فعالیت‌های هسته‌ای کشورمان جای نگرانی و یا تعجب ندارد.

وی تصریح کرد: اگر ایران برنامه هسته‌ای مخفیانه‌ای در دستور کار داشت آن وقت می‌شد نسبت به خواسته بازرسی‌های دائمی از فعالیت‌های هسته‌ای اعتراض کرد و از طرح درخواست طرف مقابل برای بازرسی ابدی تعجب کرد.

خرم در ادامه گفت: بنابراین اگر از منظر کار‌شناسی و فنی به سخنان جان کری، وزیر خارجه آمریکا نگاه شود این سخنان حاوی نکته تازه‌ای نیست و نباید از آن تعجب کرد و تا این حد به آن پرداخت.

وی افزود: اما این سخنان او که از منظر کار‌شناسی حاوی نکته تازه‌ای نیست می‌تواند از منظر سیاسی کارکرد دیگر داشته باشد و آن آرام کردن تندروهای خارجی به خصوص در آمریکا و اسرائیل و به تکاپو انداختن تندروهای داخل ایران که چه نشسته‌اید آمریکا قرار است از این پس تمام فعالیت‌های هسته‌ای ما را بازرسی کند.

این استاد دانشگاه ادامه داد: روزنامه‌های که امروز با خط درشت تیتر زده‌اند که بازرسی ابدی انگار فراموش کرده‌اند که جمهوری اسلامی ایران در میان سایر کشورهای عضو ان پی تی بیشترین نفر ساعت بازرسی را از برنامه‌های هسته‌ای خود داشته است بنابراین واقعا این سخن تا این اندازه عجیب و جدید نبوده است. اما آنچه جدید خواهد بود فراهم کردن امکان بازرسی‌های سرزده از تاسیسات اعلام شده و اعلام نشده خواهد بود.

وی در خاتمه گفت: بنابراین سخنان کری برای کار‌شناسان امر متاع قابل فروشی نبود اما ممکن است برای آنهایی که اطلاع کافی از جزییات فنی نداشته باشند تعجب برانگیز و امری بدیع جلوه کند یا ممکن است عده‌ای و جریانی با اهداف خاص با وجود اطلاع داشتن از جزییات فنی با اهداف خاص به این سخنان وزیر خارجه دامن بزنند تا مثلا دولت روحانی را تحت فشار قرار دهند.