مسئولان سازمان غذا و دارو از تولید داروهای تقلبی در منطقه خاورمیانه و به‌ویژه همسایگان مرزهای شرقی و غربی کشور نگران هستند، هرچند بنا بر شواهد موجود، داروهای تقلبی در بازار رسمی کشور بسیار نادر و موردی است اما این وضع در بازار غیررسمی شرایط دیگری دارد. تا جایی که به گفته مدیرکل نظارت بر دارو و موادمخدر سازمان غذا و دارو: «بیش از ٩٥درصد از داروهای تقلبی در بازارهای غیررسمی خرید و فروش می‌شود و از آن مهم‌تر این‌که پیگیری و ردیابی این داروها در بازار غیررسمی کشور عملا غیرممکن است.» مهدی پیرصالحی در چهارمین همایش مبارزه با داروی قاچاق، هرچند بازار رسمی دارویی کشور را نسبت به ورود داروهای تقلبی ایمن عنوان کرد اما با ابراز نگرانی از رواج این پدیده در منطقه، از مردم خواست تا داروهای مورد نیاز خود را فقط از بازارهای رسمی تهیه کنند.
به گزارش شهروند، او به‌عنوان اولین سخنران این همایش با بیان این‌که ٦٠درصد از داروهای تقلبی در کشورهای درحال توسعه تولید می‌شوند، افزود: «بیشترین داروهای تقلبی منطقه در پاکستان و ترکیه تولید می‌شود و با توجه به همسایگی این دو کشور با ایران باید نظارت دقیقی در این خصوص انجام شود.»
پیرصالحی افزود: «با توجه به حجم بالای داروهای تقلبی در منطقه خاورمیانه و درآمد پرسود حاصل از قاچاق داروهای تقلبی، نگرانی ما را در زمینه ورود این نوع داروها به کشور زیاد کرده است.»
او با اشاره به گسترش پدیده تولید و قاچاق داروهای تقلبی در چند‌سال اخیر و اقدامات بازدارنده سازمان غذا و دارو برای ورود این داروها به چرخه دارویی کشور، گفت: «بهترین و موثرترین راه برای مبارزه با این موضوع بسته نگه‌داشتن چرخه دارویی کشور با استفاده از سیستم ثبت و شناسنامه‌دار کردن داروهای موجود در کشور است.» این مسئول در سازمان غذا و دارو افزود: «باتوجه به وجود بیش از ٥هزار قلم دارویی در داروخانه‌ها عملا نظارت میدانی به تنهایی نمی‌تواند اصالت داروها را تأیید کند. به همین دلیل با برنامه‌ریزی‌های انجام شده کدینگ برچسب اصالت دارو برای تمامی داروهای موجود در بازار ایران درحال انجام است.»
توزیع داروی تقلبی در بازار غیررسمی
مدیرکل نظارت بر دارو و موادمخدر سازمان غذا و دارو در حاشیه این همایش در جمع خبرنگاران هم حاضر شد و به پرسش آنها پاسخ داد. او گفت: «٩٥درصد داروهای تقلبی درکشور مربوط به سیستم‌های غیردولتی است و ما برای این‌که داروهای تقلبی و قاچاق وارد کشورمان نشود به صورت جدی از تولیدات داخلی حمایت می‌کنیم و برای این موضوع علاوه بر محدودکردن داروهای وارداتی، شرکت‌های تولیدی داخل را تشویق به صادرات محصولاتشان می‌کنیم.» او افزود: «وقتی داروی قاچاق از مراجع غیررسمی تهیه می‌شود نمی‌توان انتظار داشت که بتوان آن را پیگیری کرد چراکه از زمان ورود و حتی تا زمان خرید کارهای غیرقانونی زیادی انجام گرفته و راهی برای شکایت و پیگیری وجود ندارد. به همین دلیل ما از مردم می‌خواهیم در هر شرایطی دارو را از مراکز رسمی و داروخانه‌ها تهیه کنند و هوشیار باشند. چون خطر وجود داروهای تقلبی در بازار غیررسمی بسیار جدی است.»
برخورد با ٣٠ داروخانه متخلف در سال گذشته
پیرصالحی به تجویز داروهای قاچاق توسط برخی پزشکان اشاره کرد و این توضیح را داد: «این واقعیتی است که در همه دنیا وجود دارد اما در بازار رسمی کشور آماری از این مسأله نداریم.» او در پاسخ به سوال خبرنگاری درباره برخورد با داروخانه‌های متخلف که داروهای تقلبی می‌فروشند، گفت: «برخورد با تمام متخلفان در این حوزه با جدیت انجام می‌شود. همان‌طور که با ٣٠ داروخانه متخلف در‌سال گذشته برخورد شد و پرونده تخلفات آنها در مراجع قضایی درحال پیگیری و رسیدگی است.» او ادامه داد: «البته این تعداد متخلف در بین ١١هزار داروخانه رسمی کشور آمار ناچیزی است. با این وجود تلاش می‌کنیم که حتی این آمار کمتر شود.»
جمع‌آوری دلالان دارو از مقابل داروخانه‌ها
پیرصالحی درباره برخورد و جمع‌آوری بازار غیررسمی دارو در ناصرخسرو هم توضیح داد: «واقعیت این است که اگر امروز با همکاری نیروی انتظامی این بازار را جمع‌آوری کنیم به مکان دیگری منتقل می‌شود. مهم‌تر از این موضوع بحث نظارت و کنترل‌های مناسب است. البته در ناصرخسرو عمده داروهایی که خرید و فروش می‌شوند داروهای مخدر، سقط جنین و بدنسازی است که فروش آنها در شبکه رسمی ممنوع است. به همین خاطر می‌توان گفت ناصرخسرو جمع شدنی نیست.»
او افزود: «زمانی که سیستم رسمی با کمبود دارو مواجه باشد سیستم‌های موازی ایجاد می‌شود. به همین دلیل در تلاش هستیم تا کمبودهای دارویی را به حداقل برسانیم. البته تلاش برای رفع این معضل همکاری قوه قضائیه، نیروی انتظامی و وزارت بهداشت را می‌طلبد اما فکر نمی‌کنم عملا امکان این‌که قاچاق دارو را به صفر برسانیم وجود داشته باشد.» پیرصالحی همچنین درباره حضور دلالان دارو در مقابل برخی داروخانه‌های مرجع در شهر تهران گفت: « این مورد در چند داروخانه بزرگ تهران رخ داد اما با همکاری نیروی انتظامی جلوی آن گرفته شد. بیشتر این موارد به دلیل کمبود دارو صورت می‌گرفت اما امروز به دلیل این‌که کمبود دارو کاهش پیدا کرده حضور این افراد نیز کم شده است.»
مدیرکل نظارت بر دارو و موادمخدر سازمان غذا و دارو در پاسخ به «شهروند» درباره تأثیر توافق هسته‌ای بر بازار دارویی کشور توضیح داد: «قطعا با توافقات انجام شده و برچیده شدن تحریم‌ها بحث جابه‌جایی مالی و امور بانکی برای تهیه دارو یا مواد اولیه تولید دارو در کشور، راحت‌تر انجام خواهد شد. در آینده با اجرایی شدن این توافق تسهیل در امر تولید دارو را خواهیم داشت.»
او ادامه داد: «البته این توافق باعث افزایش میزان واردات دارو به کشور نمی‌شود، چون ملاک عمل ما محدودیت ورود داروهایی است که مشابه آن در داخل تولید می‌شود. این محدودیت در راستای حمایت از تولیدکننده داخلی انجام می‌شود. البته برچیده شدن تحریم‌ها علاوه بر تسریع و تسهیل تولید دارو در داخل کشور، کمبودهای مقطعی دارو را هم برطرف خواهد کرد.»
پیرصالحی همچنین با اشاره به تولید داروی بیماری هپاتیت C در داخل کشور گفت: «در چند وقت اخیر داروهای زیادی برای این بیماری در بازار جهانی عرضه می‌شود. ولی قیمت این داروها بسیار گران است. برای نمونه یک قلم دارویی این بیماران که به صورت قرص است، رقمی بالغ بر هزار یورو دارد و بیمار باید این دارو را برای یک دوره ٣ ماهه مصرف کند. به همین دلیل برخی از این داروها که در لیست دارویی کشور قرار گرفت توسط چند شرکت تولیدی در داخل کشور با هزینه بسیار پایین‌تری تولید شده است که تا چند ماه آینده وارد بازار خواهد شد.» او افزود: «البته برخی از این داروها به صورت ترکیبی تولید می‌شود که قیمت بسیار بالایی دارند. به همین دلیل هم با شرکت‌های وارد‌کننده و چند شرکت تولید دارو مذاکراتی داشتیم تا این داروها با قیمت پایین‌تری در اختیار مردم قرار بگیرد. چون براساس قوانین، داروهای گرانقیمت نمی‌توانند در چرخه دارویی کشور قرار بگیرند. سقفی که ما برای شرکت‌های وارد‌کننده و تولیدی تعیین کردیم قیمت ٥٠هزار تومان به ازای هر یک عدد قرص است که شرکت‌های تولیدکننده داخلی از این قیمت استقبال کردند و ساخت آن در شرکت‌های تولیدکننده داخلی آغاز شده است.»
داروی تقلبی تجارتی ٢٠٠میلیارد دلاری
در ادامه این همایش، علی‌رضا فخرآبادی پژوهشگر دارویی و مشاور رئیس سازمان غذا و دارو با اشاره به سود سرشار حاصل از قاچاق داروهای تقلبی در دنیا گفت: «براساس اعلام مراجع رسمی بین‌المللی فروش داروهای تقلبی در دو‌سال گذشته رقمی بیش از ٢٠٠میلیارد دلار بوده است.» او با اشاره به سهم ١٠درصدی داروهای تقلبی از کل داروهای موجود در بازار جهانی دارو گفت: «بیشتر این داروها در آسیای جنوب شرقی، آمریکای لاتین، آفریقا و خاورمیانه تولید می‌شود و جالب این‌که سهم مصرف این داروها در این مناطق نیز بیشتر از سایر نقاط جهان است.» این پژوهشگر دارویی با اشاره به وضع داروهای تقلبی در منطقه خاورمیانه گفت: «مراجع رسمی در هند وجود ٢٠درصدی داروهای تقلبی در این کشور را تأیید کرده‌اند، درحالی‌که در پاکستان این آمار به ٥٠درصد هم می‌رسد.» او به وضع کشورهای عرب حوزه خلیج‌فارس هم اشاره کرد و گفت: «در اجلاس اخیر شرم‌الشیخ که وزرای بهداشت کشورهای عربی در آن حضور داشتند، به صراحت عنوان شد که بالغ بر ۳۵درصد داروها در کشورهای عربی تقلبی است.»
او با اشاره به این‌که این مقوله نسبتا جدیدی در حوزه بهداشت جهانی است، افزود: « پدیده داروهای تقلبی، بهداشت جهانی را تهدید می‌کند. حتی کشورهای توسعه یافته نیز رسما وجود داروهای تقلبی در بازار دارویی خود را تأیید می‌کنند. حتی اخیرا این موضوع باعث شده تا قانونگذاران در ایالات متحده به فکر ایجاد سازوکارهای قانونی سفت و سختی برای ایجاد بازدارندگی از رواج این پدیده خطرناک باشند.»
بیش از ٧٠درصد داروهای تقلبی در فضای مجازی عرضه می‌شود
ادموند دارویو، رئیس حفاظت و امنیت جهان در شرکت دارویی سانوفی هم در این همایش، بر این نکته تأکید کرد که: « ٧٠ تا ٨٠درصد داروهای تقلبی در فضاهای مجازی در دنیا عرضه می‌شود. این داروها، برچسب کانادا را دارند درحالی‌که این داروها در این کشور تولید نمی‌شوند.» به گفته او، باید نظامی برای کنترل دارو در سطح فضای مجازی داشته باشیم تا جلوی فعالیت افراد سودجو در حوزه داروهای تقلبی و قاچاق گرفته شود.
رئیس حفاظت و امنیت جهان در شرکت سانوفی آفریقا، آمریکای لاتین و مرکزی و استرالیا را کشورهای پرخطر و پرریسکی در زمینه داروهای تقلبی معرفی کرد: «قطعا افراد سودجو منفعت زیادی از این فعالیت مجرمانه دارند.»
