فرارو- بامداد لاجوردی؛ سال 1380 بود که طرح گشت‌های ارشاد بر سر زبان‌ها افتاد و موجب نگرانی مردم از نحوه اجرای آن شد؛ طرحی که موفقیت آن از همان ابتدا نیز با ابهام از جانب مردم و البته با موفقیت حتمی از سوی مسولین روبرو بود. با این وجود امروز بعد از 15 سال مسئولین مربوطه با زبان بی زبانی از شکست آن سخن میگویند. طرحی که هدفش دختران و زنان بود. هرچند مسئولان انتظامی معتقدند هدف این طرح تنها زنان و دختران نیستند اما مشاهدات عینی و گزارش‌ها حکایت از تمرکز این طرح بر زنان دارد.
این طرح در دوران سردار طلایی در زمان ریاستش بر پلیس تهران کلید خورد. سرداری که بعدها لباس انتظامی را از تن کند و به شورای شهر تهران رفت.
با اجرایی شدن طرح، کم‌کم گشت‌های ارشاد در همه جای شهر مستقر شدند؛ در ورودی پارک‌ها و مراکز خرید و میادین اصلی شهر ماشین‌های ون ایستادند و پوشش بانوان را به دقت رصد می‌کردند؛ از ابتدای اجرای طرح کارشناسان جامعه شناسی و امنیتی نسبت به عوارض و پیامدهای طرح هشدار دادند. مسئله گشت‌های ارشاد و امنیت اخلاقی به قدری جدی شدند که در تمامی انتخابات‌های ریاست جمهوری و مجلس پس از آن موضوع چالش برانگیز نامزدهای گشت و نامزدهای انتخاباتی وادار به اظهار نظر در آن باره میشدند.
اعتراف بعد از پانزده سال
فرماندهی انتظامی تهران بزرگ، سردار ساجدی نیا، به نحوی از شکست طرح امنیت اخلاقی و اجتماعی در حوزه گشت‌های امنیت اخلاقی پرده بر می‌دارد؛ وی در جلسه دادستان تهران با دستگاه‌های اجرایی، فرهنگی، پلیس و سیاست‌گذار مرتبط با آسیب‌های اجتماعی می‌گوید: «وضعیت فعلی حجاب و عفاف زیبنده جامعه اسلامی نیست و با رصد وضعیت حجاب طی پانزده سال اخیر به این نتیجه می‌رسیم که به تدریج وضع بدتر شده است».
جعفری دولت آبادی نیز به نحو دیگری از ناموفق بودن طرح امنیت اخلاقی سخن می‌گوید. دادستانی تهران در نشستی با مسئولان فرهنگی می‌گوید: «در موضوع عفاف و حجاب، دستگاه‌های متعددی درگیر هستند و چنانچه فعالیت‌های آنان هماهنگ نباشد، سیاست‌ها و برنامه‌ها عملی نخواهد شد.»
جعفری دولت آبادی یکی از دلایل شکست اجرای سیاست‌ها و برنامه‌ها را ناهماهنگی دستگاه‌ها می‌داند و می‌افزاید: «اگر دستگاه‌ها با هم هماهنگ و همگرا نشوند کاری پیش نمی‌رود و نتیجه این میشود دستگاهی که باید مبارزه کند حرف‌های دیگری می‌زند و دستگاهی که باید بودجه دهد، گفتاردرمانی می‌کند.»
حتی به صورتی دیگر ایده نامحسوس شدن گشت‌های ارشاد نیز نشان می‌دهد شکل پیشین طرح ناموفق بوده است و مسئولان انتظامی را ناچار به ابتکار عمل زده بود.
دولت آبادی، دادستانی تهران در ادامه می‌گوید: «اگر چه بهترین راهکار در حوزه عفاف و حجاب اقدامات فرهنگی است، اما نباید تأثیر اقدامات مقابله‌ای و ابزار کیفری در مبارزه با جرایم علیه عفت و اخلاق عمومی نادیده گرفته شود.»
از همین رو وی در ادامه سخنان خودش، پیشنهاد بکارگیری اقدامات «مقابله‌ای» و «ابزارهای کیفری» در مبارزه با جرایم علیه عفت و اخلاق عمومی در حالی از سوی دادستانی مطرح میشود که عاقبت اجرای این طرح از سوی فرماندهی انتظامی تهران اینگونه بیان میشود: «با رصد وضعیت حجاب طی پانزده سال اخیر به این نتیجه می‌رسیم که به تدریج وضع بدتر شده است» فرماندهی انتظامی تهران در ایامی به این نتیجه رسیده که تابستان امسال پانزدهمین سالگرد ورود گشت‌های ارشاد به خیابان و شهر است.
جالب است بدانیم در سال 93 نیز سردار منتظر المهدی در سیزده سالگی گشت‌های ارشاد از تذکر میلیونی پرده برداشته و گفته بود: «در سال 92، 207 هزار و 53 مورد تعهد کتبی از هنجارشکنان اخذ، 18 هزار و 81 مورد به مراجع قضایی ارجاع داده شده‌اند» وی در همین رابطه خبر می‌دهد سال92 «دو میلیون و 917 هزار تذکر و ارشاد به افرادی که هنجارشکن بودند، داده شده است.» رقمی میلیونی که نشان میدهند افراد بد پوشش با معیارها و ضوابط نیروی انتظامی دیگر در اقلیت قرار ندارند و جمعیت میلیونی را به خود اختصاص دادند و این واقعیت نشان می‌دهد متولیان فرهنگی باید نحوه برخورد و نگرش خود را به این مسئله عوض کنند.
آزمون و خطاهای ارشاد
یکی به طور غیرمستقیم می‌گوید ماهواره‌ها باید از خانه‌های مردم جمع آوری شود و دیگری پیشنهاد راه اندازی مرکز مشاوره در کلانتری ها را می‌دهد و متولی دیگری در امور فرهنگی نیز پیشنهاد کسر نمره و حقوق دریافتی را می‌دهد.
دادستانی تهران ماهواره را جزو یکی از مقصران وضعیت فعلی حجاب می‌داند وی در همین رابطه می‌گوید: «وقتی برخی مسئولان به مردم میگویند ماهواره منشأ بی‌عفتی است اما برخی دیگر مسوولان فرهنگی بر خلاف قوانین موجود اعلام می‌دارند که استفاده از ماهواره بلامانع است؛ طبیعی است که مردم با تردید مواجه می‌شوند. »
در آزمون دیگری، چندی پیش نیروی انتظامی تلاش کرد تا برخوردهای خود را کاهش دهد و به گفته سردار منتظر المهدی «از سال 87 تا 92 شاهد کاهش برخوردهای سلبی از سوی نیروی انتظامی بوده ایم.» و در عوض خبر از راه‌اندازی « دایره مشاوره و مددکاری در 600 کلانتری » را داد که منجر به تشکیل 300 هزار پرونده گردید که «70 درصد آن در همین مراکز حل و فصل شده و نیازی به ارجاع به مراکز قضایی نداشت. »
اما در کنار جمع‌آوری ماهواره و راه‌اندازی مرکز مشاوره، کسر نمره و حقوق نیز پیشنهاد دیگری بود که از سوی یکی دیگر از متولیان فرهنگی داده شد. احمد جنتی، دبیر شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی و ستاد احیای امر به معروف و نهی از منکر پیشنهاد کسر حقوق کارمندان دولت و کسر نمره از دانشجویان را در صورت بدحجابی می‌دهد: «دولت باید از کسانی که انتهای ماه از او حقوق می گیرند قانون حجاب را آغاز کند و این افراد را ملزم به حجاب اسلامی کند»
در این میانه ایده گشت‌های نامحسوس ارشاد نیز بیان شد. تاجایی که منجر به واکنش معاون وزیر کشور شد. حسین ذوالفقاری نسبت به این طرح واکنش نشان داد و گفت: «بعد از بررسی‌های انجام شده قرار است نیروی انتظامی گشت‌های ارشاد را به همان روال قبلی یعنی به صورت کاملا محسوس و آشکار ادامه دهد و غیرمحسوس بودن گشت‌های ارشاد مختص امنیت اجتماعی باشد، نه اخلاقی.»
اما رئیس جمهوری نیز نسبت به این طرح بی تفاوت نماند در واکنش به آن گفت: «کرامت انسانی را خدا به انسانها داده و این کرامت مقدم بر دین است. کرامت همه باید حفظ شود.»
احمد جنتی نیز به نحوی از شکست طرح‌ها گشت‌های ارشاد در خیابان سخن می‌گوید و پیشنهاد می‌دهد: «اجرای قانون در کوچه و بازار و کنار دریا مشکل است اما در ادارات و بیمارستان و دانشگاه ها آسان است چون حقوق بگیر و جیره خوار دولت هستند... دانشجویان در دانشگاه نمره می‌خواهند و برای کسب این نمره هر صحبتی را گوش میدهند، لذا می‌توان به آنها این تذکر را داد که چنانچه حجابشان را رعایت کردند این اجرای قانون در نمره و انضباط آنها تاثیرگذار است. »
در پایان تنها با یک جمله می‌توان نتیجه اجرای این پیشنهادات را برآورد کرد؛ جمله‌ای که شنیدنش از زبان فرماندهی انتظامی تهران اثرگذار بیشتری دارد و آن جمله این است: «با رصد وضعیت حجاب طی پانزده سال اخیر به این نتیجه می‌رسیم که به تدریج وضع بدتر شده است »
