روزه از دیدگاه شهید مطهری

اساساً برنامه ماه مبارك رمضان برنامه انسان سازى است كه انسان هاى معيوب در اين ماه خود را تبديل به انسان هاى سالم، و انسان هاى سالم خود را تبديل به انسان هاى كامل كنند.

برنامه ماه مبارك رمضان برنامه تزكيه نفس است، برنامه اصلاح معايب و رفع نواقص است، برنامه تسلط عقل و ايمان و اراده بر شهوات نفسانى است، برنامه دعاست، برنامه پرستش حق است، برنامه پرواز به سوى خداست، برنامه ترقى دادن روح است، برنامه رقاء دادن روح است.

اگر بنا باشد كه ماه مبارك بيايد و انسان سى روز گرسنگى و تشنگى و بى‏خوابى بكشد و مثلًا شب ها تا ديروقت بيدار باشد و به اين مجلس و آن مجلس برود، و بعد هم عيد فطر بيايد و با روز آخر شعبان يك ذره هم فرق نكرده باشد، چنين روزه‏اى براى انسان اثر ندارد. اسلام كه نمى‏خواهد مردم بى‏جهت دهانشان را ببندند، بلكه با روزه گرفتن قرار است كه انسان ها اصلاح شوند.

چرا در روايات ما آمده است كه بسيارى از روزه داران هستند كه حظ و بهره آن ها از روزه جز گرسنگى چيزى نيست؟ بستن دهان از غذاى حلال براى اين است كه انسان در آن سى روز تمرين كند كه زبان خود را از گفتار حرام ببندد، غيبت نكند، دروغ نگويد، فحش ندهد.

اين از همان امور معنوى و باطنى و ملكوتى است: زنى آمد خدمت پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله در حالى كه روزه داشت. رسول اكرم شير يا چيز ديگرى به او تعارف كرد و فرمود: بگير و بخور. گفت: يا رسول اللَّه! روزه دارم. فرمود: نه، روزه ندارى؛ بگير و بخور. گفت: نه يا رسول اللَّه! روزه دارم.

باز رسول اكرم اصرار كرد كه بخور. گفت: نه، روزه دارم، واقعاً روزه دارم (چون به حساب خودش واقعاً روزه داشت، ولى روزه ظاهرى مثل روزه‏هاى ما). فرمود: تو چگونه روزه دارى، حال آنكه گوشت برادر- يا خواهر- مؤمنت را يك ساعت پيش خوردى (غيبت كردى)؟ مى‏خواهی الآن به خودت ارائه دهم كه تو گوشت خورده‏اى؟ قى كن! يكدفعه قى كرد و لخته ‏هاى گوشت از دهانش بيرون آمد. انسان روزه بگيرد و غيبت كند، يعنى دهان جسم خودش را از غذاى حلال ببندد و دهان روح خود را براى غذاى حرام باز كند.

چرا به ما گفته‏ اند يك دروغ كه انسان بگويد تعفّنى از دهان او بلند مى‏شود كه تا هفت آسمان ، فرشتگان را متأذّى مى‏كند؟ آنوقت مى‏گويند چرا انسان وقتى در جهنم است، اين قدر جهنم عفونت دارد؟! عفونت جهنم همين عفونت هايى است كه ما خودمان در دنيا ايجاد كرده‏ايم، همين دروغ هايى است كه خودمان مى‏گوييم. دشنام دادن و همْز و لمْز كردن هم همين‏طور است.

تهمت زدن سرور همه اين هاست، چون تهمت زدن هم [رذيلت‏] دروغ گفتن را دارد و هم [رذيلت‏] غيبت كردن را. چون آدمى كه غيبت مى‏كند، راست مى‏گويد و بدگويى مى‏كند و آدمى كه دروغ مى‏گويد، دروغ مى‏گويد ولى بدگويى كسى را نمى‏كند، يك دروغى مى‏بافد و مى‏گويد. اما آدمى كه تهمت مى‏زند، در آنِ واحد، هم دروغ مى‏گويد و هم غيبت مى‏كند؛ يعنى دو گناه كبيره را با يكديگر انجام مى‏دهد.

[آيا صحيح است‏] يك ماه رمضان بر ما بگذرد كه در آن ماه ما يك سلسله تهمت ها به يكديگر بسته باشيم؟ ماه رمضان براى اين است كه مسلمين، بيشتر اجتماع كنند، عبادتهاى اجتماعى انجام دهند و در مساجد جمع شوند، نه اينكه ماه رمضان وسيله تفرقه قرار گيرد.

چه تعبير عجيبى دارد پيغمبر اكرم براى ماه مبارك رمضان؛ مى‏فرمايد: دُعيتُمْ فيهِ الى‏ ضِيافَةِ اللَّهِ

شما در اين ماه به مهمانى خدا خوانده شده‏ايد؛ در اين ماه، خدا ميزبان است و شما ميهمان. پس به اين مقياس بفهميد چقدر درهاى رحمت الهى در اين ماه باز است! مى‏دانيد در رابطه ميزبان و ميهمان، اين ميزبان است كه شأن مهمان را گرامى مى‏دارد. هر كسى وقتى مهمان يك آدم كريم شد، به دليل اين كه مهمان است، ميزبانْ او را گرامى مى‏دارد. فقط كوشش كنيد كه لااقل بتوانيد به صورت يك مهمان بر سر سفره اين ميزبان وارد بشويد.

اوج معنويت ماه مبارك رمضان، شب هاى قدر است كه نزديك است. ما بايد در طول اين بيست روز لااقل كارى كرده باشيم كه در اين ايام و ليالى قدر (نوزدهم، بيست و يكم و بيست و سوم) [بتوانيم به صورت يك ميهمان بر سرسفره اين ميزبان وارد شويم.] اين روزه گرفتن‏ها، اين- به خيال خودمان- زنجير بر نفس امّاره زدن‏ها، با طبيعت مبارزه‏ كردن‏ها، روحانيت را غلبه دادن بر طبيعت، ذكر زياد كردن خدا، دعاى زياد خواندن، تلاوت قرآن زياد كردن، در ياد خدا زياد بودن، اينها همه آمادگى است براى اين كه در اين شبهاى احياء بتوانيم مانند يك ميهمان بر سر سفره رحمت خالق خودمان وارد بشويم [و در اين ضيافت‏] شركت كنيم؛ توبه كنيم، انابه كنيم، استغفار كنيم، از خداى متعال رحمت بخواهيم؛ سعادت بخواهيم براى خودمان، براى برادران مؤمن خودمان، براى جامعه اسلامى خودمان، اصلاح نفس خودمان را بخواهيم. عبادت اصلًا براى نورانيت است.

ما عبادت مى‏كنيم براى اين كه به وسيله عبادت و به ياد خدا بودن و غير خدا را فراموش كردن، از اين ظلمت ها و كدورت ها و تيرگي ها بيرون بياييم و قلب ما به نور الهى منوّر شود.

منبع: مجموعه ‏آثاراستاد شهيد مطهرى ج‏26 ص 531