چارهاندیشی برای آینده سه نرخ کلیدی
درخصوص ضرورت کاهش نرخ تورم، به موضوع تغییر ساختار سیاست مالی و بودجهای اشاره و اصلاح ساختار بودجه بهعنوان یک ضرورت برای پایدار ماندن تورم تکرقمی مطرح شد. در بحث نرخ ارز، به بحث یکسانسازی ارز و تعدیل نرخ ارز بر اساس تورم داخل و خارج کشور اشاره شد و این ضرورت از یک تریبون رسمی، از سوی عالیترین مقام بانک مرکزی تشریح شد.
علتیابی بالا ماندن نرخ سود بانکی
بدون شک مهمترین موضوع مطرح شده در بیست و هفتمین دوره همایش سیاستهای پولی و ارزی درخصوص نرخ سود بانکی و تحلیل بالا ماندن این متغیر پولی و بانکی بود. در تمام سخنرانیها، درخصوص عواقب مخرب بالا ماندن نرخ سود بانکی اجماع وجود داشت و البته به راهکارهایی درخصوص حل این موضوع اشاره شد.
اسحاق جهانگیری در تحلیل شرایط کنونی نرخ سود بانکی عنوان کرد که در سال جاری نرخ سود در بازار بین بانکی روند صعودی به خود گرفته و مسیر نزولی آن تغییر کرده است، اما این افزایش کمدامنه بوده است. روندی که اکبر کمیجانی نیز با ارائه آخرین آمارها از وضعیت نرخ سود بازار بین بانکی تشریح کرد. به گفته کمیجانی، نرخ سود در بازار بین بانکی از 1/ 28درصد در ابتدای سال 1394 به 2/ 19 درصد در انتهای سال 1395 رسیده است.
سیف بهعنوان رئیس کل بانک مرکزی، فعالیت قابل توجه موسسات غیرمجاز را عاملی برای روی آوردن بانکها به رقابت غیراصولی و در نتیجه بالا ماندن نرخ سود بانکی دانست. موضوعی که در گام بعد، با انتشار بیرویه ابزارهای بدهی دولت، ابعاد تازهای به خود گرفت و در نتیجه سودآوری شبکه بانکی و کیفیت و کمیت سرمایه را تحتتاثیر قرار داد.
ایجاد یک نهاد نظارت مالی
بخش دیگری از صحبتها، به راهکارهای ایجابی برای حل مساله نرخ سود اشاره داشت. اسحاق جهانگیری رویکرد کلی دولت را درخصوص کاهش نرخ سود بانکی، بهرهگیری از «سیاستهای غیردستوری» دانست. به گفته او، البته این سیاستها آن طور که مورد انتظار دولت بود، تحقق نیافت و در نتیجه نرخ سود بانکی با افزایشی اندک مواجه شده است.
در این خصوص کمیجانی راهکارهای فنی برای کاهش نرخ سود بانکی را در سه محور تشریح کرد. به گفته او، «تاثیرپذیری بازار پول از بازار بدهی»، «گسترش نامناسب صندوقهای سرمایهگذاری» و «نرخهای سود بالای اوراق مشارکت خودروسازان» باعث چسبندگی نرخ سود بانکی شده است. او درخصوص ساماندهی صندوقهای سرمایهگذاری عنوان کرد: عمده این منابع به شکل سپرده دریافت میشود، اما سهم کمی از این منابع راهی بازار سرمایه میشود و بیش از 70 درصد از منابع باز به بانکها بازمیگردد.
او با اشاره به اینکه نرخ سود مشارکت بالا در خودروسازان یکی دیگر از علتهای بالا ماندن نرخ سود بانکی است، تاکید کرد که با توجه به مصوبات شورای پول و اعتبار، نرخ سودی که خودروسازان میتوانند به مشتریان خود بپردازند حدود ۳ درصد بالاتر از سود قابل پرداخت در نظام بانکی است. در عین حال نرخ سود انصرافی باید یکساله بوده و خودروسازان هم پایبند به فرمول تعیین شده باشند. کیمجانی تاکید کرد اگر خودروسازان اینگونه رفتار نکنند تسهیلاتی که قرار است از نظام بانکی دریافت کنند یا دریافت کردهاند، کاملا منتفی خواهد شد.
اصلاح بودجه پیشنیاز کنترل نرخ تورم
متغیر کلیدی دوم که در صحبت سیاستگذاران بهچشم میخورد، نرخ تورم بود. نکته مهم درخصوص کنترل نرخ تورم، از سوی رئیسکل بانک مرکزی مطرح شد. او ریشه حل مساله تورم را در ارتقای انضباط مالی و بودجهای دولت دانست و عنوان کرد که مقاومتهای بانک مرکزی، در این زمینه به تنهایی موثر نخواهد بود. اکبر کمیجانی با اشاره به آخرین آمارهای نرخ تورم مصرفکننده و نرخ تورم تولیدکننده، تاکید کرد که روند حرکتی این دو متغیر در ماههای اخیر صعودی بوده و نرخ تورم مصرفکننده از محدوده تکرقمی خارج شده است، هرچند که نرخ تورم نقطه به نقطه در سه ماه نخست سال روند نزولی طی کرده است.
علی طیبنیا عنوان کرد در سال 1396 که سال شروع برنامه ششم توسعه است، رشد اقتصادی میانگین ۸ درصدی و نرخ بیکاری تکرقمی و تورم تکرقمی برای این سال هدفگذاری شده است. به اعتقاد او، در سال گذشته اقتصاد کشور از بحران رکود تورمی گذر کرده که این روند با توجه به کنترل انتظارات تورمی و ثبات بازار ارز دست یافته است.
ضرورت تعدیل نرخ ارز
نرخ ارز، سومین متغیر مهمی بود که مورد توجه کارشناسان و سیاستگذاران قرار گرفت. رئیسکل بانک مرکزی رویکرد رسمی این نهاد را درخصوص روند آتی نرخ ارز مشخص کرد. به گفته او، بانک مرکزی ضمن جلوگیری از بروز زمینه هیجان و سفتهبازی در بازار ارز، روند تغییرات آتی نرخ ارز را متناسب با شکاف تورم داخل و خارج و در چارچوب اولویتهای سیاستگذار درخصوص کنترل نرخ تورم و تشویق صادرات غیرنفتی مدیریت خواهد کرد.
علاوه بر ضرورت تعدیل نرخ ارز، موضوع مهم دیگری که در بحث ارزی مطرح شد، توجه به یکسانسازی ارزی است. سیف بدون اشاره به زمان خاصی، توضیح داد که این مهم در آیندهای نزدیک و با هدف صیانت از منابع بانک مرکزی و از بین بردن زمینههای فساد در نظام تخصیص ارز به سرانجام میرسد. همچنین در صحبتهای کمیجانی، طیبنیا و جهانگیری ثبات نرخ ارز بهعنوان یک دستاورد مهم برای دولت یازدهم مطرح شد.
پیشبینی متغیرهای اقتصادی
در این همایش علاوه بر ارائه صحبتهایی درخصوص سه متغیر کلان اقتصادی، پیشبینی نرخ رشد اقتصادی و نرخ رشد نقدینگی با دو پیشفرض در نظر گرفته شد. در یک پیش فرض با نرخ 45 دلار برای نفت، نرخ رشد اقتصادی سالجاری معادل 6/ 4 درصد و نرخ رشد نقدینگی 2/ 20 درصد پیشبینی شد. همچنین با نرخ نفت 50 دلار برای بودجه نرخ رشد اقتصادی معادل 5درصد و نرخ رشد نقدینگی 21 درصد اعلام شد.
حاشیههای همایش سیاستهای پولی و ارزی
بیست و هفتمین همایش سالانه سیاستهای پولی و ارزی، با یک تفاوت مشهود نسبت به همایشهای قبل، آغاز شد و آن سخنرانی معاون اول رئیسجمهوری و تبیین دیدگاه دولت درخصوص مسائل فعلی اقتصادی بود. صحبتهای او بیشتر معطوف بر ریسکهای سیاسی موجود در فضای اقتصاد بود. اسحاق جهانگیری در ابتدای صحبتهای خود، با اشاره به جهتگیریهای صورت گرفته علیه رئیسجمهوری، رای مردم در انتخابات ریاست جمهوری را نشانه «آگاهی»، «هوشمندی» و «زمان شناسی» دانست و تاکید کرد که این رویداد، سرمایه اجتماعی کشور را به شکل «فزاینده» رشد داد.
در همایش بیست و هفتم، توجه بسیاری به زمانبندی دقیق مطابق برنامه اعلامی شده بود و از این حیث نسبت به دورههای قبلی، شرایط بهتری داشت. ضمن اینکه در پایان پنلهای تخصصی، از حضار برای مشارکت در مباحث، دعوت به عمل آمد. در برخی از صحبتهای سیاستگذاران ناهماهنگی به چشم میخورد، گاهی برخی سیاستگذاران از ضرورت تک رقمی شدن نرخ تورم در سال جاری صحبت کردند که در سخنرانی دیگر، پیش بینیها حاکی از نرخ تورم بالای 11 درصد در سال جاری بود.