استارت تاکتیک ضدبرجامی ترامپ

دنیای اقتصاد نوشت: نیکی هیلی، سفیر آمریکا در سازمان ملل متحد، دیروز با هدف طرح سوالاتی از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره پایبندی ایران به برجام به وین سفر و با مدیر‌کل این آژانس دیدار کرد. یکی از پرسش‌های اصلی هیلی درباره موضوع بازرسی از تاسیسات نظامی ایران است؛ مساله‌ای که مقامات ایران بارها اعلام کرده‌اند که خط قرمز تهران است. همزمان وزیر امور خارجه ایران در نامه‌ای به آمانو نسبت به تبعات این سفر هشدار داد. کارشناسان اجرای سختگیرانه برجام از جمله درخواست برای بازدید از اماکن نظامی را تاکتیک جدید آمریکا برای وادار کردن ایران به خروج از برجام ارزیابی کرده‌اند. 

ایالات‌متحده آمریکا فاز جدیدی از فشارهایش علیه ایران را کلید زده است تا به‌زعم خود ایران را مجبور به نقض برجام کند؛ سناریویی که چند هفته است ازسوی دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا با جدیت دنبال می‌شود و او در این رابطه تیمی را در کاخ سفید مامور کرده تا راهکاری برای خروج آمریکا از برجام و اعلام عدم پایبندی ایران به توافق هسته‌ای ارائه دهند. در این باره نیکی هیلی، سفیر آمریکا در سازمان ملل متحد گفته است که در دیدارش با مقام‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درخواست بازرسی از «سایت‌های نظامی ایران» را مطرح خواهد کرد.

درخواستی که در واقع خط قرمز جمهوری اسلامی ایران است و بارها نیز بر آن تاکید کرده است. نیکی‌هیلی که روز گذشته برای دیدار با مقامات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به وین سفر و با آمانو دیدار کرد، پیش از این سفر، به رویترز گفت که هدف از این سفر، این است که از این مساله اطمینان حاصل کند که آیا آنها امکان راستی‌آزمایی پیرامون فعالیت‌های هسته‌ای ایران و میزان پایبندی این کشور به توافق سال ۲۰۱۵ را دارند یا نه.سفیر آمریکا در سازمان ملل با ادعای اینکه ایران در گذشته در سایت‌های نظامی و دانشگاه‌هایش فعالیت‌های مخفیانه داشته است، تاکید کرد که اکنون می‌خواهد بپرسد آیا بازرسان آژانس می‌توانند به این سایت‌ها دسترسی داشته باشند یا آنکه مانعی در برابرشان بوده یا بازرسی به تاخیر افتاده است؟ او تاکید کرده است که قصدی جز طرح سوال ‌ندارد و هدفش تحت فشار گذاشتن آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای اقدام خاصی نیست.حدود سه هفته پیش هم خبرگزاری آسوشیتدپرس به نقل از یک مقام ارشد آمریکایی گزارش داده بود که دولت ترامپ تلاش می‌کند برای سنجش کم و کیف توافق هسته‌ای، ایران را وادار به پذیرش بازرسی برخی تاسیسات نظامی این کشور ازسوی بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی کند.

همزمان با سخنان نیکی هیلی، محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران در نامه‌ای به یوکیو آمانو، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و فدریکا موگرینی، مسوول‌سیاست‌خارجی اتحادیه اروپا تاکید کرد ، فشارهای هیلی به آژانس، ناقض متن و روح برجام است و آژانس باید حرفه‌‌ای و بی‌طرفانه رفتارکند.وی در این نامه درباره تبعات منفی دیدار سفیر آمریکا در سازمان ملل با مقا‌م‌های آژانس در وین هشدار داد. او گفته است که این سفر به قصد ایجاد «تردید» پیرامون توافق هسته‌ای است. وزیر خارجه ایران درادامه نامه‌اش نوشته است: «حتی پیش از انجام این سفر، نحوه برنامه‌ریزی و عمومی کردن آن و پیامی که مخابره می‌کند، تبعات مخرب قابل توجهی برای اجرای موفقیت‌آمیز برجام دارد.»

به گزارش واشنگتن‌پست سفیر آمریکا در واکنش به این نامه گفته است: «برای من جالب است که ایران نسبت به سفر من به وین نگرانی داشته باشد. اگر آنها چیزی برای پنهان کردن ندارند، نباید از اینکه من سوالاتی از آژانس می‌پرسم، احساس نگرانی کنند.» 

پیش‌تر در ۱۶ مرداد‌ماه وزارت خارجه ایران در واکنش‌ به گزارش‌های مشابه در مورد تلاش آمریکا برای بازدید از مراکز نظامی، چنین چیزی را رد کرده بود.بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت‌ خارجه، گفته بود: «روند گذشته را با جدیت ادامه خواهیم داد و این از همان خواب‌هایی است که فکر می‌کنم تعبیرناشدنی است و آرزوهایی است که انجام نخواهد شد.» تهران بارها تاکید کرده مراکز نظامی «جزو حریم امنیتی» هستند.

به‌نظر می‌رسد هرچقدر دولت آمریکا به زمان سومین دور تایید پایبندی یا عدم پایبندی ایران به برجام نزدیک‌تر می‌شود، تلاش‌هایش را با هدف تحت فشار گذاشتن ایران و لغو برجام از سوی تهران افزایش می‌دهد. این در حالی است که وزیر خارجه ایران اخیرا در مصاحبه‌ای تاکید کرد در شرایطی که هنوز حوزه‌های رسمی و اصلی برجام کار می‌کند، «ما هدیه خروج ایران از برجام را به آقای ترامپ نخواهیم داد.» 

در همین رابطه، نیکی هیلی در پاسخ به پرسش رویترز درباره آینده توافق اتمی در ایالات‌متحده و اینکه آیا ترامپ قصد ادامه آن را دارد یا نه، می‌گوید؛ «ما نمی‌دانیم آیا او [تعهد ایران به] این توافق را تائید خواهد کرد یا رد خواهد کرد.»

این درحالی است که چند هفته پیش روزنامه «نیویورک‌تایمز» در گزارشی نوشته بود که مقامات آمریکایی به متحدان خود اعلام کرده‌اند برای از سرگیری مذاکرات با ایران آماده شوند یا در غیر این صورت آمریکا از برجام خارج خواهد شد و بنابر گفته چند مقام وزارت خارجه آمریکا این کشور در مورد احتمال دسترسی به سایت‌های نظامی ایران گفت‌وگوهایی را با بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی آغاز کرده است. این در حالی است که مقامات ایران همواره مجوز ورود بازرسان به هر گونه سایت نظامی را رد کرده‌اند. به گزارش نیویورک‌تایمز در صورتی که ایران از این خواسته آمریکا سر باز زند که محتمل نیز به‌نظر می‌رسد، بهانه لازم را به واشنگتن می‌دهد تا اعلام کند تهران به برجام پایبند نمانده است.

آمریکا در حالی بر طبل خروج از برجام می‌کوبد که مشاوران ترامپ از نتیجه این اقدام (خروج از برجام) اطمینان ندارند، چون هزینه دیپلماتیک خروج از برجام برای آمریکا بسیار بالا خواهد بود. 

همزمان، انگلیس، چین، فرانسه، آلمان و روسیه با ترامپ در این‌باره به‌شدت مخالف هستند. اگر آمریکا از برجام خارج شود، همانند آنچه در توافق آب و هوایی پاریس رخ داد، در این رابطه منزوی خواهد شد. اما به‌نظر می‌رسد که ترامپ تصمیم خود را گرفته است. البته رئیس سازمان انرژی اتمی ایران هشدار داده است که اگر به برجام خدشه‌ای وارد شود، ایران برای بازگشتن به غنی‌سازی 20 درصدی تنها به 5 روز زمان نیاز دارد. 

همچنین چندی پیش یک سناتور آمریکایی از استراتژی و دستورکارهای واشنگتن برای خروج از برجام صحبت به میان آورد. سناتور باب کورکر رئیس ‌جمهوری‌خواه کمیته روابط خارجی سنا و منتقد قدیمی برجام، در این باره گفته که اجرای بسیار سختگیرانه توافق هسته‌ای با ایران احتمالا باعث خواهد شد که تهران تعهداتش را انجام ندهد و آن را نقض کند. 

سناتور باب کورکر در گفت‌و‌گو با دیوید ايگنشس، از روزنامه واشنگتن‌پست تاکید کرد: «اکنون زمان مناسبی برای خروج از برجام نیست.» او ادامه داد: «ابتدا باید صبر کرد تا متحدان ما در این راه همراه ما شوند و می‌توان برجام را سختگیرانه اجرا کرد. من خبر دارم که آمریکا می‌خواهد از ایران درخواست کند تا به سایت‌های نظامی این کشور دسترسی یابد. اگر آنها پاسخ منفی دادند آن زمان می‌شود چنین اقدامی انجام داد.»

آمریکا در شرایطی این سناریوها را در قبال ایران دنبال می‌کند که تهران بارها تاکید کرده که نقض‌کننده برجام نخواهد بود. در همین رابطه سید عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه اوایل مرداد‌ماه در برنامه «نگاه یک» تاکید کرد که ایران در زمین دشمن بازی نخواهد کرد. 

عراقچی همچنین درباره برخی خبرها مبنی‌بر اینکه آمریکایی‌ها خواستار بازرسی آژانس از مراکز نظامی ایران شده‌اند، گفت: «چنین درخواستی نشده است. فردی در آمریکا پیشنهاد کرده بود که باید از آژانس بخواهیم از ایران چنین درخواستی را بکند و ایران نپذیرد و بعد دعوا شود و برجام را از بین ببرند، اما آژانس هنوز درخواستی برای بازرسی از سایت‌های نظامی ما نداشته است.»

او در رابطه با پاسخ ایران به طرح چنین درخواستی نیز گفت: «اگر هم این خواسته را مطرح کند باید دلایل و مدارک بیاورد و ما توضیح می‌دهیم و مراحل زیادی دارد. ما هم اعلام کردیم که ملاحظات خودمان را داریم.» 

از سوی دیگر پرونده مساله ابعاد نظامی احتمالی برنامه هسته‌ای ایران (پی‌ام‌دی) نیز بسته شده و امروز مطرح شدن چنین درخواست‌هایی از سوی واشنگتن تنها بهانه‌گیری برای خروج از برجام است.

همزمان روز گذشته عضو هیات رئیسه کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی در مجلس شورای اسلامی با تاکید بر اینکه پرونده PMD ایران در جریان برجام مختومه اعلام شده است، گفت: «آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اجازه بازدید از سایت‌های نظامی ایران را ندارد.» 

محمدجواد جمالی نوبندگانی در گفت‌و‌گو با خبرگزاری خانه ملت، با اشاره به ادعای نیکی هیلی نماینده آمریکا در سازمان ملل مبنی‌بر اینکه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی می‌تواند از سایت‌های نظامی ایران یا هر مکان مشکوک دیگری بازدید کند، گفت: «چنین ادعایی درست نیست و ما هرگز بازدید از مراکز نظامی خود را نمی‌پذیریم و نپذیرفته‌ایم.»

او تاکید کرد: «از سوی دیگر در جریان مذاکرات هسته‌ای و سند برجام پرونده PMD ایران، یعنی برنامه‌های احتمالی نظامی در زمینه‌های هسته‌ای از سوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مختومه اعلام شده و بسته شدن این پرونده یکی از مفاد برجام است.» 

جمالی نوبندگانی با تاکید بر اینکه تحت هیچ شرایطی اجازه طرح مجدد فعالیت نظامی هسته‌ای را نمی‌دهیم، افزود: «طرح این موضوع جزئی از پازل فشار آمریکا بر ایران است و آنها تلاش دارند با طرح چنین مسائلی به‌نوعی از برجام سوءاستفاده کنند.»

این نماینده مجلس با بیان اینکه آمریکا تلاش دارد به‌نوعی از برجام سوء‌استفاده کند، عنوان کرد: «مقام معظم رهبری، دولت و مجلس بارها اعلام کرده‌اند که درباره امنیت کشور با هیچ کسی معامله یا شوخی ندارند و در این زمینه تحت هیچ شرایطی کوتاه نخواهند آمد.»