در ماجرای تحریم‌های آمریکا و برجام
انگلیس کجای معادله قرار دارد؟
نگرانی‌های طرف ایرانی آشکارا نشان می‌دهد تحولات برجامی، اولویت ایران هستند. با این حال، در مقابل، هانت که محور اصلی سفرش درباره جنگ یمن بود، اغلب تمرکزش را روی نازنین زاغری راتکلیف، زندانی دوتابعتی، قرار داد. هانت حتی تلاش کرد در تهران با یک قاضی بلندپایه ایرانی دیدار کند، اما به دلیل تراکم دیدارها، این دیدار صورت نگرفت.
فرارو - در حالی که تنش‌ها بر سر بازگشت‌های تحریم‌های آمریکا علیه ایران بالا گرفته و انتظار می‌رفت بریتانیا به این مسئله بپردازد، وزیر خارجه آن کشور در سفر به تهران، جنگ یمن و دوتابعیتی‌های زندانی در ایران را در اولویت قرار داد.
به گزارش فرارو، دوشنبه گذشته جرمی هانت، وزیر خارجه بریتانیا، در بحبوحه تنش‌های سیاسی داخلی کشورش، به تهران سفر کرد و با همتای ایرانی‌اش، محمد جواد ظریف، و همچنین علی شمخانی، دبیر شورایعالی امنیت ملی، درباره یک مسئله اصلی و چند موضوع حاشیه‌ای گفتگو کرد.
در پی خروج یکجانبه دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، از توافق هسته‌ای، تحریم‌های شدید آمریکایی مجددا علیه ایران اجرا شد. اروپایی‌ها، که با این امر مخالف هستند، هنوز نتوانسته‌اند برای سازوکار ویژه مالی، که برای استمرار پرداخت‌ها به ایران طراحی شده، میزبانی پیدا کنند. در مقابل، مقامات ایران اخیرا به دلیل تعلل اروپایی‌ها در اتخاذ اقدامات ملموس اقتصادی به نفع کشورشان، هشدار‌های صریحی داده‌اند مبنی بر اینکه "وضعیت نمی‌تواند به این شکل ادامه پیدا کند".
عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه ایران، با بیان اینکه اروپا قادر نیست سازوکار ویژه (SPV) را ثبت کند، هشدار داد: "کشور‌های اروپایی و بقیه اعضای برجام مسئولیت بین المللی و جمعی برای حفظ این توافق دارند، اما این طور نیست که شرایط موجود بتواند ادامه داشته باشد. با این وضعیت، اروپایی‌ها باید بتوانند برجام را حفظ کنند و آمادگی پرداخت هزینه را داشته باشند. درواقع اگر فکر می‌کنند برجام برای حاکمیت و اعتبار آن‌ها حائز اهمیت است باید آماده پرداخت هزینه هم باشند. "
با توجه به اوج‌گیری فشار‌های آمریکا بر ایران به خاطر برنامه هسته‌ای، برخی انتظار داشتند که مسئله خروج آمریکا از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام)، محور گفتگو‌های وزیر بریتانیایی در تهران باشد. اما برخلاف انتظارها، دستورکار اصلی هانت در تهران، جنگ یمن بود. البته مسائلی مانند اقدامات اروپا برای دور زدن تحریم‌ها و زندانیان دو تابعیتی هم مورد بررسی قرار گفت.
در حالی که عراقچی درباره آینده توافق هسته‌ای هشدار می‌داد، هانت قبل از سفر به ایران، درباره یک مسئله کاملا متفاوتی هشدار داد. او ایران را به استفاده سیاسی از زندانیان دو تابعیتی متهم کرد و گفت: "من با یک پیام واضح برای رهبران ایران به این کشور می‌رسم: زندانی کردن افراد بی‌گناه نمی‌تواند و نباید به عنوان ابزار اهرم دیپلماتیک مورد استفاده قرار گیرد. "
از زمان خروج ترامپ در برجام، سه کشور امضاکننده برجام -بریتانیا، فرانسه و آلمان - همگی با اقدام رئیس‌جمهور آمریکا صریحا و علنا مخالفت کردند. اما در این میان، مخالفت انگلیس نسبت به دو کشور دیگر کمرنگ‌تر به نظر می‌رسد. فرانسوی‌ها آمریکا را به "پلیس اقتصادی" بودن متهم کردند و آلمانی‌ها حتی خواستار تاسیس یک سیستم پرداخت مستقل از آمریکا شدند. بریتانیایی‌ها اما، به بیانیه‌های دیپلماتیک اکتفا کردند.
شاید بتوان تفسیر این مسئله را در یادداشت جیمز لندیل، خبرنگار دیپلماتیک شبکه بی‌بی‌سی انگلیسی، پیدا کرد. او که ظاهرا به همراه هانت به تهران سفر کرده بود، طی یادداشتی در وبگاه بی‌بی‌سی از محتوای گفتگوهایش با ظریف و هانت پرده برداشت.
لندیل یادداشت خود را با یک لطیفه شروع کرد و نوشت: "در محافل دیپلماتیک، یک لطیفه‌ای وجود دارد مبنی بر اینکه ایران تنها کشوری در جهان است که هنوز فکر می‌کند بریتانیا یک قدرت بزرگ است. به جای درک کردن بریتانیا به عنوان یک کشور اروپایی با اندازه متوسط، شخصیت‌های بلندپایه ایران (بریتانیا) را یک کشور پسا استعماری دیده‌اند که هنوز هم بر مداخله در خاورمیانه اصرار دارد".
لندیل ریشه این دیدگاه را در دو مسئله می‌داند: رنجش مستمر ایران از نقش بریتانیا در برکناری محمد مصدق در دهه ۱۹۵۰ و رابطه نزدیک بریتانیا با آمریکا. چرا که به نظر می‌رسد که ایران با آمریکا حالت تقابلی همیشگی دارد.
در رابطه با مسئله هسته‌ای، باوجود تاخیر، بریتانیا و اتحادیه اروپا همچنان برای یافتن راهی جهت تشویق شرکت‌های اروپایی به استمرار تجارت با ایران تلاش می‌کنند. بسیاری شرکت‌ها از ترس جرایم آمریکا از ایران خارج شده‌اند. اتحادیه اروپا برای ایجاد یک سازوکار ویژه مالی، که به ایران اجازه می‌دهد نفت را به صورت تهاتری بفروشد و تحریم‌های آمریکا را دور بزند، طراحی کرده است. اما تاکنون این سازوکار عملی نشده و بسیاری درباره آینده آن هم شک‌وتردید‌هایی دارند.
به نظر می‌رسد در حال حاضر اولویت مقامات ایران، یافتن راه‌هایی برای کاستن از اثر تحریم‌ها است. ظریف به لندیل گفت: "ما نیاز داریم تا نوعی اقدام ببینیم. ما از تعهد سیاسی بریتانیا و (سایر کشور‌های اروپایی) استقبال می‌کنیم، اما معتقدیم که تعهد سیاسی به اقدام (عملی) نیاز دارد".
زیرا به گفته ظریف: "مردم عادی و اقتصادمان رنج خواهند برد".
نگرانی‌های طرف ایرانی آشکارا نشان می‌دهد تحولات برجامی، اولویت ایران هستند. با این حال، در مقابل، هانت که محور اصلی سفرش درباره جنگ یمن بود، اغلب تمرکزش را روی نازنین زاغری راتکلیف، زندانی دوتابعتی، قرار داد. هانت حتی تلاش کرد در تهران با یک قاضی بلندپایه ایرانی دیدار کند، اما به دلیل تراکم دیدارها، این دیدار صورت نگرفت.
در خصوص دلیل عدم تمرکز هانت بر مسئله برجام در جریان سفر به تهران، یک گمانه‌زنی قابل طرح است: آنکه بریتانیا در داخل به دلیل ماجرای برگزیت یک دوره بی‌ثباتی سیاسی را تجربه می‌کند و حتی برخی محافل سیاسی آن کشور مسئله برکناری نخست‌وزیر را مطرح کرده‌اند. حال در این شرایط بی‌ثباتی ممکن است بریتانیا مایل یا قادر نباشد اقدامات ملموس اقتصادی، که احتمالا خشم آمریکایی‌ها را هم برمی‌انگیزد، به نفع ایران انجام دهد. در مقابل، تمرکز بر یمن، اقدامات ملموس چندانی، جز چند سفر دیپلماتیک و میانجیگری بین طرف‌های نزاع، نمی‌طلبد. شاید لطیفه دیپلماتیک لندیل این گمانه‌زنی را تقویت کند، چراکه می‌توان از آن اینگونه فهمید که بریتانیا دیگر یک قدرت بزرگ نیست که بتواند در برابر سایر قدرت‌ها، مثلا آمریکا، بایستد. بلکه در حال حاضر بریتانیا صرفا یک کشور اروپایی با اندازه متوسط است. یعنی کشوری همتراز آلمان یا فرانسه.
هانت به لندیل گفته ایران یکی از تمدن‌های تاریخی بزرگ جهان است که مانند روسیه به شدت دنبال احترام بین المللی است، اما از راه اشتباه این مسئله را دنبال می‌کند. او گفته ایران باید "رفتار مخرب در منطقه" را پایان دهد.
از زمان اجرای دور دوم تحریم‌های آمریکا، هانت نخستین وزیر خارجه غربی بود که به ایران سفر کرد. شاید به همین دلیل است که انتظار می‌رفت مسئله برجام در صدر گفتگو‌ها قرار بگیرد. دیپلمات ارشد بریتانیا در حالی از "رفتار مخرب" ایران سخن می‌گوید که این روز‌ها مقامات ایرانی، بخصوص آن‌هایی که در حصول برجام نقش داشته‌اند، به طور فزاینده درباره آینده توافق هسته‌ای هشدار می‌دهند. باید منتظر ماند و دید که آیا بریتانیایی‌ها با نادیده گرفتن مطالبات اقتصادی ایران از برجام، به مرگ این توافق کمک می‌کنند؟
