آخرین صورت‌های مالی ارائه شده خودروسازان به بورس نشان می‌دهد زیان انباشته ایران‌خودرو و گروه خودروسازی سایپا تا پایان پاییز امسال به مرز ۱۱ هزار میلیارد تومان نزدیک شده است. با توجه به این رقم، رکورد زیان انباشته در خودروسازی ایران شکسته شد.
به گزارش دنیای اقتصاد، بنابر آماری که دو خودروساز بزرگ کشور به بورس اعلام کرده‌اند، زیان انباشته آن‌ها تا پایان پاییز امسال به ۱۰ هزار و ۸۴۷ میلیارد تومان رسیده است. بر این اساس، ایران‌خودرو به‌عنوان بزرگترین خودروساز کشور، زیان ۴ هزار و ۶۷۷ میلیارد تومانی را در کارنامه خود ثبت کرده و سایپایی‌ها نیز ۶ هزار و ۱۷۰ میلیارد تومان زیان دیده‌اند. هرچند صنعت خودرو سال هاست با زیان انباشته دست و پنجه نرم می‌کند، با این حال زیان حدودا ۱۱ هزار میلیاردی برای اولین بار در تاریخ خودروسازی کشور به ثبت رسیده است.
شاید در نگاه اول این طور به‌نظر برسد که زیان موردنظر با کمک دولت و همچنین آزادسازی قیمت خودرو، قابل‌جبران است، با این حال زیان ۱۱ هزار میلیاردی تنها بخشی از بحران مالی ایران‌خودرو و سایپا به شمار می‌رود و داستان بدهی‌هایشان، مثنوی دیگری است. طبق یک روایت، دو خودروساز بزرگ داخلی در حال حاضر ۵۰ هزار میلیارد تومان بدهی به بخش‌های مختلف دارند که از این رقم، ۱۵ تا ۲۰ هزار میلیارد تومان منتسب به قطعه‌سازان است و حدود ۳۰ هزار میلیارد تومان هم معوقات بانکی آن‌ها را تشکیل می‌دهد؛ بنابراین غول‌های جاده مخصوص از یکسو با زیان انباشته هنگفتی روبه‌رو هستند و از سوی دیگر با بدهی‌های کلان دست و پنجه نرم می‌کنند و در این شرایط، حتی وعده کمک ۱۲ هزار میلیارد تومانی دولت به آن‌ها نیز نمی‌تواند این حجم از بحران مالی را پاسخ دهد.
اما بررسی روند زیاندهی خودروسازان در سه فصل بهار و پاییز و زمستان نشان می‌دهد سال ۹۷ به نوعی نقطه عطف زیاندهی آن‌ها بوده است. صورت‌های مالی نشان می‌دهند ایران‌خودرو و سایپا همواره طی سال جاری در مسیر ضرر قرار داشته‌اند و نتیجه آن، رسیدن زیان انباشته به ۱۱ هزار میلیارد تومان بوده است. صورت‌های مالی ارائه شده به بورس توسط ایران‌خودرو، نشان می‌دهد این شرکت در فصل بهار ۶/ ۷ میلیارد تومان سود کرده، با این حال آبی‌های جاده مخصوص در تابستان زیان ۲ هزار و ۵۷۵ میلیارد تومانی را به ثبت رسانده‌اند. در فصل پاییز نیز ۲ هزار و ۵۳۵ میلیارد تومان دیگر به زیان این شرکت اضافه شده است تا در مجموع زیانی ۵ هزار و ۱۱۰ میلیارد تومانی در کارنامه ۹ ماه امسال ایران‌خودرو به ثبت برسد. روند زیاندهی ایران‌خودرو طی سال جاری به این شکل بوده که این شرکت تا پایان بهار امسال حدود ۴۵۰ میلیارد تومان سود داشته، اما در پایان تابستان و پاییز، به ترتیب ۲ هزار و ۱۳۵ میلیارد تومان و ۴ هزار و ۶۷۷ میلیارد تومان زیان انباشته ثبت کرده است. سایپایی‌ها نیز طبق صورت‌های مالی ارائه شده به بورس، در فصل بهار امسال ۳/ ۸ میلیارد تومان سود حاصل کرده‌اند، اما در تابستان متحمل زیان یک هزار و ۷۲۴ میلیارد تومانی شده‌اند. دومین خودروساز بزرگ ایران در فصل پاییز هم ۳ هزار و ۳۱۴ میلیارد تومان زیان حاصل کرده و در مجموع ۹ ماه امسال نیز زیانی ۵ هزار و ۲۹ میلیارد تومانی را به ثبت رسانده است. روند مالی سایپا طی سال‌جاری نشان می‌دهد زیان انباشته این شرکت در پایان تابستان به ۲ هزار و ۹۱۰ میلیارد تومان و در انتهای پاییز به ۶ هزار و ۱۷۰ میلیارد تومان رسیده است.
در باب ارقام اعلامی، یک ابهام بزرگ وجود دارد که به سود اعلامی خودروسازان در بهار مربوط می‌شود. هم ایران‌خودرو و هم سایپا در حالی برای فصل بهار اعلام سود کرده‌اند که این سود در عرض سه ماه جایش را به زیان مجموعا ۴ هزار و ۲۹۹ میلیارد تومانی داده است. حال پرسش اینجاست که جا به جایی سود و زیان در این سطح چگونه رخ داده و آیا می‌توان بر صحت اطلاعات ارائه شده خودروسازان به بورس، مهر تایید زد؟ در پاسخ به این پرسش، یک کارشناس مالی در گفتگو با «دنیای‌اقتصاد» گفت: ابهام موردنظر می‌تواند ریشه در دو موضوع داشته باشد، یکی نادیده گرفتن زیان شرکت‌های زیرمجموعه خودروسازان وهمچنین زیان انباشته آن‌ها در فصل بهار و دیگری، اعلام غیر واقعی ارقام مربوط به هزینه تولید.
وی افزود:اگر اتفاق اول را فرض بگیریم، معنایش این است که خودروسازان زیان زیرمجموعه‌های خود را به همراه زیان انباشته در صورت‌های مالی فصل بهار منعکس نکرده و در ادامه به فصول تابستان و پاییز منتقل شده است. این کارشناس با بیان اینکه این اقدام احتمالی در راستای عادی نشان دادن شرایط مالی خودروسازان صورت گرفته، تاکید کرد:اگر این فرض را صحیح بدانیم، خودروسازان با توجه به داغ شدن بحث آزادسازی قیمت و در راستای قانع کردن دولت برای اعمال این سیاست، زیان واقعی خود را در فصول تابستان و پاییز اعلام کرده‌اند؛ در واقع اعلام زیان واقعی به‌عنوان حربه‌ای برای ترغیب دولت به آزادسازی قیمت خودرو انجام شده است.
وی در مورد فرض دوم نیز گفت: ممکن است خودروسازان اصل افشای کامل اطلاعات در بورس را رعایت نکرده و برای آنکه در ظاهر نشان دهند سودده هستند، هزینه و قیمت تمام شده محصولات خود را کمتر از آن چه بوده، اعلام کرده باشند. این کارشناس تاکید می‌کند: اگر چنین اتفاقی رخ داده باشد، خودروسازان تخلف کرده‌اند، زیرا نباید هزینه تولید را کمتر یا بیشتر از آنچه هست، به بورس اعلام کنند. هرچه هست، آنچه در آیینه بورس از شرایط مالی خودروسازان منعکس شده، نشان می‌دهد آن‌ها در زیان و بدهی هنگفتی غوطه‌ورند و به این راحتی‌ها نیز توان خروج از این باتلاق را ندارند. البته قطعا آزادسازی قیمت خودرو و تحقق وعده کمک ۱۲ هزار میلیارد تومانی (به زنجیره خودروسازی کشور) می‌تواند آن‌ها را در مسیر کاهش زیان و بدهی قرار دهد، اما اینکه صنعت خودرو از چاه ویل مالی نجات یابد، با تردیدی بزرگ مواجه است. فرض کنیم دولت طبق وعده‌اش، ۱۲ هزار میلیارد تومان به خودروسازی کمک کند؛ این پول تنها می‌تواند بخشی از بدهی ایران‌خودرو و سایپا را به صنعت قطعه جبران و فشار قطعه سازان را بکاهد، اما درد آن‌ها را دوا نخواهد کرد.
آزادسازی قیمت نیز قطعا خودروسازان را به سمت کاهش زیان خواهد برد، اما نکته اینجاست که توان تولید آن‌ها با توجه به داستان پر پیچ و خم تحریم، بسیار افت کرده است و تیراژ که بالا نباشد، قیمت بیشتر و بیشتر افزایش می‌یابد و این موضوع روی تقاضا و فروش اثر منفی می‌گذارد. شاید اگر اواسط دهه ۸۰ سیاست سرکوب قیمت اجرا نمی‌شد و قیمت‌گذاری در حاشیه بازار ادامه می‌یافت، خودروسازان کشور حالا گرفتار زیان ۱۱ هزار میلیاردی نبوده و بلکه سود نیز می‌کردند. در مقطع فعلی نیز اگر پای تحریم در میان نبود و روند تامین قطعات مختل نمی‌شد و خودروسازان خارجی نیز نمی‌رفتند، می‌شد در کنار آزادسازی قیمت و کمک مالی دولت، از مسیر افزایش تولید و جذب سرمایه خارجی نیز از حجم بدهی و زیان انباشته خودروسازان کاست و آن‌ها را وارد مسیر سوددهی کرد. فعلا، اما تحریم سایه سنگین خود را روی خودروسازی انداخته و تا اتفاق سیاسی بزرگی (چیزی شبیه برجام) رخ ندهد، این سایه کنار زدنی نیست.
