معمای دانشمندان ماجراجو
تلاش برای کشف اکسیر جاودانگی
هرساله میلیاردها دلار در جهان صرف تحقیق و تلاش برای مهار کردن بیماری‌های قلبی، سرطان، دیابت و... می‌شود. بشر با درمان قطعی این بیماری‌ها نیز راه گریزی از مرگ ندارد. باید به راز جاودانگی پی برد.
فرارو- بیماری‌های قلبی، سرطان، دیابت، زوال عقل و... فقط تعدادی از بیماری‌هایی هستند که هرساله میلیاردها دلار صرف تحقیق و تلاش برای ریشه‌کن سازی آنها انجام می‌شود. با این وجود حتی اگر بشر بتواند درمانی قطعی برای هریک از این امراض پیدا کند، باز هم راه فراری از آخرین ایستگاه زندگی؛ یعنی مرگ نیست.
به گزارش فرارو، دکتر جی اولشانسکی استاد اپیدمیولوژی و آمار زیستی در دانشگاه ایلینوی دانشکده بهداشت عمومی شیکاگو می‌گوید: «بشر تا زمانی که نتواند فرآیند پیری (Aging) را متوقف سازد، پی به راز جاودانگی نخواهد برد.»
اما آیا روزی خواهیم توانست این کار را انجام بدهیم؟ چه تضمینی وجود دارد که گام در جهت گسترش طول عمر در مسیر نادرستی نباشد؟ آیا شواهدی در طبیعت در این زمینه وجود دارد و اینکه چرا برخی از محققان در این زمینه بسیار امیدوار هستند؟ ساید بتوان گفت همه این سوالات قطعاتی از پازل جاودانگی هستند، معمایی که جهان را دگرگون خواهد کرد؛ نامیرایی...
دکتر اوبری دو گری (Aubrey de Grey) را شاید بتوان پیشوای موضوع جاودانگی دانست که توجه گسترده‌ای را به این اعتقاد جلب کرده است. دی گری می‌گوید: «محدودیتی برای سالم نگه داشتن افراد وجود ندارد و شاید روزی دارو‌های ضد پیری با تنظیم مجدد یا برگشت ساعت فیزیولوژیک بدن بتواند آسیب‌های وارد شده به بدن را از بین ببرند.» او رئیس ارشد علوم و بنیان‌گذار بنیاد مرکز تحقیقات SENS است که تحقیق در مورد چگونگی مهار ترمز برای پیری را تأمین می‌کند.
از نظر تئوری دیدگاه دی گری خیلی دور از ذهن نیست؛ چراکه طبیعت توانسته است مهر تأییدی بر اکسیر جاودانگی بزند. عروس دریایی جاویدان گونه‌ای با نام علمی Turritopsis dohrnii قادر است سلول‌های خود را از حالت بالغ به نابالغ بازگرداند و در یک چرخه زندگی بسیار منظم دوباره جوان شود. این تنها حیوانی است که می‌تواند با بازگشت از بزرگ‌سالی به مرحله پولیپ خود در صورت تهدید خطر یا گرسنگی مرگ را فریب بدهد.
سرنخ‌های دیگری برای زندگی ابدی احتمالی نیز ممکن است در زیر آب وجود داشته باشد. بعضی از صدف‌های دریایی می‌توانند بیش از ۵۰۰ سال عمر کنند.
خرچنگ‌های دریایی ذخیره‌ای به ظاهر نامحدود از یک آنزیم جوانی را فراهم می‌کنند و برخی از دانشمندان را به این فکر وا داشته است که سخت‌پوستان در بهترین شرایط ممکن است برای همیشه زنده بماند.
محققان در میان انسان‌ها درحال مطالعه روی افراد پیر هستند. افرادی که نه‌تنها طول عمر بالاتری دارند، بدون بسیاری از بیماری‌های مزمن که هم‌سالان آنها را آزار می‌دهند، زندگی می‌کنند.
اطلاعات نشان می‌دهد افرادی که از ۹۵ تا ۱۱۲ سال دارند، به سرطان، بیماری قلبی، دیابت، پوکی استخوان و سکته مغزی تا ۲۴ سال دیرتر از افراد با طول عمر متوسط مبتلا می‌شوند.
کشف این علت با تقلید اطلاعات به دست آمده از DNA این افراد شاید بتواند زمینه را برای ژن‌تراپی هدفمند برای سایر افراد نیز هموار سازد.
اولشانسکی می‌گوید: «به احتمال زیاد راز‌هایی در ژنوم آنها وجود دارد که درنهایت کشف می‌شوند و به ما کمک می‌کنند تا مداخلات درمانی را برای تقلید اثرات کاهش پیری انجام بدهیم.»
درمان پیری از این طریق ممکن است نتیجه بیشتری نسبت به هدف قرار دادن بیماری‌های فردی داشته باشد. به این دلیل که حتی اگر بتوانید از هر بیماری فرار کنید، راه فراری برای پیری وجود ندارد.
دی گری می‌گوید: «طول عمر عارضه جانبی سلامتی و پیری یک بیماری است. اگر بتوانیم افراد را سالم نگه داریم، احتمال مرگ آنها کاهش می‌یابد.»
خرچنگ‌های دریایی ذخیره‌ای به ظاهر نامحدود از یک آنزیم جوانی را فراهم می‌کنند و برخی از دانشمندان را به این فکر وا داشته است که سخت‌پوستان در بهترین شرایط ممکن است برای همیشه زنده بماند.
محققان در میان انسان‌ها درحال مطالعه روی افراد پیر هستند. افرادی که نه‌تنها طول عمر بالاتری دارند، بدون بسیاری از بیماری‌های مزمن که هم‌سالان آنها را آزار می‌دهند، زندگی می‌کنند.
اطلاعات نشان می‌دهد افرادی که از ۹۵ تا ۱۱۲ سال دارند، به سرطان، بیماری قلبی، دیابت، پوکی استخوان و سکته مغزی تا ۲۴ سال دیرتر از افراد با طول عمر متوسط مبتلا می‌شوند.
کشف این علت با تقلید اطلاعات به دست آمده از DNA این افراد شاید بتواند زمینه را برای ژن‌تراپی هدفمند برای سایر افراد نیز هموار سازد.
اولشانسکی می‌گوید: «به احتمال زیاد راز‌هایی در ژنوم آنها وجود دارد که درنهایت کشف می‌شوند و به ما کمک می‌کنند تا مداخلات درمانی را برای تقلید اثرات کاهش پیری انجام بدهیم.»
درمان پیری از این طریق ممکن است نتیجه بیشتری نسبت به هدف قرار دادن بیماری‌های فردی داشته باشد. به این دلیل که حتی اگر بتوانید از هر بیماری فرار کنید، راه فراری برای پیری وجود ندارد.
دی گری می‌گوید: «طول عمر عارضه جانبی سلامتی و پیری یک بیماری است. اگر بتوانیم افراد را سالم نگه داریم، احتمال مرگ آنها کاهش می‌یابد.»
متفورمین، داروی ضد پیری؟
مطالعات قبلی نشان داد که در افراد دیابتیک نوع ۲ که متفورمین مصرف می‌کنند، میزان مرگ و میر آنها به هر علتی در مقایسه با همسالانی که این دارو را مصرف نمی‌کنند، کمتر است. به نظر می‌رسد متفورمین به مهار بروز بیماری‌های وابسته به سن، ازجمله بیماری‌های قلبی، زوال عقل و آلزایمر کمک می‌کند. همچنین ممکن است خطر ابتلا به بسیاری از انواع سرطان را کاهش و همچنین احتمال زنده ماندن را افزایش بدهد. مشاهدات انجام شده از ابتدای پاندمی COVID-۱۹ نشان می‌دهد افرادی که هنگام مصرف متفورمین به ویروس مبتلا می‌شوند، احتمال کمتری برای بستری شدن در بیمارستان و مرگ را دارند.
در همین زمینه یک مطالعه کلینیکال ترایال طراحی شده است که اکنون در فاز ۳ بالینی قرار دارد. این مطالعه با نام TAME (Targeting Aging with Metformin) یا هدف‌گیری پیری با متفورمین با هدف اثبات اینکه این داروی ارزان‌قیمت و در دسترس ممکن است، یک اکسیر ضد پیری باشد، انجام می‌شود. ذکر این نکته حائز اهمیت است که سبک زندگی سالم می‌تواند سال‌ها به زندگی بیشتر افراد بیافزاید و درواقع پیری سلولی را بهبود ببخشد.
در همین زمینه یک مطالعه کلینیکال ترایال طراحی شده است که اکنون در فاز ۳ بالینی قرار دارد. این مطالعه با نام TAME (Targeting Aging with Metformin) یا هدف‌گیری پیری با متفورمین با هدف اثبات اینکه این داروی ارزان‌قیمت و در دسترس ممکن است، یک اکسیر ضد پیری باشد، انجام می‌شود. ذکر این نکته حائز اهمیت است که سبک زندگی سالم می‌تواند سال‌ها به زندگی بیشتر افراد بیافزاید و درواقع پیری سلولی را بهبود ببخشد.
برخی از پر بازده‌ترین کار‌ها برای این موضوع سیگار نکشیدن، فعالیت بدنی بیش از 5 ساعت در هفته و حفظ وزن طبیعی است. دارو‌ها همچنین می‌توانند با قطع نشانگر‌های متداول پیری ازجمله طول تلومر، التهاب، استرس اکسیداتیو و کاهش متابولیسم سلول این کار را انجام بدهند.
یکی از مهم‌ترین دلایل ایجاد پیری، انباشت سلول‌های آسیب دیده است.
سلول‌های آسیب دیده به عنوان راهی برای محافظت از بدن در برابر تقسیم سلولی مضر یا غیرقابل کنترل غیرفعال می‌شوند. اما مانند یک سیب کرم خورده که سیب‌های سالم را نیز خراب می‌کند. سلول‌های پیر (Senescent cells نیز سلول‌های سالم مجاور خود را تشویق می‌کنند که دچار نقص عملکرد شوند. همچنین پروتئین‌هایی منتشر می‌کنند که آتش التهاب را روشن می‌کنند. بدن شما به طور طبیعی این سلول‌ها را از بین می‌برد. اما سیستم‌های ایمنی افراد مسن پاکسازی سخت‌تری دارند. بنابراین سلول‌های پیر می‌توانند در همه جای بدن پدیدار شوند. تخلیه این بقایای انباشته ممکن است یکی از راه‌های جلوگیری از پیری باشد.
جیمز کرکلند یکی از محققانی است که این نظریه را بررسی می‌کند. وی مخلوطی از داروی سرطانی Dasatinib و یک رنگدانه گیاهی به نام کوئرستین را به افراد مبتلا به بیماری کلیوی دیابتی داد. کوئرستین نوعی آنتی اکسیدان است که در انگور، گوجه فرنگی و سایر میوه‌ها وجود دارد و به سبزیجات عطر و طعم می‌بخشد. یک آزمایش بالینی فاز ۱ نشان داد که ترکیب dasatinib-quercetin بافت‌های افراد مبتلا را از سلول‌های پیر پاکسازی می‌کند.
به گزارش فرارو، در مطالعه‌ای دیگر دانشمندان از اکسیژن درمانی برای مقابله با سلول‌های پیر استفاده کردند. سی و پنج بزرگسال ۶۴ ساله و بالاتر اکسیژن درمانی را در یک محفظه تحت فشار دریافت کردند. پس از ۶۰ جلسه روزانه آنها کاهش سلول‌های پیر و بهبود طول بخش‌های از DNA به نام تلومر را نشان دادند. تصور می‌شود که بخش‌های کوتاه تلومر‌ها یکی دیگر از علائم پیری است. محققان همچنین به دنبال فناوری ویرایش ژن CRISPR برای درمان‌های ضد پیری هستند؛ اما آزمایش‌ها تاکنون فقط روی موش‌ها انجام شده است.
اداره سرشماری آمریکا پیش‌بینی می‌کند که آمریکایی‌های متولد ۲۰۶۰ باید به طور متوسط ۸۵.۶ سال زندگی کنند، درحالی‌که این رقم برای سال ۲۰۱۸ در حدود ۷۸ سال بود. پیش‌بینی De Grey متفاوت از این اعداد است. وی معتقد است که امید به زندگی برای برخی متولدین سال ۲۱۰۰ ممکن است ۵۰۰۰ سال باشد! با تمام این اوصاف هنوز راه زیادی تا کشف معمای جاودانگی باقی مانده است. تلاش‌های بسیاری در جهت کاهش پیری و افزایش طول دوران جوانی در حال انجام است؛ اما باید دید که بشر ماجراجو تا کجا پیش خواهد رفت و چه اندازه می‌تواند راز نامیرایی را کشف کند.
اداره سرشماری آمریکا پیش‌بینی می‌کند که آمریکایی‌های متولد ۲۰۶۰ باید به طور متوسط ۸۵.۶ سال زندگی کنند، درحالی‌که این رقم برای سال ۲۰۱۸ در حدود ۷۸ سال بود. پیش‌بینی De Grey متفاوت از این اعداد است. وی معتقد است که امید به زندگی برای برخی متولدین سال ۲۱۰۰ ممکن است ۵۰۰۰ سال باشد! با تمام این اوصاف هنوز راه زیادی تا کشف معمای جاودانگی باقی مانده است. تلاش‌های بسیاری در جهت کاهش پیری و افزایش طول دوران جوانی در حال انجام است؛ اما باید دید که بشر ماجراجو تا کجا پیش خواهد رفت و چه اندازه می‌تواند راز نامیرایی را کشف کند.
ترجمه و تألیف: پوریا غیاثی، ایمونولوژیست دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
