نقد و بررسی فیلم سینمایی «بی‌رویا»؛ عمیق و رازآلود
فیلم سینمایی «بی رویا» اولین فیلم آرین وزیر دفتری به تهیه کنندگی مشترک سعید سعدی و هومن سیدی است که به چهلمین جشنواره فیلم فجر راه یافته است.
فراروـ بی‌رویا اولین فیلم بلند آرین وزیر دفتری است. طناز طباطبایی، صابر ابر و شادی کرم رودی بازیگران اصلی این فیلم و مائده طهماسبی، رضا داوودنژاد، نهال دشتی، فرانک کلانتر و مجتبی فلاحی از دیگر بازیگران بی‌رویا هستند و سعید سعدی و هومن سیدی به صورت مشترک تهیه کنندگی آن را برعهده دارند.
خلاصه داستان
زوجی به نام رویا و بابک قصد دارند ایران را ترک کنند؛ اما رویا چند روز قبل از رفتن با دختری آشنا می‌شود که نمی‌داند کیست. حضور این دختر اتفاق عجیبی را در زندگی این زوج رقم می‌زند...
طناز طباطبایی در نشست خبری پس از اکران فیلم درباره نقش خود در «بی‌رویا» به خبرنگاران گفت:
«من نقش بیمار اسکیزوفرنی را بازی نمی‌کنم. توضیح نهایی در فرآیند پروانه ساخت و اکران در جشنواره فجر اضافه شده است و موضوع اسکیزوفرنی در فیلمنامه چندان موضوعیت ندارد. این فیلم لایه‌های روان‌شناختی دارد؛ اما قطعا درباره اسکیزوفرنی نیست.»
«من نقش بیمار اسکیزوفرنی را بازی نمی‌کنم. توضیح نهایی در فرآیند پروانه ساخت و اکران در جشنواره فجر اضافه شده است و موضوع اسکیزوفرنی در فیلمنامه چندان موضوعیت ندارد. این فیلم لایه‌های روان‌شناختی دارد؛ اما قطعا درباره اسکیزوفرنی نیست.»
بی رویا تقابلی میان آنچه هستی و آنچه می‌خواهی باشی
صبا عباس‌پور
«بی‌رویا قصه تمام آدم‌هایی است که رویاهای‌شان را فراموش می‌کنند تا رویای دیگران را بسازند. جایگزین کردن رویایی شیرینی با آرزویی گزنده که مال تو نیست و در این جا به جایی درست آنجا که دلت کمی لرزید، سقوط خواهی کرد به دنیای همان رویا‌هایی که روزی داشتی و حالا فراموششان کردی و همان‌جا می‌مانی، انگار که آدمی فراموش شده‌ای. «بی‌رویا» تقابلی است میان آنچه هستی و آنچه نمی‌خواهی باشی. در قسمتی از فیلم زیبا از رویا می‌پرسد: «اگر آدم گذشته‌اش رو فراموش کنه، بازم همون آدمه یا یکی دیگه‌ست؟» تمام فیلم انگار دارد تلاش می‌کند که همین حقیقت را نشان بدهد، حتی آنجا که مادر آرش بعد از مفقود شدن پسرش دارد خوابی را که دیده تعریف می‌کند و می‌گوید که آرش را توی خواب نشناخته است.
صبا عباس‌پور
«بی‌رویا قصه تمام آدم‌هایی است که رویاهای‌شان را فراموش می‌کنند تا رویای دیگران را بسازند. جایگزین کردن رویایی شیرینی با آرزویی گزنده که مال تو نیست و در این جا به جایی درست آنجا که دلت کمی لرزید، سقوط خواهی کرد به دنیای همان رویا‌هایی که روزی داشتی و حالا فراموششان کردی و همان‌جا می‌مانی، انگار که آدمی فراموش شده‌ای. «بی‌رویا» تقابلی است میان آنچه هستی و آنچه نمی‌خواهی باشی. در قسمتی از فیلم زیبا از رویا می‌پرسد: «اگر آدم گذشته‌اش رو فراموش کنه، بازم همون آدمه یا یکی دیگه‌ست؟» تمام فیلم انگار دارد تلاش می‌کند که همین حقیقت را نشان بدهد، حتی آنجا که مادر آرش بعد از مفقود شدن پسرش دارد خوابی را که دیده تعریف می‌کند و می‌گوید که آرش را توی خواب نشناخته است.
رویا از همان سکانس اول که دارد سعی می‌کند دوچرخه سواری را یاد بگیرد، نشان می‌دهد که آماده تقابل رویاهاست؛ ولی هنوز جدی نگرفته است و وقتی زمین می‌خورد، با خنده از جایش بلند می‌شود. آنجا که با حسرت از همکارانش در خیریه خداحافظی می‌کند و عکس یادگاری می‌گیرد، دارد تلاش می‌کند دیدش را به زندگی تغییر بدهد و جا به جایی رویاهایش را می‌پذیرد. وقتی عینکش را به چشمان زیبا می‌بخشد، همان لحظه رویای جدید را ساخته است، رویایی که دل می‌کند، آماده رفتن می‌شود و برای این رفتن و بی‌رویا شدن حتی حاضر به شهادت دروغ علیه بهترین دوستش می‌شود و رویای قبلی که عینک آفتابی دارد و دنیای جدید را سیاه می‌بیند. این رویا تاب نمی‌آورد و پایش می‌لغزد و فراموشی از همین‌جا آغاز می‌شود.
جایی که دیگر هیچکس او را به نام رویا نمی‌شناسد، جز دوستش لیلی که بخشی از همان رویا‌های شیرینش است و با دلخوری می‌گوید: «گفتم آنقدر کله خر نباش» رویای فراموش شده به دنیای محبوبش و به رویا‌های واقعی‌اش پرتاب می‌شود، مادر فرزندی می‌شود که توی کلانتری دیده، خانه‌داری می‌کند، گل‌ها را آب می‌دهد و رویای جدید به کپنهاک می‌رود تا در شهر دوچرخه‌ها کنار بابک رکاب بزند و رویا‌های او را بسازد.»
منتقدان درباره بی‌رویا چه می‌گویند؟
اثری آمیخته به راز و ابهام
پویان عسگری
«اولین فیلم آرین وزیر دفتری را باید جدی گرفت. فیلمی پیشرو با نظام بصری کنترل شده، استراتژی روایی بکر و استفاده ساختاری بدیع از موسیقی افکتیو. اثری ملانکولیک، آمیخته به راز و ابهام. ابهامی واقعی که به‌تدریج سلسله وقایع دراماتیک را مسئله‌دار می‌کند و امکان خوانش دوگانه از قصه را فراهم می‌کند. طناز طباطبایی در نقش زنی سرگردان میان توطئه اطرافیان یا زنی دچار اختلال روانی حاد حضوری به یاد ماندنی دارد.»
درام روان‌شناختی با فضایی پر رمز و راز.»
پویان عسگری
«اولین فیلم آرین وزیر دفتری را باید جدی گرفت. فیلمی پیشرو با نظام بصری کنترل شده، استراتژی روایی بکر و استفاده ساختاری بدیع از موسیقی افکتیو. اثری ملانکولیک، آمیخته به راز و ابهام. ابهامی واقعی که به‌تدریج سلسله وقایع دراماتیک را مسئله‌دار می‌کند و امکان خوانش دوگانه از قصه را فراهم می‌کند. طناز طباطبایی در نقش زنی سرگردان میان توطئه اطرافیان یا زنی دچار اختلال روانی حاد حضوری به یاد ماندنی دارد.»
درام روان‌شناختی با فضایی پر رمز و راز.»
بسیار جسورانه
مجید اسلامی
«بی‌رویا با ایده‌ای بسیار جسورانه و فیلم نامه‌ای که به اندازه کافی جزئیات ندارد، در اجرا چنان ظریف و متعادل از آب درآمده که ما را نسبت به آینده کارگردانش امیدوار می‌کند. بی‌رویا کاری را انجام داده است که در سینمای ایران کم‌تر کسی می‌کند؛ یعنی جدا شدن از فرمت رایج فیلم‌های تجاری و کلیشه‌های ژانر و درعین حال فاصله گرفتن از واقع گرایی مرسوم فیلم‌های اجتماعی. یک جور درام روان شناختی با فضای پر رمز و راز. بخش انتهایی فیلم در ابتدا اضافی به نظر می‌رسد؛ ولی غافل‌گیری‌های بسیار جذابی دارد.»
«بی‌رویا با ایده‌ای بسیار جسورانه و فیلم نامه‌ای که به اندازه کافی جزئیات ندارد، در اجرا چنان ظریف و متعادل از آب درآمده که ما را نسبت به آینده کارگردانش امیدوار می‌کند. بی‌رویا کاری را انجام داده است که در سینمای ایران کم‌تر کسی می‌کند؛ یعنی جدا شدن از فرمت رایج فیلم‌های تجاری و کلیشه‌های ژانر و درعین حال فاصله گرفتن از واقع گرایی مرسوم فیلم‌های اجتماعی. یک جور درام روان شناختی با فضای پر رمز و راز. بخش انتهایی فیلم در ابتدا اضافی به نظر می‌رسد؛ ولی غافل‌گیری‌های بسیار جذابی دارد.»
درام روان‌شناسانه نفس‌گیر
علی ملاصالحی
«جسارت آرین وزیر دفتری در بی‌رویا دقیقا همان چیزی است که از یک فیلم اول درجه یک انتظار می‌رود. بی‌رویا یک درام روان‌شناسانه نفس‌گیر است که درون مایه‌های پست مدرن پیدا می‌کند و پا به عرصه‌ای گذاشته است که کم‌تر فیلم‌سازی جرات رفتن به سمت آن را داشته است. فیلمی که ما را به‌شدت به نسل جدید سینمای ایران و توانایی‌های روایی و ژانر‌هایی که به این سینما اضافه می‌کنند، امیدوار می‌کند.»
تاکید بر مسئله هویت
علی رضائی
«آرین وزیر دفتری در اولین فیلم بلند سینمایی‌اش با تاکید بر مساله هویت آدم‌ها و از دست دادن آن روی سوژه‌ای روان‌شناختی و جذاب دست گذاشته است. از کار درآمدن درست مفاهیم مدنظر در چنین آثاری نیازمند شناخت درست عناصر ژانر، توجه به جزئیات و ظرایف و روایت درست پیچیدگی‌های داستانی است. از این جهت وزیر دفتری در اولین تجربه سینمایی‌اش با چالش بزرگی رو به رو بود که تا حدود زیادی از آن موفق بیرون آمده است.»
فیلمی خوش ساخت در قالب سایکودرام.»
علی ملاصالحی
«جسارت آرین وزیر دفتری در بی‌رویا دقیقا همان چیزی است که از یک فیلم اول درجه یک انتظار می‌رود. بی‌رویا یک درام روان‌شناسانه نفس‌گیر است که درون مایه‌های پست مدرن پیدا می‌کند و پا به عرصه‌ای گذاشته است که کم‌تر فیلم‌سازی جرات رفتن به سمت آن را داشته است. فیلمی که ما را به‌شدت به نسل جدید سینمای ایران و توانایی‌های روایی و ژانر‌هایی که به این سینما اضافه می‌کنند، امیدوار می‌کند.»
تاکید بر مسئله هویت
علی رضائی
«آرین وزیر دفتری در اولین فیلم بلند سینمایی‌اش با تاکید بر مساله هویت آدم‌ها و از دست دادن آن روی سوژه‌ای روان‌شناختی و جذاب دست گذاشته است. از کار درآمدن درست مفاهیم مدنظر در چنین آثاری نیازمند شناخت درست عناصر ژانر، توجه به جزئیات و ظرایف و روایت درست پیچیدگی‌های داستانی است. از این جهت وزیر دفتری در اولین تجربه سینمایی‌اش با چالش بزرگی رو به رو بود که تا حدود زیادی از آن موفق بیرون آمده است.»
فیلمی خوش ساخت در قالب سایکودرام.»
فیلمی در قالب سایکودرام
محمد جلیلوند
«آرین وزیر دفتری برای نخستین فیلم سینمایی خود وزنه سنگینی را انتخاب کرد و تلاش کرده است فیلمی خوش ساخت در قالب سایکودرام بسازد و تا حدودی هم در این کار موفق بوده است. شادی کرم رودی نیز در بیست دقیقه نخست و با توجه به ویژگی‌های نقشش بازی در سکوت قابل اعتنایی را ارائه کرد و تسلط خوبی روی عضلات صورت خود دارد. با پیشرفت داستان و چرخش شخصیت این بازیگر جوان با ظرافت تغییر فرم داده است و شخصیت یک‌سره متفاوتی را خلق کرده است که تماشاگران خود را غافل‌گیر می‌کند.»
«آرین وزیر دفتری برای نخستین فیلم سینمایی خود وزنه سنگینی را انتخاب کرد و تلاش کرده است فیلمی خوش ساخت در قالب سایکودرام بسازد و تا حدودی هم در این کار موفق بوده است. شادی کرم رودی نیز در بیست دقیقه نخست و با توجه به ویژگی‌های نقشش بازی در سکوت قابل اعتنایی را ارائه کرد و تسلط خوبی روی عضلات صورت خود دارد. با پیشرفت داستان و چرخش شخصیت این بازیگر جوان با ظرافت تغییر فرم داده است و شخصیت یک‌سره متفاوتی را خلق کرده است که تماشاگران خود را غافل‌گیر می‌کند.»
فیلمی با رگه‌هایی فلسفی
سینا اخباری
«بی‌رویا نویدی است برای ظهور فیلم‌سازی که سینما و قواعد آن را به‌خوبی می‌شناسد و دغدغه دارد تا سینما را فراتر از ابزاری برای قصه‌گویی نشان بدهد. سینمایی که رگه‌هایی از مشابهت با دغدغه‌مندی‌های فلسفی کوبریک و فینچر در سینمای جهان دارد و هرچند که در ایران نوپاست؛ اما می‌تواند تحولی رو به جلو برای آن باشد.»
سینا اخباری
«بی‌رویا نویدی است برای ظهور فیلم‌سازی که سینما و قواعد آن را به‌خوبی می‌شناسد و دغدغه دارد تا سینما را فراتر از ابزاری برای قصه‌گویی نشان بدهد. سینمایی که رگه‌هایی از مشابهت با دغدغه‌مندی‌های فلسفی کوبریک و فینچر در سینمای جهان دارد و هرچند که در ایران نوپاست؛ اما می‌تواند تحولی رو به جلو برای آن باشد.»
خلاقانه
احسان طهماسبی
«بی‌رویا خلاقانه‌ترین و قابل بحث‌ترین فیلم این جشنواره است. فیلمی که با وجود آن کپشن تحمیلی پایانی و سوء برداشت‌های مخاطبان و حتی منتقدان همچنان فیلم خوبی است.»
احسان طهماسبی
«بی‌رویا خلاقانه‌ترین و قابل بحث‌ترین فیلم این جشنواره است. فیلمی که با وجود آن کپشن تحمیلی پایانی و سوء برداشت‌های مخاطبان و حتی منتقدان همچنان فیلم خوبی است.»
فیلمی غیر قابل نفوذ
علی بحرینی
«بی‌رویا را درک نمی‌کنم. جدی‌اش نمی‌گیرم و از کنار آن عبور می‌کنم. انگار بعضی از فیلم‌ها غیر قابل نفوذ هستند. نه می‌توانی با قصه آن‌ها همراه شوی، نه می‌توانی خودت را با تمرکز روی شیوه ساخت آن‌ها سرگرم کنی و نه حتی می‌توانی با بازیگرانشان پیش بروی. صابر ابر هم گویی در فیلم‌های اخیرش فقط به فکر این بوده که کار را انجام بدهد و برود، بدون شور، بدون ذوق و بدون کشف.»
علی بحرینی
«بی‌رویا را درک نمی‌کنم. جدی‌اش نمی‌گیرم و از کنار آن عبور می‌کنم. انگار بعضی از فیلم‌ها غیر قابل نفوذ هستند. نه می‌توانی با قصه آن‌ها همراه شوی، نه می‌توانی خودت را با تمرکز روی شیوه ساخت آن‌ها سرگرم کنی و نه حتی می‌توانی با بازیگرانشان پیش بروی. صابر ابر هم گویی در فیلم‌های اخیرش فقط به فکر این بوده که کار را انجام بدهد و برود، بدون شور، بدون ذوق و بدون کشف.»
