چرا همه احتمالات روی میز مذاکره ایران و امریکا قرار دارد؟

فرارو- دور پنجم مذاکرات ایالات متحده آمریکا و ایران، روز جمعه 2 خردادماه، با میانجی‌گری عمان در سفارت این کشور در در رم انجام  شد. به گفته محمد البوسعیدی، وزیر امور خارجه عمان، این دور از مذاکرات با برخی پیشرفت‌ها اما بدون نتیجه قطعی پایان یافت.

به گزارش فرارو، وزیر خارجه عمان در پلتفرم ایکس نوشت: «ما امیدواریم بتوانیم در روزهای آتی مسائل باقیمانده را روشن کرده و به سمت هدف مشترک دستیابی به توافقی پایدار و شرافتمندانه حرکت کنیم.» عباس عراقچی نیز در مصاحبه با شبکه خبر گفت : «اکنون درک بهتر و روشن‌تری از مواضع ما نزد طرف آمریکایی شکل گرفت و دو طرف پیشنهادها و ایده‌های مطرح شده را برای بررسی بیشتر به پایتخت‌ها منتقل می‌کنند. با توجه به بحث‌هایی که امروز صورت گرفت و راهکارهایی که از سوی عمان برای رفع موانع پیشنهاد شد، احتمال پیشرفت وجود دارد.»

از دور نخست مذاکرات تا کنون طرف آمریکایی درباره نوع غنی سازی ایران اظهارنظرهای متناقضی ارائه کرده و در یکی از این اظهارنظرها تاکید کرده ایران باید غنی سازی را به صفر برساند. اما مقام های ایران بارها اشاره کرده اند که توقف کامل غنی‌سازی اورانیوم خط قرمز کشور است.علی بیگدلی، کارشناس مسائل بین‌الملل و عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی در گفتگو با فرارو دور پنجم مذاکرات و احتمالات پیش رو را مورد بررسی قرار داده است:

دور پنجم مذاکرات و حساسیت ها روی مسائل هسته ای ایران

علی بیگدلی به فرارو گفت: «دور پنجم مذاکرات بسیار مهم بود چرا که هر دو طرف در موضوع غنی سازی ایران، حساسیت های زیادی داشتند که آیا غنی سازی انجام شود یا خیر. درواقع برای هر دو طرف، موضوع جنبه حیثتی داشت و هم از سوی جو داخلی کشورهای خود و هم از سمت فضای بین المللی، تحت فشار قرار داشتند که چه واکنشی نشان دهند. با توجه به هزینه هایی که در ایران برای غنی سازی انجام شده و قولهایی که به مردم داده شده است، این یک موضوع بسیار حساس است که آمریکایی ها طرف ایرانی را تحت فشار قرار داده اند که غنی سازی را انجام ندهد. مذاکرات رئیس موساد و وزیر اقتصاد اسرائیل با ویتکاف نیز شرایط را پیچیده تر کرده است. خروج زودهنگام ویتکاف از سر میز مذاکره را نیز می توان به روشهای مختلفی تعبیر کرد. وزیر امور خارجه عمان نیز صحبت از پیشنهادهایی کرده که هنوز نمی دانیم دقیقا چیست. شرایط نه تنها پیچیده، بلکه بسیار دشوار است. »

وی افزود: «موضوعات وارد مرحله ای بسیار سخت و سرنوشت ساز شده است و فشارهایی که اسرائیل به کاخ سفید وارد می کند، موضع ما را با دشواری های بیشتری مواجه کرده و باید ببینیم گزارشی که آقای عراقچی ارائه می دهد تا چه حد راهگشا خواهد بود و اگر دور ششم مذاکرات به زودی برگزار می شود، در دور ششم، طرفین به نقطه ای نزدیک برای توافق رسیده اند یا خیر. همه چیز به این بستگی دارد که طرفین چه پاسخی نسبت به پیام مسقط خواهند داشت. موضوع مهم دیگر در این دور مذاکرات، همسویی و همراهی اتحادیه اروپا با امریکاست، به ویژه با توجه به این که اتحادیه اروپا، اهرم مکانیسم ماشه را دارد و مذاکرات استانبول نیز بر اساس گفته های آقای خرازی، باعث شده رابطه با اروپا به حالت انجماد وارد شود. بر اساس همه این موارد است که همچنان معتقدم دور پنجم مذاکرات از اهمیت بسزایی برخوردار است. آمریکا در حال اعمال فشار از طریق همه ابزارهای خود است و نمی توان با اطمینان پیش بینی کرد که چه اتفاقاتی در پیش خواهد بود.»

سرنوشت مکانیسم ماشه به مذاکرات ایران و آمریکا وابسته است

این کارشناس مسائل بین الملل در ادامه در خصوص جا به جایی محل مذاکرات از عمان به ایتالیا و گمانه زنی ها پیرامون این جا به جایی گفت: «این که بگوییم جا به جایی محل مذاکره به ایتالیا، تحت دستور اروپا یا تحت نفوذ اروپا انجام شده اشتباه است، به اعتقاد من این موضوع ربطی به اروپا ندارد. ما سوابقی طولانی از ارتباط با عمان داریم و محل مذاکرات نیز در سفارت عمان در رم است. بنابراین درواقع و در نهایت باز هم این عمان است که میانجی است. اعتماد متقابل میان ایران و عمان، بستری اطمینان بخش ارائه داده است. ایران مطمئن است که عمان به عنوان یک واسطه بی‌طرف و امین، پیام‌ها و دیدگاه‌های طرفین را به طور کامل و بدون هیچ گونه تغییر یا تحریفی منعکس خواهد کرد. بر این اساس، می توانم با قاطعیت بیان کنم که عمان، بازیگر اصلی و میانجی واقعی در این پروسه دیپلماتیک به شمار می رود. در خصوص نقش اروپایی ها (به ویژه تروئیکای اروپایی شامل بریتانیا، فرانسه و آلمان)، می‌توان این‌گونه تحلیل کرد که احتمالاً از عدم حضور مستقیم در روند رسیدگی جاری به پرونده هسته ای ایران ناخشنودند، اما همچنان به اهرم فشار بالقوه خود، یعنی مکانیسم ماشه، چشم دوخته‌اند و امیدوارند که در صورت لزوم از این ابزار استفاده کنند. درواقع می توان گفت سرنوشت مکانیسم ماشه به مذاکرات ایران و آمریکا وابسته است.»

وی افزود: «نکته‌هایی مهم و بسیار کلیدی در دور پنجم مذاکرات وجود دارد: اگر اروپا این ارزیابی را پیدا کند که از این پس و در آستانه برگزاری دور ششم، روند دیپلماتیک به سمت توقف کامل و یا به صفر رساندن سطح غنی‌اورانیوم در ایران پیش خواهد رفت، احتمالاً از این فرصت برای کاهش سطح تنش‌های موجود استفاده خواهد کرد. در حال حاضر، اروپا با دقت و وسواس تمام تحولات مربوطه را زیر نظر دارند. این در حالی است که هنوز پاسخ روشنی از سوی آنها به دعوت آقای عراقچی برای گفتگو با تروئیکای اروپایی ارائه نشده است. این سکوت و عدم پاسخگویی می‌تواند نشانگر این اصل باشد که آنها منتظر روشن شدن مسیر روابط ایران و آمریکا مانده اند. بدیهی است که اگر موضوع غنی‌سازی در ایران، مطابق با خواسته‌های اروپا و ایالات متحده آمریکا (یعنی رسیدن به نقطه صفر غنی‌سازی) پیش‌رود، به طور قطع اروپا دیگر نیازی به فعال‌سازی مکانیزم ماشه نخواهند دید. اروپایی ها ترجیح می دهند ایران تحت نظارت دقیق آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باشد و گزارش‌های جامع و مرتبط با تأسیسات هسته‌ای ایران نیز به طور منظم به شورای حکام آژانس ارسال شود. در نهایت، بار دیگر به بحث ابتدایی بازمی‌گردیم: هنوز چیزی در آینده این مذاکرات به طور قطع قابل بیان نیست. تا زمانی که دور ششم مذاکرات به طور رسمی برگزار نشود و نتایج آن مشخص نشده باشد، نمی‌توانیم با اطمینان کامل حدس بزنیم که روند دیپلماتیک چه سمت و سویی به خود خواهد گرفت و چه تحولاتی در انتظار پرونده هسته‌ای ایران خواهد بود. همه احتمالات همچنان روی میز قرار دارند و نیازمند رصد دقیق تحولات آتی است.»