هزار توی کاخ سفید؛ چه عواملی باعث جدایی ایلان ماسک از دولت ترامپ شد؟

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری ایالات متحده، اخیراً در گفت‌وگویی با مشاورانش، درباره وعده ایلان ماسک، میلیاردر معروف، برای کاهش هزار میلیارد دلاری هزینه‌های دولت، پرسش قابل‌تأملی مطرح کرده است. 

به گزارش ایران به نقل از وال‌استریت ژورنال، به گفته مقاماتی از دولت، ترامپ از اطرافیانش پرسیده: «همه‌اش چرند بود؟» و تردید خود را درباره امکان تحقق کاهش هزینه‌هایی که ماسک وعده داده بود و قرار بود از طریق «وزارت کارآیی دولت» اجرا شود، ابراز کرده است. 

به‌گفته افرادی که با این مسائل آشنایی دارند، این ماجرا بازتابی از نشانه‌هایی از تردید و نارضایتی ترامپ و مشاوران ارشدش از عملکرد پرنوسان ماسک طی چهار ماه حضور در دولت است؛ حضوری که با درگیری‌هایی در خاورمیانه، جلسات کابینه و گاه حتی در دفتر بیضی شکل (Oval Office) همراه بوده. همچنین این وضعیت نشان‌دهنده نارضایتی گسترده‌تر از موانعی نظیر چالش‌های حقوقی و تأخیرهای بوروکراتیک است که تلاش‌های ماسک را کند کرده‌اند. 

یک رابطه پیچیده

با این حال، ترامپ همچنان علاقه شخصی خود به ایلان ماسک را حفظ کرده و قصد دارد در آینده نیز با او دیدار داشته باشد. ترامپ از مشاوران خواسته بود تا برای ماسک، یک مراسم خداحافظی دوستانه در روز جمعه در دفتر بیضی شکل ترتیب دهند؛ جایی که هر دو نفر یکدیگر را مورد ستایش قرار دادند. 

ترامپ در مراسم خداحافظی روز جمعه گفت: «ایلان واقعاً نمی‌ره؛ او رفت‌وآمد خواهد داشت.» 

روابط میان دونالد ترامپ و ایلان ماسک یکی از مؤثرترین روابط در سیاست معاصر آمریکا به شمار می‌رفت. ماسک حدود ۳۰۰ میلیون دلار برای پیروزی ترامپ در انتخابات هزینه و نقش کلیدی در بازگشت او به کاخ سفید ایفا کرد. در مقابل، ترامپ دسترسی بی‌سابقه‌ای به ساختار حکمرانی ایالات متحده در اختیار ماسک قرار داد و وعده داد که او می‌تواند این نظام را از نو بازآرایی کند. 

دفاع‌کنندگان از این میلیاردر می‌گویند او تغییراتی در سراسر دولت ایجاد کرد-از کاهش کمک‌های خارجی گرفته تا کوچک‌سازی نیروی کار دولت-که بدون تعهد شدیدش به برنامه موسوم به «DOGE» (وزارت کارآیی دولت) امکان‌پذیر نبود. 

استعفا به سبک ترامپ

ترامپ از زمان دقیق استعفای ماسک از همان طریقی مطلع شد که خودش اغلب برای اعلام تغییرات مهم در تیمش استفاده می‌کرد: یک پست در شبکه‌های اجتماعی. به گفته منابع آگاه، رئیس‌جمهوری می‌دانست وی به‌زودی خواهد رفت، اما تا زمان انتشار پست، از زمان دقیق آن بی‌خبر بود. 

به گفته منابع، آخرین درگیری میان ماسک و کاخ سفید ۷۰۰۰ مایل دورتر از واشنگتن رخ داد. ایلان از توافقی که توسط رقیبش، سم آلتمن از OpenAI در خاورمیانه هدایت شده بود بشدت خشمگین شد. ماسک حداقل به سه مقام کاخ سفید شکایت کرد و آن‌ها نیز ترامپ را درگیر ماجرا کردند. 

برنامه سفر رئیس‌جمهوری برای دلجویی از ماسک دستخوش تغییر شد. ترامپ قصد داشت در آن سفر درباره توافق با حضور آلتمن و سایر مقامات صحبت کند، اما برای آرام کردن ماسک، اعلام رسمی توافق یک هفته به تأخیر افتاد و آلتمن در هیچ مراسم علنی با ترامپ ظاهر نشد. 

در همین حال، ماسک با پیامدهای منفی حضور خود در دولت مواجه شد. به گفته مقام‌های ارشد کاخ سفید، او به‌طور خصوصی گفته: «باید کمی فشار را از روی خودم و شرکت‌هایم بردارم.» 

ماسک با سقوط فروش تسلا روبه‌رو شده؛ این شرکت در سه‌ماهه اول سال با کاهش ۷۱ درصدی سود خالص مواجه شد. همچنین، مشکلاتی در اسپیس‌ایکس پیش آمده که از جمله آن‌ها انفجار یک موشک در همین هفته است. 

تنش در کابینه

در یکی از جلسات کابینه در اوایل بهار، ماسک از جای خود برخاست و خطاب به وزرا و مقامات ارشد گفت که هیچ‌کدامشان درک نمی‌کنند که چه لطمه‌ای به خودروهای او وارد شده و وضعیت تجاری‌اش تا چه حد دشوار است. این اظهارات حاضران را غافلگیر کرد. در پاسخ، پم باندی، دادستان کل به او گفت که دولت «تمام مجرمان احتمالی را تحت پیگرد قرار خواهد داد.» 

ایلان ماسک به مشاوران کاخ سفید گفته که در آینده از ترامپ حمایت سیاسی خواهد کرد، اما به گفته مشاوران ترامپ، چک ۱۰۰ میلیون دلاری که برای کمیته اقدام سیاسی رئیس‌جمهوری وعده داده بود هنوز نرسیده است. از سوی دیگر، او گاهی برخی افراد در کاخ سفید را متهم می‌کرد که به اندازه خودش به تغییر واشنگتن متعهد نیستند. 

مشاوران ترامپ از همکاری پرفرازونشیب با ثروتمندترین مرد جهان سخن می‌گویند، مردی که گاه در کاخ سفید می‌خوابید، شبانه پیام‌هایی می‌فرستاد و اغلب با تصمیمات و اظهارنظرهای غیرمنتظره‌اش، مقامات ارشد دولت را غافلگیر می‌کرد. 

به گفته منابع، ایلان ماسک با مقامات ارشد کاخ سفید دچار تنش شد، زیرا بدون مشورت و هماهنگی با دیگران، از جمله سوزی وایلز، رئیس دفتر ترامپ و مقام‌های دفتر ارتباطات دست به تعدیل در بدنه دولت زد. برای چند هفته، مشاوران ارشد ترامپ از طریق رسانه‌ها یا وزرای کابینه مطلع می‌شدند که وزارت کارآیی دولت (DOGE) تحت مدیریت ماسک، چه اقداماتی انجام داده است، حتی زمانی که صدها نفر را اخراج می‌کرد یا درخواست دسترسی به داده‌های حساس داشت. 

مالک تسلا همچنین با تیم انتصابات کاخ سفید درگیر شد، زیرا معتقد بود کاخ سفید نباید در گزینش اعضای تیم او در DOGE دخالت کند. این تنش‌ها باعث شد ترامپ شخصاً وارد عمل شود و از سوزی وایلز بخواهد که نقش فعال‌تری در مدیریت ماسک ایفا کند. 

مقام‌های ارشد کاخ سفید از او و تیمش خواستند که پیش از اجرای تصمیمات، آن‌ها را در جریان قرار دهند تا بتوانند از آن‌ها دفاع رسانه‌ای کنند، اما ماسک گاه به کارکنان خود می‌گفت که «نیازی نیست همه چیز را بدانند.» 

یکی از مواردی که موجب خشم ترامپ و تیمش شد، حمله ایلان ماسک، به سناتور جمهوری‌خواه تاد یانگ (از ایندیانا) در پستی در شبکه‌های اجتماعی بود. ماسک، یانگ را «عروسک دولت پنهان» خوانده بود، در حالی که مشاوران ترامپ روزها تلاش کرده بودند تا یانگ را برای رأی موافق به نامزدی تولسی گابارد برای مدیریت اطلاعات ملی متقاعد کنند. به گفته منابع آگاه، «جی دی ونس» معاون رئیس‌جمهوری، شخصاً با ماسک تماس گرفت و خواست پست را حذف کند و مقام‌های کاخ سفید مجبور شدند اوضاع را جمع‌وجور کنند. 

همچنین، مداخله ماسک در رقابت انتخاباتی دادگاه عالی ایالت ویسکانسین موجب نارضایتی شدید کاخ سفید شد. زیرا آن‌ها اعتقاد داشتند که برد شیمل، نامزد مورد حمایت ماسک و حزب جمهوری‌خواه، شانسی برای پیروزی ندارد و رقابت به نوعی رفراندوم درباره نفوذ ماسک و ترامپ تبدیل شده است. اما ایلان نگرانی‌ها را نادیده گرفت و گفت نظرسنجی‌هایی که خودش سفارش داده، نشان می‌دهد شیمل شانس دارد اما در نهایت با اختلاف زیاد شکست خورد. 

ترامپ همچنین از انتقادات تند مالک اسپیس ایکس علیه وزرای کابینه و حملات علنی به پیتر ناوارو، مشاور تجاری‌اش ناراحت بود. ماسک، ناوارو را «احمق» و «کم‌هوش‌تر از یک کیسه آجر» خوانده بود. مقامات کاخ سفید می‌گویند ترامپ از لحن خشن ماسک در یکی از جلسات کابینه شوکه شد، جایی که وی به اعضای دولت حمله لفظی کرد. 

وزیر خارجه، مارکو روبیو، به مقام‌های کاخ سفید گفته بود پس از آنکه ماسک بدون هماهنگی، کاهش‌های شدیدی در آژانس توسعه بین‌المللی ایالات متحده (USAID) اعمال کرد، نیاز دارد کنترل کامل بر وزارتخانه‌اش داشته باشد. همچنین، شان دافی، وزیر حمل‌ونقل با ایلان ماسک بر سر کنترل‌کننده‌های ترافیک هوایی درگیر شد. 

ماسک علیه تعرفه

در پشت پرده، ماسک از تعرفه‌های «روز آزادی» ترامپ به‌شدت ناراضی بود. او به کارکنانش گفته بود که این تعرفه‌ها برای اقتصاد جهانی فاجعه‌بار خواهند بود. به گفته مقام‌های کاخ سفید، این ثروتمند آمریکایی با مدیران ارشد شرکت‌های بزرگ تماس گرفت و از آن‌ها خواست با ترامپ صحبت کنند و توضیح دهند که این سیاست‌ها اشتباه است. او همچنین در جلساتی با برخی مشاوران ترامپ، مستقیماً با تعرفه‌ها مخالفت کرد و گلایه داشت که ترامپ تحت تأثیر مشاوره‌های نادرست قرار گرفته است. مشاوران اما به ماسک گفتند که ترامپ به تعرفه‌ها اعتقاد دارد و قصد عقب‌نشینی ندارد. 

در آوریل، ترامپ وقتی متوجه شد ماسک در پنتاگون یک جلسه توجیهی فوق‌محرمانه درباره چین برگزار کرده به‌شدت عصبانی شد. به گفته دو مقام دولتی، ترامپ این را تعارض منافع دانست و گفت او که قراردادهای فضایی با دولت دارد، نباید در پنتاگون مشغول باشد. به گفته منابع، این یکی از عصبی‌ترین واکنش‌های ترامپ نسبت به ماسک بود. 

دولت خشن

در هفته‌های پایانی، ایلان ماسک همچنان باعث نارضایتی مقام‌های کاخ سفید می‌شد، هم به خاطر کاهش‌های شدید در وزارت بهداشت و خدمات انسانی (HHS) که برخی در کاخ سفید با آن مخالف بودند و هم به خاطر انتقادات علنی‌اش از لایحه مالیاتی کنگره. با این حال و به گفته مقامات آمریکایی، ترامپ نسبت به برخی مشاورانش کمتر از حملات ماسک به لایحه مالیاتی ناراحت بود. 

حضور ماسک در کاخ سفید در پایان دوره کاری‌اش، به‌مراتب کاهش یافت. در ابتدا، او پنج تا هفت روز در هفته در کاخ سفید حضور داشت. سپس، حضورش به سه روز کاهش یافت و در نهایت، فقط گاهی به آنجا می‌آمد. 

در جلسه خداحافظی روز جمعه در دفتر بیضی‌شکل، ماسک در کنار ترامپ ایستاده بود، گاهی دست‌به‌سینه و با کبودی‌ای دور چشم. ترامپ اما با لحنی کنایه‌آمیز گفت: «دولت گاهی وقت‌ها کمی خشنه.»