ماجرای ممنوعیت دوباره «سگ‌گردانی»

فرارو– طی روزهای گذشته، دستگاه قضایی در برخی استان‌های کشور ممنوعیت سگ‌گردانی را اعلام کرد. تا لحظه تنظیم این گزارش شهرهای اصفهان، ارومیه، خرم آباد، گرگان، همدان، کرمان و قزوین این اقدام را ممنوع و اعلام کردند که پلیس اجازه برخورد با تخطی‌کنندگان را دارد. با توجه به اعلام زنجیره‌ای این دستور، احتمالاً تعداد این شهرها بیشتر خواهد شد.

به گزارش فرارو، مرور دستور دادستانی در استان‌های مختلف نشان می‌دهد که این ممنوعیت در معابر عمومی، پارک‌ها و وسایل نقلیه اعمال خواهد شد. نگهداری سگ یا حیوانات خانگی به طور کلی ممنوع اعلام نشده است. اما مشخص نیست سگی که در خانه نگهداری می‌شود برای انتقال به دامپزشکی چگونه باید به این محل برده شود. بر اساس آماری که یک خبرگزاری دولتی سال گذشته منتشر کرد، در حال حاضر از هر ۱۰ ایرانی یک نفر حیوان خانگی نگه می‌دارد. سگ و گربه در رتبه اول محبوبیت هستند.

بر اساس کدام قانون؟

در ایران قانون خاصی برای کنترل و نگهداری حیوانات خانگی از جمله سگ وجود ندارد. علاوه بر این که قوانین سختگیرانه‌ای برای نگهداری وجود ندارد، سگ‌گردانی جرم‌انگاری نیز نشده است. ممنوعیت‌های اعمال شده در ادوار گوناگون نیز بر اساس ماده‌های دیگری از قوانین بوده و در حال حاضر سه ماده زیر بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد.

مسائل بهداشتی و انتشار بیماری‌های مشترک میان انسان و سگ با استناد به ماده ۶۶۸ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲): «هر اقدامی که تهدید علیه بهداشت عمومی شناخته شود از قبیل: «آلوده کردن آب آشامیدنی یا توزیع آب آشامیدنی آلوده، دفع غیربهداشتی فضولات انسانی و دامی و مواد زاید، ریختن مواد مسموم کننده در رودخانه‌ها، زباله در خیابان‌ها و کشتار غیرمجاز دام، استفاده غیرمجاز فاضلاب خام یا پس‌آب تصفیه‌خانه‌های فاضلاب برای مصارف کشاورزی ممنوع می باشد. و مرتکبین چنانچه طبق قوانین خاص مشمول مجازات شدیدتری نباشند، به حبس تا یک سال محکوم خواهند شد.»

حمله سگ به عابران پیاده، سالمندان و کودکان با استناد به ماده ۵۰۶ قانون مجازات اسلامی (1392): «تسبیب در جنایت آن است که کسی سبب تلف‌ شدن یا مصدومیت دیگری را فراهم کند و خود مستقیماً مرتکب جنایت نشود به طوری که در صورت فقدان رفتار او جنایت حاصل نمی‌ شد مانند آنکه چاهی بکند و کسی در آن بیفتد و آسیب ببیند.» و ماده ۵۲۲ همین قانون: «متصرف هر حیوانی که از احتمال حمله آن آگاه است باید آن را حفظ نماید و اگر در اثر تقصیر او، حیوان مزبور به دیگری صدمه وارد سازد، ضامن است.»

تجربیات مشابه

یک جستجوی ساده اینترنتی به ما نشان می‌دهد که موضوع مقابله با سگ‌گردانی از طریق مسیرهای انتظامی و قضایی حداقل بیش از یک دهه قدمت دارد. مقابله با سگ‌گردانی بخشی از طرح امنیت اجتماعی در ابتدای دهه ۹۰ بود. بعد از آن نیز در چند مقطع این ممنوعیت اعلام و برخوردهایی شد اما معمولاً طرح‌های مذکور ادامه پیدا نمی‌کند. از سوی دیگر افزایش نگهداری حیوانات خانگی طی حدود ۱۵ سال گذشته نشان می‌دهد که این طرح‌ها لزوماً منجر به نتیجه نمی‌شود.

خبرگزاری دولتی برنا در ۹ اسفند ۱۴۰۳ گزارش داد که «مطابق با آخرین آمار تعداد حیوانات خانگی در ایران حدود ۶ تا ۸ میلیون عدد برآورد شده و به عبارت دیگر از هر ۱۰ ایرانی یک نفر حیوان خانگی دارد. بخش عمده‌ای از این آمار مربوط به سگ و گربه است که محبوب‌ترین حیوانات خانگی در کشور محسوب می‌شوند. تعداد سگ و گربه‌های شناسنامه‌دار در تهران نیز پا را از حد و گلیم خود فراتر برده‌اند؛ براساس برخی گزارش‌ها، به ازای هر ۱۰ نفر تهرانی، یک سگ شناسنامه‌دار و به ازای هر ۱۴ نفر، یک گربه نگهداری می‌شود.»

شکایت مردم

مقامات قضایی بر این موضوع تاکید دارند که شکایت‌های متعدد مردم در این موضوع، باعث اعلام ممنوعیت و برخوردهای پیش رو شده است. تجربه زندگی در شهرهای بزرگ نشان می‌دهد که میزان علاقه مردم از گروه‌های اجتماعی مختلف به نگهداری حیوانات خانگی از جمله سگ افزایش پیدا کرده و البته بسیاری از بدیهیات مربوط به این علاقمندی، از سوی آنان رعایت نمی‌شود. تجربیات شخصی در این حوزه نیز نشان می‌دهد که اعتراض مردم به یکدیگر در این خصوص، اغلب به ناراحتی صاحب حیوان منجر می‌شود. چندی پیش تصویری در شبکه‌های اجتماعی فراگیر شد که یک دختر، دو قلاده سگ خانگی را در فضای بازی کودکان، در تاب گذاشته و از آن‌ها عکس گرفته بود. عکسی با متنی محبت‌آمیز که با واکنش‌های بسیار تندی مواجه شد. ۲۴ خرداد سال گذشته در یکی از بوستان‌های مشهد، مامور انتظامات به یک نفر برای سگش تذکر داد و با ضرب و شتم شدید فرد مذکور مواجه شد.

نداشتن فرهنگ و مسئولیت‌پذیری از سوی بخش زیادی از نگهدارندگان حیوانات خانگی، جمع‌آوری نکردن فضولات، باز کردن قلاده سگ‌ها، عبور از کنار یا ورود به زمین بازی کودکان، بی‌توجهی به نگهداری در آپارتمان، نبود قوانین کنترلی سخت‌گیرانه، محل‌هایی برای استفاده آنان و برخوردهای از سر سلیقه و نه قانون، از جمله مشکلات این حوزه هستند. مشکلاتی که می‌توان با الگوگیری از کشورهای خارجی آن را مدیریت کرد. در ایران سگ نگهبان و خطرناک دوبرمن با سگ کوچک گلدن رتریور تفاوتی ندارد چون هیچ کدام قانونی ندارند. موضوع Pet یا حیوانات خانگی، جدای از سگ‌ و دیگر حیوانات ولگرد است که قوانین و روش‌های دیگری دارد که ما در آن حوزه هم مشکلات زیادی داریم.

مرور چند نمونه موفق

کشورهایی که با موضوع حیوانات خانگی درگیر هستند، تلاش می‌کنند با قانونگذاری در این حوزه مسئله را مدیریت کنند. آن نوع از ممنوعیتی که هر چند وقت یکبار در ایران اعلام می‌شود، در کشورهای دیگر رایج نیست. اما ممنوعیت‌های زیادی در حوزه نگهداری حیوانات خانگی به خصوص سگ وجود دارد. قوانینی که ریشه در موضوع حقوق حیوانات دارد و نگهداری آنان را به رسمیت می‌شمارد.

در آلمان، نگهداری سگ نیاز به ثبت رسمی و نگهدارنده نسبت به حیوان مسئولیت دارد. سالانه ۱۰۰ تا ۱۵۰ یورو بسته به ایالت مورد نظر، برای نگهداری سگ مالیات گرفته می‌شود. در برخی شهرها نژادهایی مانند پیت‌بول یا روت‌وایلر ممنوع یا محدود است. سگ‌ها در پارک‌ها، مخصوصاً نزدیک زمین‌های بازی و همچنین مدارس و فضاهای عمومی پرتردد باید قلاده داشته باشند. ورود سگ‌ها به زمین بازی کودکان کاملاً ممنوع است و این ممنوعیت با تابلوهای هشدار یادآوری می‌شود. در برلین و بعضی ایالت‌های آلمان، نژادهای خاصی از سگ‌ها حتی در پارک باید پوزه‌بند هم داشته باشند.

در فرانسه، سگ‌ها باید دارای میکروچیپ یا تتو باشند. واکسیناسیون به ویژه واکسن هاری الزامی است. سگ‌هایی که به عنوان خطرناک دسته‌بندی می‌شوند، برای نگهداری نیاز به مجوز ویژه دارند. ورود برخی نژادهای سگ (به خصوص سگ‌های بزرگ) به فرانسه بدون مجوز ممنوع است. در این کشور ورود سگ‌ها به زمین‌های بازی ممنوع است اما در بسیاری از پارک‌ها اجازه سگ‌گردانی با قلاده داده می‌شود. بردن سگ به فضاهای عمومی که برای کودکان طراحی شدند مثل مناطق شنی یا پارک‌های آبی نیز ممنوع است.

در ژاپن، نگهداری حیوان خانگی باید با ثبت در شهرداری و نصب میکروچیپ همراه باشد. در این کشور مقررات سخت‌گیرانه‌ای برای نگهداری سگ در آپارتمان‌ها، حتی در حد صدای پارس سگ وجود دارد. حیوانات در فضای عمومی باید قلاده داشته باشند و صاحب حیوان ملزم به تمیز نگه داشتن محیط است.

در استرالیا، اکثر ایالت‌ها برای نگهداری سگ به ثبت نام رسمی نیاز دارند. سقف تعداد مجاز حیوان خانگی در خانه مشخص است. سگ‌ها باید در فضای عمومی قلاده داشته باشند و نژادهای خاصی ممنوع هستند. نگهداری غیرمسئولانه مثل رها کردن سگ برای مدت طولانی باعث جریمه صاحب حیوان خواهد شد.

در اکثر ایالات آمریکا، سگ‌ها فقط با قلاده اجازه ورود به پارک را دارند. در بعضی مناطق حتی طول قلاده نیز محدود شده است. در بیشتر شهرها ورود سگ به محدوده زمین بازی کودکان ممنوع است حتی اگر سگ کوچک و آرام باشد. در این کشور پارک‌هایی مخصوص سگ‌ها وجود دارد که برای رها کردن و بازی آزاد آن‌ها در نظر گرفته شده است. ورود کودکان بدون سگ به این فضاها هم معمولاً محدود است. عدم رعایت قوانین در آمریکا و دیگر کشورها باعث جریمه فرد خاطی می‌شود. حساسیت زیادی روی جمع کردن فضولات حیوان توسط صاحب او وجود دارد.