گفت‌وگوهای کاهش تنش میان سوریه و اسرائیل؛
چرا مذاکرات کاهش تنش سوریه و اسرائیل به نتیجه نمی‌رسد؟
پس از سقوط بشار اسد، اسرائیل حملات هوایی به زیرساخت‌های سوریه ادامه داده و به منطقه غیرنظامی‌شده تحت نظارت سازمان ملل وارد شده است. در همین حال، مذاکرات مستقیم سوریه و اسرائیل به‌منظور کاهش تنش آغاز شد. دولت ترامپ تغییرات عمده‌ای در سیاست‌های خود اعمال کرده و تحریم‌ها علیه سوریه را کاهش داده است، در حالی که اسرائیل همچنان بر حفظ فشار اقتصادی و نظامی بر سوریه تأکید دارد. اختلافات مرزی به‌ویژه در بلندی‌های جولان، مانع عادی‌سازی روابط است.
فرارو– جورجیو کافیرو، کارشناس ارشد مسائل بین الملل در موسسه خاورمیانه
به گزارش فرارو به نقل از روزنامه العرب الجدید، پس از سقوط نظام بشار اسد در اواخر سال ۲۰۲۴، حملات هوایی مداوم اسرائیل به زیرساخت‌های نظامی سوریه در نقاط مختلف این کشور جنگ‌زده همچنان ادامه یافته است. علاوه بر این، نیروهای اسرائیلی به منطقه غیرنظامی‌شده تحت نظارت سازمان ملل، که سوریه را از بلندی‌های جولان اشغالی اسرائیل جدا می‌کند، وارد شده و به مناطق مجاور نیز پیشروی کرده‌اند. یکی از این مناطق، کوه هرمون است که در کانون توجه قرار گرفته است.
آینده روابط اسرائیل و سوریه در سایه مذاکرات مستقیم جدید
کمپین نظامی اسرائیل با هدف بی‌ثبات‌سازی، تضعیف، تقسیم و بالکانیزه کردن سوریه، به‌گونه‌ای که موازنه قدرت در منطقه شامات به نفع اسرائیل تغییر کند، به‌طور مداوم ادامه دارد. در اوایل آوریل، عملیات هوایی اسرائیل به زیرساخت‌های کلیدی در چندین استان سوریه حمله کرد که شامل فرودگاه‌ها و تأسیسات نظامی در حماه و حمص و همچنین یک مرکز تحقیقاتی علمی در دمشق بود. علاوه بر این، مناطق مسکونی نیز هدف قرار گرفتند و روستاهای واقع در نزدیکی مرزهای سوریه با اردن و بلندی‌های جولان، خسارات قابل توجهی دیدند. سپس، در تاریخ ۲ مه، جنگنده‌های اسرائیلی منطقه‌ای نزدیک به کاخ ریاست‌جمهوری در دمشق را هدف قرار دادند.
این اقدام در میانه تشدید خشونت‌های فرقه‌ای در سوریه صورت گرفت؛ اما بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، به‌طور ریاکارانه‌ای این تهاجم را با هدف دفاع از اقلیت دروزی سوریه توجیه کرد. همزمان، ماه گذشته گزارش‌هایی منتشر شد که نشان می‌داد مقامات سوریه و اسرائیل در گفت‌وگوهای مستقیم شرکت کرده‌اند، گفت‌وگوهایی که هدف اصلی آنها «کاهش تنش» و جلوگیری از تشدید درگیری‌ها در مرز مشترک میان دو کشور بود.
این دیدارهای چهره‌به‌چهره به‌عنوان یک نقطه عطف برای دولت نسبتاً جدید سوریه تحت رهبری احمد الشرع، رئیس‌جمهور این کشور به حساب می‌آید؛ دولتی که پیش‌تر برای ارتباطات خود به روش‌های غیرمستقیم و از طریق واسطه‌هایی مانند امارات متحده عربی تکیه کرده بود. در این راستا، احمد دلاتی، استاندار استان قنیطره و رئیس امنیت در سویدا، مسئولیت رهبری مذاکرات را از طرف سوری بر عهده داشته است.
پاتریک ترُس، سفیر پیشین ایالات متحده در قطر، در گفت‌وگویی با روزنامه «العرب جدید» به آنچه که به نظر او از گفت‌وگوهای «کاهش تنش» ممکن است به دست آید، اشاره کرد. او اظهار داشت: «در این مرحله، همه چیز به سیاست داخلی اسرائیل بستگی دارد. پیشروی اسرائیل به مناطق حائل مرزی و فراتر از آن، ادامه بمباران‌های شدید ارتش اسرائیل بر هر چیزی که در سوریه به‌طور بالقوه با تجدید تسلیحات نظامی مرتبط باشد، درخواست اسرائیل برای خلع سلاح جنوب سوریه و پیشنهاد آن برای دفاع از دروزی‌ها در سوریه، همگی به‌منظور حفظ نتانیاهو در قدرت است. اگر او در قدرت بماند، گفت‌وگوهای کاهش تنش برای همیشه ادامه خواهد یافت.» او تاکید کرد: «اگر نتانیاهو سقوط کند، بسیاری از مسائل بستگی به این دارد که چه کسی جایگزین او خواهد شد.»
آیا اسرائیل می‌تواند بر سیاست‌های ترامپ در سوریه تاثیر بگذارد؟
وضعیت روابط دوجانبه سوریه و اسرائیل باید در چارچوب تحولات گسترده سیاست‌های دولت ترامپ در خصوص سوریه تحلیل شود؛ سیاست‌هایی که تمایل روزافزون واشنگتن به پذیرش دولت پس از اسد در دمشق را نشان می‌دهند. چنین تغییراتی در سیاست خارجی ایالات متحده قادرند تأثیرات عمیقی بر سوریه و موقعیت آن در عرصه بین‌المللی داشته باشند و تحولی بنیادین در روابط این کشور با دیگر کشورها ایجاد کنند.
اولین بخش از سفر دونالد ترامپ به منطقه خلیج فارس در ماه گذشته به ریاض بود، جایی که او اعلام کرد تحریم‌های واشنگتن علیه سوریه برداشته می‌شود. روز بعد، او نشست رو در رو با احمد الشرع در ریاض برگزار کرد؛ نشستی که در آن ولیعهد محمد بن سلمان حضور داشت و رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه از طریق تلفن به این نشست پیوست. در تاریخ ۲۳ مه، وزارت خزانه‌داری ایالات متحده تسهیلاتی برای کاهش تحریم‌ها صادر کرد که به افراد و شرکت‌های آمریکایی اجازه می‌داد با نهادهای سوریه تعاملات مالی انجام دهند؛ فعالیت‌هایی که پیش‌تر تحت رژیم تحریم‌های واشنگتن ممنوع شده بود.
تا پایان ماه، پرچم ایالات متحده در مقابل اقامتگاه سفیر این کشور در دمشق به اهتزاز درآمد؛ رویدادی نمادین که به‌روشنی نشان‌دهنده تغییر مسیر واشنگتن و دولت سوریه به سوی عادی‌سازی روابط در دوران پس از اسد بود. در حالی که ایالات متحده، بریتانیا و اتحادیه اروپا به‌طور معناداری بسیاری از تحریم‌ها علیه سوریه را لغو کرده‌اند و به‌طور دیپلماتیک با دولت نوپای دمشق در تماس هستند، این رویکردها با موضع اسرائیل به سرکردگی بنیامین نتانیاهو در تضاد است. اسرائیل مصمم است که فشار اقتصادی بر سوریه را همچنان حفظ کند و از اقدامات دولت های غربی که مشروعیت احمد الشرع را به‌رسمیت می‌شناسد، به‌شدت انتقاد می‌کند.
شبه نظامیان اسلام گرا که اکنون قدرت را در دمشق در دست دارند، فکر می‌کنند که واشنگتن می‌تواند اسرائیل را تحت فشار قرار دهد تا از ادامه تجاوزات نظامی خود علیه سوریه پس از اسد دست بردارد. این واقعیت یکی از دلایلی است که احمد الشرع ورود به فصل جدیدی در روابط با ایالات متحده را برای آینده کشورش حیاتی می‌داند.
آرون لوند، تحلیلگر ارشد در سازمان تحقیقات دفاعی سوئد، در گفت‌وگویی با «العرب جدید» اظهار داشت: «چرخش ۱۸۰ درجه‌ای دولت ترامپ در قبال سوریه، آزادی عمل اسرائیل را در این کشور تا حدی محدود خواهد کرد، اما نه به‌طور کامل. حتی اگر سیاست‌های سوریه‌ای ایالات متحده اکنون با سیاست‌های اسرائیل تضاد داشته باشد، ترامپ معمولاً به اسرائیل اجازه می‌دهد هر اقدامی که می‌خواهد انجام دهد.»
آرون لوند، تحلیلگر ارشد در سازمان تحقیقات دفاعی سوئد تاکید کرد: «دونالد ترامپ ممکن است در مقاطعی فشار واقعی به اسرائیل وارد کند، اما احتمالاً این فشار بیشتر بر سر مسائل ایران یا غزه خواهد بود تا سوریه.» وی همچنین به احتمال خروج نظامی ایالات متحده از سوریه اشاره کرد و بیان داشت که این امر ممکن است واشنگتن را وادار کند برای جلوگیری از اختلال در برنامه‌های خود، «جدی‌تر با اسرائیل برخورد کند»
سوریه و اسرائیل: بلندی‌های جولان به‌عنوان مانعی بزرگ در مسیر عادی‌سازی روابط
به نظر می‌رسد که احمد الشرع تصمیم گرفته است چشم‌انداز توافق با اسرائیل را به‌عنوان یک استراتژی مناسب برای حفظ مشارکت با واشنگتن و شاید همچنین برای محدود کردن اقدامات اسرائیلی‌ها پیش ببرد. آرون لوند در گفت‌وگویی با «العرب جدید» تاکید کرد: «فریب دادن با ایده عادی‌سازی با اسرائیل، به هیچ‌وجه مشابه عادی‌سازی واقعی نیست.»
لازم است که توجه شود سوریه امروز، برخلاف مصر، اردن، امارات و مراکش در زمان امضای توافق‌نامه‌های عادی‌سازی با اسرائیل، همچنان با تل‌آویو اختلاف مرزی حل‌نشده‌ای دارد که ورود سوریه به اردوگاه عادی‌سازی اسرائیل را به‌طور فزاینده‌ای دشوار می‌کند. لوند در مصاحبه‌ای با «العرب جدید» این نکته را شرح داد: «مسئله تنها به فلسطینی‌ها مربوط نمی‌شود، بلکه به خاک سوریه یعنی بلندی های جولان مرتبط است. اسرائیل این منطقه را اشغال کرده و ادعا می‌کند که آن را به عنوان بخشی از خاک اسرائیل ضمیمه کرده است. اگر از رهبران اسرائیل بپرسید، آنها می‌گویند که این منطقه اکنون برای همیشه جزء اسرائیل است. ایالات متحده نیز این ادعا را تایید می‌کند. این مسئله موقعیت سوریه را در برابر اسرائیل به‌طور قابل‌توجهی متفاوت از کشورهای دیگر می‌کند که قبلاً به توافق‌های عادی‌سازی پیوسته‌اند.»
آرون لوند تاکید کرد: «علاوه بر این، با این حجم از خشم در سوریه و سایر مناطق نسبت به رفتار اسرائیل با فلسطینی‌ها در غزه، وضعیت منطقه برای توافق مناسب نیست.» احتمالا رهبران سوریه به دنبال حفظ روند دیپلماتیک با غرب به‌ویژه ایالات متحده خواهد بود. این یکی از داینامیک‌هایی است که احتمالاً دمشق را به سمت اجتناب از تقابل با اسرائیل هدایت می‌کند، حداقل تا زمانی که این امر ممکن باشد. با این حال، تصرف اراضی سوریه توسط اسرائیل و بمباران‌های متعدد نقاط این کشور جنگ‌زده به نظر می‌رسد که ادامه پیدا کند، مگر اینکه دولت ترامپ از استفاده از اهرم‌های واشنگتن برای مهار کمپین بی‌ثبات‌سازی اسرائیل در سوریه خودداری کند. بنابراین، تصور ورود سوریه به توافقات ابراهیم تحت شرایط فعلی کاملاً غیرواقع بینانه به نظر می‌رسد.
آرون لوند در گفت‌وگو با «العرب جدید» اظهار داشت: «انتظار ندارم که اسرائیل از مناطق جدیداً اشغال‌شده در جنوب سوریه عقب‌نشینی کند. ما مشابه همین تاکتیک‌ها را در غزه و جنوب لبنان مشاهده کرده‌ایم. تفکر نتانیاهو و کابینه‌اش نشان می‌دهد که آنها به جای تمرکز بر عمل‌گرایی، بیشتر به دنبال حداکثرسازی منافع خود هستند.» او تاکید کرد: «ایده زمین در برابر صلح همواره بر سر میز مذاکرات بوده، اما از سوی اسرائیل رد شده است. تخریب نیروهای هوایی و دریایی سوریه توسط اسرائیل به وضوح نشان‌دهنده این است که اسرائیل تمایلی به سازش ندارد و هدف اصلی آن تضعیف رقیب خود است، بدون اینکه به توافق‌های بلندمدت پایبند باشد.»
