صحنه برگشت؛ وقتی تئاتر رونق می‌گیرد

باید اعتراف کرد که دیگر هیچ‌چیز به شرایط پیش از جنگ ۱۲روزه باز نمی‌گردد. گرچه آتش‌بس اعلام شده است اما همچنان با تبعات جنگ در وجوه مختلفی چون فرهنگ و هنر مواجه هستیم. با این همه، ما زنده‌ایم و زندگی ادامه دارد؛ بنابراین بعد از خاموشی سراسری که تئاتر تجربه کرد، چراغ صحنه‌ها دوباره روشن شده است. با آغاز دوباره اجراها، به نظر می‌رسد که هنرمندان و مخاطبان تئاتر تلاش می‌کنند با همه دشواری‌های پساجنگ، پیوند خود را با صحنه حفظ کنند.

به گزارش ایران، در گفت‌وگوهایی که با برخی از کارگردانان و بازیگران نمایش‌های جدید صورت گرفته، همگی بر یک نکته تأکید دارند: تئاتر، خانه ماست؛ حتی اگر ویران شده باشد، باز هم باید آن را ساخت. اکنون نمایش‌های تازه‌ای از راه رسیده و نمایش‌های دیگری نیز اجراهای خود را از سر گرفتند. در این میان آمار مخاطبان نمایش‌های گذشته تماشاخانه ایرانشهر اعلام شده که می‌توان آن را به عنوان معیاری برای نشان دادن استقبال مخاطبان در نظر گرفت. در گزارش پیش رو به معرفی تعدادی از نمایش‌هایی پرداختیم که پیش‌بینی می‌شود با استقبال بسیار خوبی از سوی مخاطبان مواجه شوند. 

نمایش‌های «نکراسوف»، «امر ملوکانه»، «جغد» و «عزادار» در فاصله زمانی ۲۳ اردیبهشت تا ۲۲ خردادماه سال‌جاری در سالن‌های سمندریان و ناظرزاده کرمانی به صحنه رفتند و با شروع جنگ اجرای آن‌ها متوقف شد. پس از جنگ نیز، صاحبان آثار به ادامه اجرای عمومی خود راضی نشدند. 

به این ترتیب نمایش «نکراسوف» که به کارگردانی مصطفی کوشکی در سالن ناظرزاده با ظرفیت ۲۱۲ تماشاگر و قیمت بلیت ۳۰۰ و ۴۰۰ هزار تومان روی صحنه رفت، با ۲۲ اجرا و میزبانی از ۱۷۱۱ تماشاگر، توانست به فروشی معادل ۴۶۸ میلیون و ۲۳۰ هزار تومان دست پیدا کند. 

نمایش «امر ملوکانه» که به کارگردانی حسین پاکدل در سالن استاد سمندریان با ظرفیت ۱۵۰ تماشاگر و قیمت بلیت ۴۰۰ هزار تومان روی صحنه رفت، با ۲۲ اجرا و میزبانی از ۱۸۶۳ تماشاگر، فروشی معادل ۵۰۷ میلیون و ۷۰ هزار تومان داشته است. نمایش «جغد» به کارگردانی سعید حسنلو در سالن استاد سمندریان با ظرفیت ۱۵۰ تماشاگر و قیمت بلیت ۴۰۰ هزار تومان و با ۱۹ اجرا توانست با میزبانی از ۲۰۳۰ تماشاگر به فروشی معادل ۶۳۴ میلیون و ۷۵۰ هزار تومان دست پیدا کند. نمایش «عزادار» به کارگردانی امیر نجفی نیز در سالن ناظرزاده و قیمت بلیت ۳۰۰ و ۴۰۰ هزار تومان و با ۲۲ اجرا توانست با میزبانی از ۳۱۳۴ تماشاگر، فروشی معادل ۹۵۶ میلیون و ۳۱۷ هزار تومان داشته باشد. 

این آمار نشان از رونق نسبی تئاتر در شرایط پیش از وقوع جنگ است. در عین حال شنیده‌ها حاکی از آن بوده که برخی از این آثار در حال تمرین برای اجرای مجدد در سالن دیگری هستند؛ اتفاقی که نشان از برگشت وضعیت به شرایط پیش از جنگ است. 

بالزی و یخ‌بستگی در ایرانشهر  استقبال از تئاتر ادامه دارد 

از چهارشنبه ۱۸ تیرماه، نمایش «بالزی» به کارگردانی رضا کرمی‌زاده اجرای خود را در سالن سمندریان تماشاخانه ایرانشهر آغاز کرده و از چهارشنبه ۲۵ تیرماه نیز قرار است که دور جدید اجراهای نمایش «یخ‌بستگی» به کارگردانی احمد سلگی در سالن ناظرزاده کرمانی اجرای خود را آغاز کند. استقبال نسبی مخاطبان از نمایش «بالزی» در سه روز ابتدایی اجرای نمایش و همچنین استقبالی کم‌نظیر از نمایش «یخ‌بستگی» نویدی برای ادامه روزهای خوب تئاتر کشور است.

نمایش «بالزی» با بهره‌گیری از زبانی استعاری و اجرایی مینیمال، تلاش می‌کند تا بازتابی از وضعیت اکنون جامعه باشد؛ جایی میان ترس و امید. رضا کرمی‌زاده در گفت‌وگویی کوتاه، از چالش‌های بازگرداندن گروهش به تمرین گفت و اینکه بازسازی روحیه جمعی برای ادامه مسیر، مهم‌ترین بخش کار بوده است. در همین حال، نمایش «یخ‌بستگی» به کارگردانی احمد سلگی، با نگاهی تلخ اما شاعرانه به تنهایی و سکوت پس از ویرانی، مخاطب را با مفاهیمی مانند رهایی، مرز و معنای بقا مواجه می‌کند. 

صحنه‌های روشن در دل تاریکی؛ بازگشت به تئاتر شهر

تئاتر شهر، به عنوان یکی از مهم‌ترین مراکز اجرای تئاتر در کشور، با شروع اجراهای تازه بار دیگر با چراغ‌های روشن، صدای بازیگران و رفت‌وآمد مخاطبان جان گرفته است. سالن‌های اصلی این مجموعه در روزهای آغازین پس از آتش‌بس، آرام‌آرام آماده میزبانی از نمایش‌های تازه شدند و حالا چند اجرای جدید در دست اجرا یا در آستانه آغاز هستند. 

نمایش «بر زمین می‌زندش» تازه‌ترین نمایش علی شمس، نویسنده و کارگردان نام‌آشنای تئاتر بوده که به‌تازگی اجرای خود را در سالن اصلی مجموعه تئاتر شهر آغاز کرده است. علی شمس پس از چند سال دوری از تئاتر از مدت‌ها قبل تمرینات این اثر را آغاز کرده و خبر از اجرایی مهم در کارنامه کاری‌اش داده بود اما جنگ ۱۲روزه سبب عقب افتادن شروع اجرای این اثر شد. با این همه آنچه تاکنون از اجرای این اثر به گوش رسیده، تجربه‌ای کوانتومی از زمان و ادراک است. گفته می‌شود که ساختار فیزیکی صحنه (چرخنده، چندسطحی)، استفاده از ویدیو و دکور پیچیده، اثر را به یک پروژه شاخص فناورانه تبدیل کرده است.

این نمایش نیز همچون آثار پیشین شمس با استقبال خوبی از سوی مخاطبان مواجه شده و باید دید در ادامه شرایط آن به چه صورت جلو خواهد رفت. نمایش «آداب شکار روباه» به نویسندگی ابراهیم عادل‌نیا و کارگردانی محمد شاکری یکی از آثاری است که جنگ به آن آسیب جدی وارد کرد. زیرا در ابتدا قرار بود که این اثر، از ۲۷ خرداد اجرای خود را آغاز کند. با این همه این روزها نمایش «آداب شکار روباه» هر شب ساعت ۱۹ روی صحنه رفته و پذیرای مخاطبان است.

این نمایش با بهره‌گیری از بستری تاریخی درباره آغامحمدخان قاجار، فضایی استعاری خلق می‌کند که تضاد بین خیانت و قدرت را برجسته می‌سازد. قصه تاریخی در این اثر نه صرفاً برای روایت گذشته، بلکه برای بازتاب مناسبات قدرت و خیانت امروزین به کار گرفته شده است. نمایش «زخم‌هایم را بو بکش» به نویسندگی و کارگردانی کاظم سلمانی نیز یکی از آثاری است که این روزها، هر شب ساعت ۱۹:۳۰ در سالن سایه مجموعه تئاتر شهر روی صحنه می‌رود.

«زخم‌هایم را بو بکش»، اثری تلخ و معاصر است که با استفاده از نمادهای دادگاهی و تمرکز بر سکوت قربانیان، فقدان توانایی ساختارهای رسمی در پاسخگویی به خشونت را به تصویر می‌کشد. این نمایش نه‌تنها روایت خشونت است، بلکه نگاهی اخلاقی-اجتماعی دارد که وجدان جامعه را به چالش می‌کشد. نمایش «برف زمین را گرم می‌کند» به نویسندگی مریم منصوری و کارگردانی محمود غفاری نیز هر شب ساعت ۱۹ در کارگاه نمایش مجموعه تئاتر شهر پذیرای مخاطبان است. این نمایش با محوریت جنون انتقالی بین نسل‌ها، تلاش می‌کند تا قصه‌ای تاریک و تأمل‌برانگیز را روایت کند.

مایش «داستان باغ‌وحش» اثر تازه خسرو خورشیدی در عرصه کارگردانی تئاتر از چهارشنبه ۱۸ تیرماه، ساعت۲۰، اجرای خود را در سالن قشقایی مجموعه تئاتر شهر آغاز کرده است. این اثر اقتباسی فلسفی و تأمل‌برانگیز درباره تنهایی دو مرد است. این نمایش نه‌تنها قصه‌ای شخصی، بلکه پرسش‌هایی عمیق درباره معنا و ارتباط را پیش چشم مخاطبان می‌گذارد. دوشخصیتی بودن نمایش فرصت ایجاد یک گفت‌وگوی فلسفی و روانکاوانه را فراهم می‌کند.

نمایش «پلکانی به سوی بهشت» به نویسندگی و کارگردانی داریوش رعیت نیز دیگر اجرای سالن قشقایی مجموعه تئاتر شهر است که هر شب ساعت ۱۸ روی صحنه می‌رود. نادر فلاح و پریزاد سیف دو بازیگری هستند که در این اثر به ایفای نقش پرداخته‌اند. «پلکانی به سوی بهشت»، نمایشی مستقل و فلسفی است که با زبان طنز تلخ، مرگ را دروازه‌ای تازه برای درک زندگی معرفی می‌کند.

ترکیب مفهومی مرگ، شوخی و تفکر هستی‌شناسانه، تجربه‌ای متفاوت و تأمل‌برانگیز است. به این ترتیب، شش نمایش متنوع در تئاتر شهر در حال اجرا هستند؛ از نمایشی تاریخی‌-سیاسی تا جنایی-خانوادگی، فلسفی-کوانتومی و اقتباسات تأمل‌برانگیز. این آثار در تالارهای متعددی اجرا می‌شوند و هر یک، با زبانی خاص، جوابی هنری به شرایط امروز ارائه می‌دهند. حضور پرشور مخاطبان نیز نشان‌دهنده انگیزه و امید پساجنگ است. 

امیدهای فروش سالن‌های خصوصی

پس از لطماتی که جنگ ۱۲روزه به بخش خصوصی و مستقل تئاتر وارد کرده است، تلاش سالن‌های خصوصی معطوف به این بوده که بخشی از ضرر خود را جبران کنند. به این ترتیب اجرای نمایش‌هایی را در نظر گرفته‌اند که پیش‌بینی می‌شود برخی از آن‌ها با استقبال بسیار خوبی از سوی مخاطبان مواجه شوند. در ادامه به معرفی تعدادی از این آثار می‌پردازیم. 

کافکا در چالش طبیعت و انسان

نمایش «گزارش به آکادمی» حاصل همکاری زوج هنری فرهاد آئیش (بازیگر و مترجم) و مائده طهماسبی (کارگردان) روی یکی از آثار کافکا بوده که قرار است از چهارشنبه ۲۵ تیرماه، ساعت ۲۱ اجرای خود را در سالن شیشه‌ای، عمارت هما آغاز کند. این نمایش اولین‌بار اوایل دهه ۷۰ (۱۳۷۸) از سوی مائده طهماسبی و فرهاد آئیش در تئاتر شهر اجرا شده است. تجربه حال حاضر، پس از بیش از ۲۰ سال، نشان می‌دهد کارگردان و بازیگر چقدر به متن و سبک اجرایی وفادار مانده و در عین حال به اتفاقات عصر جدید واکنش نشان داده‌اند.

آنچه از این اجرا می‌دانیم، از این قرار است که در اقتباسی نمادین و تمثیلی از یکی از داستان‌های کوتاه کافکا، میمونی از آفریقا به اروپا آورده می‌شود و پس از تجربه محدودیت در قفس، زبان باز می‌کند و گزارشی بی‌پرده به «آکادمی» ارائه می‌دهد. در واقع قصه این اثر حول تنش میان طبیعت و علم، انسانیت و حیوانیت و پرسش از وجدان آکادمیک می‌چرخد. 

نمایش «محیط‌زیست» به نویسندگی و کارگردانی رسول کاهانی نیز یکی از آثاری است که از چهارشنبه ۱۸ تیرماه اجرای خود را در سالن ۲ پردیس تئاتر شهرزاد آغاز کرده است. مضمون این اثر، حول مرگ ناگهانی پدر در یک خانواده طبقه متوسط، کشمکش بر سر میراث و رازهای خانوادگی می‌گذرد که البته با زبانی طنز بیان می‌شود.

«محیط‌زیست» پیش‌تر در تماشاخانه ملک به اجرا رفته و با استقبال خوبی از سوی مخاطبان مواجه شده است، از همین رو اکنون نیز مخاطبان به اجرای مجدد این نمایش توجه نشان داده‌اند. نمایش «عامدانه، عاشقانه، قاتلانه» به نویسندگی و کارگردانی ساناز بیان نیز از جمله آثاری است که هر شب ساعت ۱۸:۳۰ در سالن یک مجموعه تئاتر لبخند روی صحنه می‌رود و با استقبال مخاطبان مواجه است.

این نمایش روایتی از زندگی سه زن متهم به قتل است که پیش از این در سال‌های ۹۱ و ۹۴ روی صحنه رفته و نظر منتقدان و مخاطبان را به خود جلب کرده است. نسیم ادبی، گیتی قاسمی، آیه کیان‌پور و رویا میرعلمی بازیگرانی هستند که در این نمایش به ایفای نقش می‌پردازند.