درگذشت تام لهرر طنزپرداز تاریک اندیش جنگ سرد
تام لهرر، طنزپرداز موسیقی و نابغه ریاضی که در ۱۹ سالگی از دانشگاه هاروارد فارغ‌التحصیل شد، با ترانه‌های نمایشی تاریک، پیش‌گویانه و آمیخته به بدبینی‌اش، در دهه‌های ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ به محبوبیتی خاص و پیروانی وفادار دست یافت، در ۹۷ سالگی درگذشت.
تام لهرر، موسیقی‌دان و طنزپرداز مشهور آمریکایی که در دوران جنگ سرد با نیش‌خندهای هوشمندانه و نبوغ پیانونوازانه‌اش به شهرتی افسانه‌ای رسید، در ۹۷ سالگی درگذشت. او پیش از کناره‌گیری از دنیای هنر و بازگشت به دانشگاه، با ترانه‌هایی تند و کنایه‌آمیز، از فجایع بشری تا کشتار کبوتران را به سخره گرفت.
به گزارش خبرآنلاین، بنا بر گزارش نیویورک تایمز و به گفته دوستش، دیوید هردر، لهرر روز شنبه در خانه‌اش در کمبریج، ماساچوست درگذشت.
ترانه‌های طعنه‌آمیز لهرر، که با مهارتی خیره‌کننده در پیانو همراه می‌شد و علاقه‌اش به موسیقی‌های نمایشی تند برد وی را منعکس می‌کرد، در دهه‌های ۱۹۵۰ و ۶۰ تماشاگران را مجذوب خود ساخت.
اما تام لهرر حتی چیزی فراتر از مجموعه‌ای از ویژگی‌ها بود. او که در ۱۹ سالگی از دانشگاه هاروارد فارغ‌التحصیل شد و بعدها در مؤسسه فناوری ماساچوست (MIT) به تدریس پرداخت یکی از نوابغ علمی به حساب می‌آمد.
لهرر بسیار زودتر از زمانهٔ خود، به موضوعاتی همچون آلودگی محیط زیست و گسترش تسلیحات هسته‌ای پرداخت و با طنزی گزنده و قافیه‌هایی دیوانه‌وار، اثری ماندگار از خود بر جای گذاشت.
او همچنین در موضوعاتی بی‌ربط اما سرگرم‌کننده، از جمله قتل، اختلافات زناشویی، شیمی و نفرت شخصی‌اش از کبوتران، نیز به طرز بی‌رحمانه‌ای بامزه بود.
یکی از ترانه‌های شاخص تام لهرر با نام «مسموم‌کردن کبوترها در پارک»، زوجی عاشق را تصویر می‌کرد که در روزی بهاری مشغول تفریح خاصی هستند: نابودی کبوترها با استفاده از سم استریکنین.
در ترانه‌ای دیگر به نام«ارتش ترانه بومی»، لهرر به‌طرزی طعنه‌آمیز اعتراضات اجتماعی دهه ۱۹۶۰ را به سخره می‌گیرد.
اما پشت این شوخی‌ها، روحیه‌ای پیگیر و فعال نهفته بود. از جمله در آهنگ «نفر بعدی کیست؟» درباره سلاح‌های هسته‌ای، یا «آلودگی» که با تمسخری تلخ هشدار می‌داد: «می‌توانی از جدیدترین خمیردندان استفاده کنی، بعد دهانت را با فاضلاب صنعتی بشوری.»
چشمه بی‌پایان نبوغ کنایه‌آمیز و بدبینانه لهرر، از سال ۱۹۵۳ تا ۱۹۶۵ تماشاگران را مجذوب خود کرد؛ تا زمانی که به نظر می‌رسید این چشمه خشک شده باشد. هرچند در سال ۱۹۷۲ او برای مدت کوتاهی به صحنه برگشت، این بار در یک برنامه تلویزیونی مخصوص کودکان به نام «شرکت برق».
گفته می‌شد که لهرر زمانی آهنگ‌سازی را رها کرد که پیش‌گویی‌های اجتماعی‌اش به واقعیت پیوستند. البته برخی می‌گویند که به‌خاطر اعتراض به اعطای جایزه صلح نوبل به هنری کیسینجر در سال ۱۹۷۳ کار را کنار گذاشت.
اما لهرر در مصاحبه‌ای با وب‌سایت طنز «پیاز» در سال ۲۰۰۰، این شایعات را رد کرد و گفت: «من خیلی قبل‌تر از آن از کار دست کشیدم.»
او گفت که ترک موسیقی برایش ناگهانی نبوده: «در ۲۰ سال، ۳۷ آهنگ نوشتم. این که شغل تمام‌وقت نمی‌شود. بعضی وقت‌ها می‌نوشتم، بعضی وقتا نمی‌نوشتم. البته سهم دومی بیشتر بود.»
او با طنازی همیشگی‌اش گفته بود: «من از نوجوانی مستقیم به سمت پیری رفتم، تلاش کردم بزرگ‌سالی را دور بزنم.»
با این‌که بیشتر آهنگ‌های لهرر کارهای کاملاً اوریجینال بودند، یکی از معروف‌ترین آثارش اقتباسی شگفت‌انگیز بود: بازخوانی سرسام‌آور نام تمام ۱۱۸ عنصر جدول تناوبی با آهنگ «یک سرلشکر مدرن» از اپرت «دزدان دریایی پنزانس» ساخته گیلبرت و سالیوان.
دنیل ردکلیف، بازیگر مجموعه «هری پاتر» در سال ۲۰۱۰، پیش از اجرای آهنگ معروف «عناصر» در یک برنامه کمدی بریتانیایی، گفت: «از نظر من، تام لهرر باهوش‌ترین و بامزه‌ترین مرد قرن بیستم است و در واقع قهرمان من به حساب می‌آید.»
اجرای همین قطعه، یکی از دلایلی بود که کمدین موسیقی‌دان، «ویرد اَل یانکویچ»، نقش خود را در فیلم زندگینامه‌ای طنزآلودش به ردکلیف سپرد.
یانکویچ روز یک‌شنبه در اینستاگرام نوشت: «آخرین قهرمان موسیقایی زنده‌ام هنوز هم قهرمان منه، اما متأسفانه دیگه زنده نیست. آرام بخواب ای آقای بزرگ، بزرگ، تام لهرر.»
تام لرر در ۹ آوریل ۱۹۲۸ در خانواده‌ای یهودی و سکولار در منطقه اپر ایست ساید منهتن به دنیا آمد. او در دبیرستان‌های ممتاز «هوریس من» و «لومیس چافی» تحصیل کرد و در سن ۱۵ سالگی وارد دانشگاه هاروارد شد. سه سال بعد با مدرک ریاضی و با رتبه بسیار بالا فارغ‌التحصیل شد.
او بعدها در مؤسسات معتبری چون مؤسسه فناوری ماساچوست (MIT)، دانشگاه هاروارد، کالج ولسلی و دانشگاه کالیفرنیا در سانتا کروز، به تدریس ریاضیات پرداخت.
