مأموریت معاون «گروسی» در تهران

در شرایطی که تنش‌ها میان ایران، امریکا و اروپا بر سر پرونده هسته‌ای و نیز فعالسازی مکانیسم ماشه همچنان ادامه دارد و گزارش‌ها نشان می‌دهد نشست اخیر استانبول میان نمایندگان تهران و تروییکای اروپایی نتایج مثبتی نداشته، معاون فنی دبیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تهران سفر کرد. 

به گزارش اعتماد، این سفر در شرایطی انجام شد که واشنگتن همچنان بر غنی‌سازی صفر توسط تهران تاکید دارد و ایران نیز به صراحت بر حفظ حق غنی‌سازی صلح‌آمیز خود در چارچوب ان‌پی‌تی مصر است.

هر چند مجید تخت‌روانچی، معاون رییس دستگاه دیپلماسی کشورمان اخیرا گفته که ایران در ازای لغو تحریم‌های امریکا، «محدودیت‌هایی بر توسعه هسته‌ای را برای مدت معینی می‌پذیرد حال در چنین شرایطی گروهی از ناظران معتقدند هدف از سفر معاون گروسی به تهران نه از سرگیری همکاری‌ها میان ایران و نهاد پادمانی، بلکه تعیین چارچوب جدید همکاری میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است. گروهی از تحلیلگران با اشاره به اهداف احتمالی این سفر، آن را اتفاقی مهم در راستای کاهش سطح تنش‌ها ارزیابی می‌کنند. گروهی دیگر اما ضمن تاکید بر وجود اختلافات بنیادین میان تهران و غرب، انجام این سفر را بی‌حاصل می‌دانند.

به این بهانه با هدف ارزیابی سناریوهای محتمل با عبدالرضا فرجی‌راد، استاد ژئوپلیتیک گفت‌وگو شده است. 

عبدالرضا فرجی‌راد در پاسخ به پرسش در باب جزییات احتمالی مذاکرات فنی میان ایران و معاون فنی دبیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خاطرنشان کرد: سفر معاون گروسی به ایران بعد از بمباران مراکز هسته‌ای صلح‌آمیز کشورمان رخدادی با اهمیت است، چراکه در تهران بسیاری بر این باورند رافائل گروسی، دبیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی زمینه را برای تهاجم به ایران هموار کرده است.

از منظری دیگر به نظر می‌رسد در جریان این سفر طرفین درباره چارچوب همکاری جدید گفت‌وگو کنند تا شاید بتوانند چارچوبی برای توافق ترسیم نمایند.

به باور فرجی‌راد رایزنی‌ها در حالی انجام می‌شود که ایران همزمان بر اصل دیپلماسی با امریکا و اروپا تاکید دارد. حال اگر قرار باشد رایزنی‌ها با غرب از سرگرفته شود، قطعا باید تعامل و همکاری با نهاد پادمانی نیز محقق گردد، چراکه بدون این همکاری، رایزنی با امریکا و اروپا نیز به نتیجه نمی‌رسد.

این استاد ژئوپلیتیک در ادامه گفت: با این حال، می‌دانیم که شرایط حاکم بالاخص نوع همکاری ایران با نهاد پادمانی با شرایط پیش از بمباران تاسیسات هسته‌ای متفاوت است. در مقطع کنونی نه دوربین‌های نهاد پادمانی فعال هستند و نه کارشناسان و بازرسان حضور دارند، گویی قرار است همکاری‌ها از ابتدا آغاز شود. 

به گفته فرجی‌راد احتمالا آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همچنان بر فعالیت‌ها در فردو و تورقوزآباد ورامین پافشاری خواهد کرد. لذا مسائل پیچیده‌ای همچنان میان ایران و نهاد پادمانی به شکل حل نشده وجود دارد و موضوعات تازه‌ای نیز مطرح خواهد شد، از همین رو آینده گفت‌وگوها مشخص نیست.

این استاد ژئوپلیتیک با اشاره‌عدم صدور مجوز برای بازرسان جهت بازدید تاکید کرد که ایران هم دیگر قطعا آن انعطاف سابق را نشان نمی‌دهد. بنابراین احتمالا به هر میزان که نهاد پادمانی انعطاف نشان دهد، به همان میزان گفت‌وگوها با امریکا و اروپا پیش خواهد رفت.

از همین رو افزایش تنش در گفت‌وگوهای فنی ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دور از ذهن نیست و در صورت از سرگیری رایزنی‌ها، اگر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی کماکان بخواهد مسائل پادمانی پیشین را مطرح کند و آن را به مانعی در مذاکرات تبدیل سازد، بعید است توافقی حاصل شود. 

فرجی‌راد در پاسخ به دیگر سوال در باب جزییات چارچوب همکاری جدید ایران و آژانس و نیز پیش‌شرط‌های احتمالی تهران تاکید کرد: یکی از موضوعاتی که ایران بر آن تاکید دارد، مساله غنی‌سازی است؛ به شرطی که غنی‌سازی ایران براساس اصول برجام پذیرفته شود. آژانس هم در گزارش‌های متعدد اعلام کرد که ایران طبق مفاد قطعنامه ۲۲۳۱ رفتار کرده است. اگر براساس اصول برجام غنی‌سازی ایران پذیرفته شود، آژانس می‌تواند همکاری خود را ادامه دهد. اما اگر آژانس بخواهد غنی‌سازی صفر را به ایران تحمیل کند، اساسا هویت و ماموریت خود را زیر سوال می‌برد. 

این استاد ژئوپلیتیک درباره سناریوهای احتمالی نتایج این سفر  گفت: به نظرم نمی‌توان انتظار داشت در یک جلسه اتفاقات خارق‌العاده‌ای رخ دهد؛ یعنی یا توافق صددرصدی حاصل شود یا اصلا توافقی به دست نیاید. اما نکته مسلم این است که مساله غنی‌سازی، محور گفت‌وگو خواهد بود. اگر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بخواهد همصدا با امریکا و اروپا بحث غنی‌سازی صفر را مطرح کند اساسا مذاکرات ادامه پیدا نخواهد کرد. اما اگر آژانس طبق مفاد برجام حق غنی‌سازی برای ایران را بپذیرد، در آن صورت مذاکرات ادامه خواهد یافت و فعال شدن ماشه حداقل تا بازه زمانی مشخصی معلق خواهد شد.