پشت پرده بازگشت بازرسان آژانس به ایران

فرارو- مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خبر داد که نخستین گروه از بازرسان این نهاد به ایران بازگشتند. خبری که با واکنش تند برخی نمایندگان مجلس روبرو شد و به دنبال مذاکرات اخیر میان ایران و آژانس انجام شده است.

به گزارش فرارو، در صورتی که این خبر صحت داشته باشد، این گروه نخستین بازرسان آژانس در ایران پس از جنگ ۱۲ روزه هستند. پیگیری خبرنگار فرارو از وزارت امور خارجه تا لحظه تنظیم این گزارش نتیجه‌ای نداشت و البته از شامگاه سه‌شنبه که این خبر منتشر شد، حضور بازرسان در ایران تکذیب نشده است.

الزام حقوقی ایران به همکاری

ایران انتقاداتی جدی نسبت به آژانس و مدیرکل آن در قبال پرونده هسته‌ای، همکاری آنان با اسرائیل در حوزه تبادل اطلاعات و محکوم نکردن تجاوز آمریکا و رژیم صهیونیستی به تاسیسات هسته‌ای ایران دارد. در واقع نگاهی در ایران وجود دارد که می‌گوید رافائل گروسی مدیرکل آژانس، بخشی از طرح جنگ علیه ایران بود.

با این همه، انتقادات و اختلافات مذکور سیاسی‌ست و هرچند ناظران باور دارند که آژانس نیز در ذات خود نهادی سیاسی محسوب می‌‌شود، اما از لحاظ فنی و حقوقی نهادی دارای صلاحیت است. ایران نیز به عنوان عضو معاعده عدم اشاعه (NPT) ملزم به همکاری با آژانس است.  حمله به تاسیسات هسته‌ای ایران، نادرترین اقدام نظامی در دهه‌های گذشته علیه چنین تاسیساتی بوده است. به همین دلیل باید مشخص شود که همکاری ایران و آژانس در شرایط ویرانی سایت‌های هسته‌ای و خطرات ایمنی و امنیتی به چه صورت باید انجام شود.

برای همین مذاکرات اخیر ایران و آژانس انجام شد که چارچوب و خطوط قرمز و مجاز این همکاری مشخص شود. البته نیروگاه بوشهر و مرکز تحقیقات تهران دو مجموعه‌ای هستند که در این جنگ آسیب ندیدند و تحت نظارت پادمانی آژانس قرار دارند. برخی عملیات هسته‌ای مانند تعویض سوخت نیروگاه بوشهر که ماه آینده موعد آن خواهد رسید نیز بدون حضور بازرسان آژانس غیرممکن است و روسیه به عنوان اپراتور این نیروگاه، بدون حضور بازرسان این اقدام را انجام نخواهد داد.

حسابرسی از مواد هسته‌ای نیز وظیفه ذاتی آژانس است. نکته جالب توجه این که بخشی از پرونده ایران در آژانس به خاطر یافتن اثر ذرات اورانیوم در مناطقی اعلام نشده بود. اتفاقی که ایران مدعی‌ست به دلیل خرابکاری اسرائیل رخ داده است. با این میزان حساسیت، ایران نمی‌تواند ۴۰۰ کیلو ذخایر اورانیوم ۶۰ درصد خود و دیگر درصدهای موجود را از دسترس آژانس دور نگه دارد.  چرا که عدم همکاری با آژانس می‌تواند پرونده جدیدی برای ایران در شورای امنیت سازمان ملل متحد باز کند.

در صورتی که ایران از NPT خارج شود، می‌تواند هیچ گونه همکاری با آژانس نداشته باشد. هرچند با توجه به وقایع پیشین و تحلیل‌هایی که در این خصوص صورت گرفته، خروج ایران از NPT خود آغاز یک بحران جدید است. اما تا زمانی که عضو این پیمان هستیم، راهی جز همکاری با آژانس وجود ندارد.

قانون مجلس دور زده شد؟

در جلسه علنی امروز مجلس، دو نفر از نمایندگان تندروی تهران و نزدیکان سعید جلیلی حملات تندی به وزارت خارجه، عراقچی، شورای‌عالی امنیت ملی و پزشکیان انجام دادند. کامران غضنفری و امیرحسین ثابتی با طرح ادعاهایی در قالب تذکر، مسائلی در خصوص دور زدن قانون مجلس، ارائه اطلاعات به آژانس و البته اعلام جرم علیه رئیس شورایعالی امنیت ملی مطرح کردند.

به غیر از الزام ایران برای همکاری با آژانس در شرایط فعلی، موضوع قانون مجلس که مورد توجه غضنفری قرار گرفته نیز جالب توجه است. در متن قانون تعلیق همکاری ایران و آژانس مصوب ۴/۴/ ۱۴۰۴ که دو ماده و دو تبصره دارد، تشخیص موارد بر عهده شورای عالی امنیت گذاشته شده است. به این معنی که بررسی مورد به مورد درخواست‌های آژانس و برآورده شدن شروط مصرح در قانون به تشخیص شعام، عین متن قانون مذکور است. غضنفری امروز در مجلس گفت که به خاطر اجرا نکردن قانون  مجلس، علیه رئیس شورای عالی امنیت ملی (پزشکیان) اعلام جرم خواهند کرد.