رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی در گفت‌وگو با فرارو مطرح کرد:
تاکنون به مدیریت آب بها داده نشده/ دمای هوای مهر شبیه به شهریور سال گذشته می‌شود/ در دیپلماسی آب موفق عمل نکردیم/ طالبان پایبند به قانون و معاهدات نیست/ احتمالا تابستان آینده گرمتر خواهد بود
با احتمال بالا می‌پذیریم که تابستان آینده فراتر از نرمال خواهد بود. این گرما همراه با خشکسالی در استان‌هایی مانند کردستان و آذربایجان باعث خزان زودرس می‌شود، زیرا در سال‌های خشک که منابع آب محدود است، خاک به شدت تبخیر می‌شود و دمای فراتر از نرمال این روند را تشدید می‌کند؛ نتیجه این است که رنگ درختان پاییزی زودتر نمایان می‌شود. در تابستان هم دما آنقدر بالاست که ماه اول پاییز گاهی برخی هفته‌ها دما ۳ تا ۴ درجه گرمتر از حالت عادی می‌شود و دمای مهرماه شبیه شهریورماه در چند دهه گذشته خواهد بود.
فرارو- طناز سادات حسینی‌فر، آیا دمای هوا با همین روند از حد طبیعی فراتر خواهد رفت؟ در این صورت چه آینده ای در انتظار کشورهایی با اقلیم خشک خواهد بود؟
به گزارش فرارو، خشکسالی ۵ سال اخیر و افزایش نابهنجاری دما با بحران آب و انرژی گره خورده است. از طرفی ایران، در این بازه زمانی، با چالش‌های متعدد دست به گریبان است. این موارد دست به دست هم داده تا ایران را با احتمال تغییر الگوی زیست شهری و حتی مهاجرت اقلیمی روبه رو کند.
احد وظیفه، رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی، در گفت‌وگو با فرارو به این مساله پرداخته است:
خشکسالی بلای آسمانی است که جوامع را ناخوش‌احوال می‌کند/ بخش اعظم ایران تحت تأثیر خشکسالی قرار دارد
احد وظیفه به فرارو گفت: «خبر خوبی نیست. خشکسالی بلای آسمانی بزرگی است که هر کجا ظاهر شود، آن جامعه را ناخوش‌احوال می‌کند. اگر به فرهنگ قدیمی ما نگاه کنیم، می‌بینیم که دعایی منصوب به کورش کبیر وجود دارد که از خداوند حفظ این سرزمین از دروغ، جنگ و خشکسالی را طلب می کند. از گذشته‌های دور خشکسالی وجود داشته، اما با تغییراتی که در جهان شاهد آن هستیم، شدت آن افزایش یافته است.»
وی افزود: «این تغییرات حاصل از گرمایش جهانی و ناشی از انتشار گازهای گلخانه‌ای یا تخریب‌های طبیعت و زمین به دلایل مختلف از جمله توسعه جمعیت و زیاده‌خواهی بشر است. کره زمین دچار تغییرات شده و متأسفانه مناطقی که قبلاً از نظر بارندگی و شرایط طبیعی فقیرتر بودند، بیشتر تحت تأثیر قرار گرفته‌اند. ما نیز در سرزمینی هستیم که کم وبیش با چنین شرایطی مواجه بوده است. منطقه خاورمیانه به طور کلی نیمه‌بیابانی تا بیابانی است و به جز مناطق محدودی مانند استان‌های نزدیک رشته‌کوه زاگرس، استان‌های شمالی یا دامنه‌های البرز، باقی کشور کویر است و بیشتر تحت تأثیر قرار می‌گیرند.»
چرخه آب با بی‌قانونی دچار اختلال می‌شود/ تاکنون به مدیریت آب بها داده نشده
رئیس مرکز ملی خشکسالی گفت: «در هر شرایطی، حتی بدون خشکسالی، اگر مصرف کنترل نشود یا بی‌قانونی حاکم شود، شرایط سخت می‌شود. انشعاب غیرمجاز به معنای تمکین نکردن از قانون و تجاوز به آن است، به هر عنوان و دلیلی. بنابراین، انشعابات غیرمجاز، برداشت‌های غیرمجاز یا استفاده بی‌رویه از منابع زیرزمینی، چاه کنی و برداشت آب فراتر از سهمیه تعیین شده چه در چاههای مجوز دار و چه بدون مجوز، همه نوعی دور زدن قانون و بی‌قانونی محسوب می‌شوند. این اقدامات، به‌ویژه در شرایط محدودیت منابع آب، بسیار مضر است و چرخه آب در کشور را دچار اختلال و تنش و در نهایت بحران آبی و زیستی می‌کند.»
وی در مورد بازچرخانی آب یادآور شد: «شاید تا کنون وضعیت خشکسالی در کشور تا این حد جدی نشده باشد، به‌ویژه در ذهن دولتمردان و مدیران این حوزه که باید اقدامات اساسی‌تری انجام دهند. البته یک نکته مهم این است که خشکسالی همه بخش‌های جامعه را تحت تأثیر قرار می‌دهد. خشکسالی نشان می‌دهد که تمام فعالیت‌هایی که برای زندگی و زیست در این کره خاکی انجام می‌دهیم به هم مرتبط است؛ چه شهرسازی، صنعت یا توسعه کشاورزی، همه به آب وابسته‌اند.»
وی افزود: «در واقع، آب و شرایط آب‌وهوایی حلقه اتصال این فعالیت‌هاست؛ جمعیت ساکن در هر منطقه با هر فعالیتی، از صنعت تا معیشت و شرب به آب نیاز دارد. بنابراین، محاسبه آب و مدیریت دسترسی به آن از اولویت‌هاست، که متأسفانه تا کنون در کشور به آن بهای کافی و وافی داده نشده است. در شرایطی که خشکسالی‌ها طولانی و تبعات آن جدی‌تر می‌شود، مردم و دولت پی می‌برند که باید به این موضوع بسیار جدی‌تر بنگرند و در صورت بی‌توجهی، شرایط آینده وخیم‌تر خواهد شد.»
بسیاری از شهرهای ما فاقد سیستم فاضلاب هستند/ بدون تصفیه، آب‌های زیرزمینی و خاک آلوده می‌شود
رئیس مدیریت بحران سازمان هواشناسی گفت: «تهران اقداماتی در زمینه بازچرخانی آب انجام داده است. در بسیاری از محله‌ها تصفیه فاضلاب‌ها برای استفاده در کشاورزی و صنعت در جریان است و بخشی از این کار صورت گرفته، اما هنوز جای کار زیادی وجود دارد. متأسفانه بسیاری از شهرهای ما فاقد سیستم فاضلاب هستند. دو موضوع اصلی وجود دارد: کمبود آب و آلودگی آب. وقتی آب به صورت فاضلاب و بدون تصفیه در طبیعت رها می‌شود، به‌ویژه فاضلاب صنعتی که حاوی فلزات سنگین و مواد مضر است، آب‌های زیرزمینی و خاک را آلوده می‌کند. بنابراین علاوه بر کمیت، کیفیت آب هم اهمیت دارد.»
وی افزود: «در دنیا آب‌های فاضلاب تصفیه می‌شوند تا آلودگی‌های آن حذف و در کشاورزی استفاده شود. کشاورزی مدرن به نحوی است که مصرف آب بسیار بهینه است: با استفاده از تکنولوژی‌های پیشرفته در مزارع محصولاتی کشت می‌شوند که با اقلیم منطقه سازگار بوده و آب‌بری زیادی ندارند. برای مثال اگر در منطقه‌ای کمبود آب هست، محصولاتی مثل برنج کشت نمی‌شود و محصولاتی جایگزین می‌شوند که هم معیشت کشاورزان و فعالان اقتصادی را تأمین کند و هم تولیداتی ارزشمند برای جامعه ارائه دهد. این دو نکته باید به طور همزمان در نظر گرفته شوند.»
طالبان پایبند به قانون و معاهدات نیست/ دولت وقت و انرژی کافی برای برجسته کردن این مسائل نداشته
وظیفه گفت: «دیپلماسی آب در چند سال گذشته نشان داده است که کار ساده‌ای نیست و با چالش‌های فراوانی همراه است، و بسیاری از کشورها بخصوص در خاورمیانه بر سر موضوع آب دچار چالش جدی در روابط دوجانبه هستند. برای مثال، پاکستان با هند بر سر منابع آب درگیر هستند و عراق با ترکیه و سوریه با ترکیه بر سر آب مشکلات دارند. حتی اگر در برخی مقاطع این درگیری‌ها علنی نباشند، اما منابع آب در منطقه ما همواره با مسائل فراوانی مواجه است. ما با طالبان نیز در موضوع آب مشکل داریم؛ هیرمند محدود شده و هریرود در شمال شرق با سدسازی محدود شده است و شرایط در سمت شرق کشور مطلوب نیست.»
وی افزود: «هم با حکومت قانونمداری مواجه نیستیم که به معاهدات پایبند باشد و آن‌ها را محترم بشمارد و هم شرایط به گونه‌ای است که دولت وقت و انرژی کافی برای برجسته کردن این مسائل در سطح کلان و توجه جدی به آن‌ها نداشته است. گاهی فشار اجتماعی یا شرایط ناخوشایندی که بر اثر کمبود آب ایجاد می‌شود باعث بروز این مسائل در افکار عمومی می‌گردد، اما معمولاً این وضعیت به زودی فروکش می‌کند و دارای دوره‌های افت وخیز است.
کشور ما یک کشور کریدوری است/ در دیپلماسی آب موفق عمل نکردیم
وظیفه مطرح کرد: «بنابراین، موضوع آب موضوع ساده‌ای نیست و قطعاً مسائل دیگری هم باید مطرح شوند. ایران یک کشور کریدوری است؛ محل اتصال منطقه آسیای مرکزی به سمت غرب یا بخش‌های شمالی‌تر به جنوب است و متأسفانه تاکنون در زمینه دیپلماسی آب موفقیت چندانی نداشته‌ایم.»
ما در کشورمان در حال عبور از مرز ۲.۵ درجه هستیم/ پیامدها با گرمایش ۸.۵ درجه‌ای زمین، قابل تصور نیست
رئیس مرکز ملی خشکسالی گفت: «تغییرات آب و هوایی یک شبه اتفاق نمی‌افتد و در طول زمان رخ می‌دهد. اگر از گذشته بررسی کنیم، می‌بینیم که میانگین دمای شهرها نسبت به ۵۰ سال گذشته تغییر قابل توجهی داشته است. این روند به تدریج اتفاق افتاده و همچنان ادامه دارد. متأسفانه، تغییرات جهانی نشان می‌دهد که در دهه‌های اخیر سرعت تغییرات بیشتر شده است و بنابراین همانطور که دنیا در حال گرم شدن است، ما نیز به‌عنوان مناطق نیمه‌خشک و خشک بیشتر تحت تأثیر قرار می‌گیریم. برای مثال تغییرات دما در کشور ما نسبت به منطقه آمریکای لاتین یا مناطق حاره‌ای بیشتر است.»
وی افزود: «در بدترین سناریو، بر اساس گزارش‌های هیأت بین‌المللی تغییر اقلیم، متوسط دمای زمین تا پایان سده میلادی می‌تواند در حالت بدبینانه تا ۸.۵ درجه، به‌طور میانه ۴ درجه و خوشبینانه ۲.۵ درجه افزایش یابد. ما در کشورمان در حال عبور از مرز ۲.۵ درجه هستیم و اگر شرایط خوشبینانه ادامه یابد، تا سال‌های ۲۰۳۰ تا ۲۰۵۰ دما به ۳ تا ۳.۵ درجه بیش از عصر پیشا صنعتی افزایش خواهد یافت. در سناریوی بدبینانه که زمین تا ۸.۵ درجه گرم شود، ممکن است اتفاقاتی رخ دهد که در حال حاضر تصور دقیقی از آن نداریم.»
۲ میلیارد نفر از جمعیت کره زمین تحت تأثیر خشکسالی هستند
وظیفه تاکید کرد: «حتی افزایش ۱.۵ درجه دمای زمین، فجایعی مانند آتش‌سوزی گسترده در کانادا، شمال سوئد و جنوب اروپا، یا سیل‌هایی که در اسپانیا، تگزاس، هند و پاکستان رخ داده و باعث مرگ صدها نفر شده است، به بار آورده. چنین پدیده‌هایی در آینده بیشتر رخ خواهند داد. همچنین خشکسالی‌های بسیار گسترده‌ای وجود دارد که تخمین زده می‌شود اکنون حدود ۱.۹ تا ۲ میلیارد نفر از جمعیت کره زمین تحت تأثیر آن قرار دارند و اگر تغییرات دمایی ادامه یابد، این تعداد بسیار فراتر خواهد رفت و اثرات اقتصادی آن نیز بسیار شدید خواهد بود.»
وی افزود: «افزایش گرما در شب مصرف انرژی را بالا می‌برد. در گذشته، شب‌ها در تهران کولرها روشن نمی‌ماندند، اما حالا به‌ویژه در نیمه جنوبی شهر، مردم همه شب‌ها کولرها را روشن می‌کنند که خود مصرف‌کننده انرژی است. علاوه بر این، گرما آسایش شهروندان را کاهش می‌دهد و ناراحتی‌های ناشی از دما افزایش پیدا می‌کند. وقتی دما زیاد شود، افرادی مانند کارگران ساختمانی در معرض بیماری‌هایی مثل گرمازدگی قرار می‌گیرند و سیستم ایمنی آن‌ها نیز تحت تأثیر قرار می‌گیرد.»
به احتمال زیاد تابستان آینده گرمتر از نرمال خواهد بود/ خزان زودرس در راه آذربایجان و کردستان است
رئیس مدیریت بحران سازمان هواشناسی گفت: «ما در تابستان‌ها معمولاً شرایط بارندگی نداریم و بارش در کشور به ندرت اتفاق می‌افتد. تنها نواحی جنوب شرق کشور، متاثر از موسوم به باران‌های هند، کمی بارندگی در جنوب سیستان و بلوچستان و مناطق اطراف دارند و نوار ساحلی شمالی کشور نیز تحت تأثیر بارش است؛ اما سایر مناطق بارش مؤثری ندارند. بارش‌هایی مانند رگبار و رعد و برق داریم، اما آورده‌ای ندارند. مهم‌ترین پارامتر، دما است و به احتمال زیاد تابستان آینده گرمتر از نرمال خواهد بود، هرچند مقدار نابهنجاری دقیق قابل پیش‌بینی نیست؛ شاخص‌های الگوهای جوی بزرگ‌مقیاس هنوز مشخص نیستند.»
وی افزود: «با این حال، با احتمال بالا می‌پذیریم که تابستان آینده فراتر از نرمال خواهد بود. این گرما همراه با خشکسالی در استان‌هایی مانند کردستان و آذربایجان باعث خزان زودرس می‌شود، زیرا در سال‌های خشک که منابع آب محدود است، خاک به شدت تبخیر می‌شود و دمای فراتر از نرمال این روند را تشدید می‌کند؛ نتیجه این است که رنگ درختان پاییزی زودتر نمایان می‌شود. در تابستان هم دما آنقدر بالاست که ماه اول پاییز گاهی برخی هفته‌ها دما ۳ تا ۴ درجه گرمتر از حالت عادی می‌شود و دمای مهرماه شبیه شهریورماه در چند دهه گذشته خواهد بود.»
