۳۰ روز مهلت داریم؛ گمانه‌زنی درباره آنچه پس از فعال شدن مکانیسم ماشه رقم می‌خورد
اکنون پس از فعال‌سازی اسنپ‌بک، ۳۰ روز فرصت برای یافتن راه‌حل دیپلماتیک در موضوع هسته‌ای ایران وجود دارد، پیش از آنکه اسنپ‌بک اجرایی شود و شش قطعنامه پیشین شورای امنیت دوباره لازم‌الاجرا گردد. همچنان راهی روشن برای دیپلماسی باز است، اگر ایران تصمیم به پیمودن آن بگیرد.
سه کشور اروپایی عضو برجام، نامه آغاز روند بازگشت قطعنامه‌های تحریمی ایران را به شورای امنیت سازمان ملل متحد ارسال کردند. در این نامه بدون اشاره به روند طی‌شده از زمان خروج آمریکا از توافق هسته‌ای برجام در دوران دونالد ترامپ، عدم انجام تعهدات طرف اروپایی و بیش از یک سال صبر ایران برای به ثمر نشستن این وعده‌ها تا کاهش دادن تعهدات برجامی، ایران به نقض توافق هسته‌ای متهم شده است.
اروپا واقعیت را تحریف می‌کند
به گزارش هم میهن، عباس عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان از زمان اعلام رسمی این اقدام طرف‌های اروپایی، چند اقدام سیاسی و رسانه‌ای انجام داد. او یک تماس تلفنی مشترک با وزرای خارجه بریتانیا، فرانسه و آلمان به همراه کایا کالاس، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا داشت که برای اعلام تصمیم اروپا به تهران انجام شده بود. همچنین در تماسی جداگانه با کالاس نیز به رایزنی پرداخت. او یک نامه رسمی خطاب به او، به عنوان هماهنگ‌کننده کمیسیون مشترک برجام نیز نوشت که رونوشت آن به دبیرکل سازمان ملل متحد، رئیس دوره‌ای و اعضای شورای امنیت نیز ارسال شد.
عراقچی در نامه‌ای رسمی خطاب به آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل، رئیس دوره‌ای شورای امنیت و اعضای این شورا به ادعاهای تروئیکای اروپایی واکنش نشان داد. وزیر خارجه ایران، ادعای تروئیکا مبنی بر اینکه «ایران تنها در ژوئیه ۲۰۲۰ سازوکار حل‌وفصل اختلافات را فعال کرده است»
با این هدف که اقدامات جبرانی ایران را بی‌اعتبار جلوه داده، توالی رویدادها را تحریف نمایند، را رد کرده و یادآور شد: «جمهوری اسلامی ایران در تاریخ ۱۰ مه ۲۰۱۸، به‌طور رسمی و مستند، این سازوکار را فعال کرد و به‌دنبال آن، نشست‌های متعدد کمیسیون مشترک در سطوح مدیران سیاسی (۲۵ مه) و وزرای خارجه (۶ ژوئیه) برگزار شد. این روند، کاملاً در چارچوب بندهای ۲۶ و ۳۶ برجام و حقوق مشروع ایران انجام گرفت.» عراقچی در نامه خود به دو نقص بنیادی در استدلال تروئیکا اشاره کرد.
اهمیت توالی زمانی اقدامات: «تروئیکا تلاش دارد توالی رویدادها را وارونه جلوه دهد تا اقدامات جبرانی ایران را بی‌اعتبار کند. اما آن‌ها خود به‌طور تلویحی اذعان کرده‌اند که ترتیب زمانی فعال‌سازی سازوکار از سوی طرف‌ها حائز اهمیت است. بنابراین نمی‌توان اقدامات جبرانی را علیه اقدامات جبرانی پیشین یک طرف دیگر مطرح کرد.»
ادعای نیاز به اجماع برای شناسایی فعال‌سازی سازوکار: «تروئیکا مدعی است که برای فعال‌سازی سازوکار حل اختلافات باید اجماع اعضای برجام وجود داشته باشد. عراقچی این ادعا را فاقد وجاهت می‌داند و تأکید می‌کند تنها فعال‌سازی معتبر و کامل، همان اقدام ایران در مه ۲۰۱۸ بوده است که از سوی کمیسیون مشترک نیز به‌رسمیت شناخته شده و مراحل آن به‌طور کامل طی شده است.»
عراقچی در بخش دیگری از نامه، نسبت به پیشنهاد تروئیکا برای تمدید محدود برخی مفاد قطعنامه ۲۲۳۱ هشدار داد و تأکید کرد: «قطعنامه ۲۲۳۱ باید در «روز انقضا» مطابق جدول زمانی پیش‌بینی‌شده، پایان یابد. هرگونه تلاش برای تمدید مفاد آن، اقدامی مغایر با هدف قطعنامه است و موجب ایجاد رویه‌ای ناصواب در عملکرد شورای امنیت و افزایش شکاف‌های داخلی در آن خواهد شد. » وی تصریح کرد که در چنین شرایطی، جمهوری اسلامی ایران با در نظر گرفتن منافع عالیه ملی خود، واکنشی قاطع و متناسب نشان خواهد داد.
در پایان نامه، وزیر خارجه کشورمان، آمادگی ایران برای شرکت در روند موثر دیپلماتیک را یادآوری کرد و از اعضای شورای امنیت خواست تا با رد دغل‌کاری‌های سیاسی ناروا، نسبت به صیانت از حقوق بین‌الملل و مرجعیت شورای امنیت اهتمام ورزند.
اقدام اروپا به نمایندگی از آمریکا و اسرائیل
عراقچی متن جداگانه‌ای نیز در حساب توئیتری خود منتشر کرد. او نوشت: «سه کشور اروپایی، به نمایندگی از اسرائیل و ایالات متحده، تصمیم گرفته‌اند به‌طور مغرضانه فشار بر مردم ایران را دنبال کنند. این اقدام نسنجیده - که ایران به‌شدت نسبت به آن هشدار داده است - غیراخلاقی، غیرموجه و غیرقانونی است. ایران به اروپا، که از سوی ایالات متحده در تمامی مسائل جهانی - حتی در مورد اوکراین در نزدیکی مرزهای خود - کنار گذاشته شده است، توجه می‌دهد که نباید خود را با توهم استفاده از سازوکار اسنپ‌بک به‌عنوان اهرمی برای ایفای نقش در حداقل یک حوزه (برنامه هسته‌ای ایران)، فریب دهد.
ایران به‌صراحت اعلام کرده است که دنبال کردن این مسیر، سه کشور اروپایی را (در رابطه با ایران) به نیرویی کاملاً بی‌اثر و تاریخ‌گذشته تبدیل خواهد کرد. به‌طور نگران‌کننده‌ای، سه کشور اروپایی اکنون این اقدام بی‌پروای خود را به‌عنوان تلاشی برای «پیشبرد دیپلماسی» توجیه می‌کنند. »
وزیر امور خارجه با اشاره به جنگ اخیر ادامه داد: «اینکه اروپا اکنون ایران را متهم به ترک میز مذاکره و رد گفت‌وگو می‌کند، مشمئزکننده است. اقدامات سه کشور اروپایی عملاً به نفع متجاوز و به ضرر قربانی است. این ایالات متحده بود، نه ایران، که در سال ۲۰۱۸ به‌صورت یک‌جانبه از برجام خارج شد و تحریم‌ها را بازگرداند. این اروپا بود، نه ایران، که نتوانست به تعهدات خود برای کاهش تأثیرات اقتصادی خروج آمریکا عمل کند. همچنین این اروپا بود، نه ایران، که نه‌تنها در روز انتقال (اکتبر ۲۰۲۳) به تعهدات خود عمل نکرد، بلکه تحریم‌های غیرقانونی جدیدی را بر صنعت هوانوردی غیرنظامی و حمل‌ونقل دریایی ایران اعمال کرد.»
عراقچی در پایان نوشت: «همان‌طور که به‌صراحت بیان کرده‌ام، تصمیم سه کشور اروپایی تأثیرات منفی قابل‌توجهی بر دیپلماسی خواهد داشت. این اقدام به‌شدت گفت‌وگوهای جاری بین ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را تضعیف خواهد کرد و همچنین ایران را وادار به واکنش مناسب می‌کند.
مسیر انتخاب‌شده توسط اروپا، اگر مهار نشود، پیامدهای شدیدی برای اعتبار شورای امنیت سازمان ملل خواهد داشت. استفاده از سازوکار به‌اصطلاح اسنپ‌بک بدون رعایت روند قانونی یا مبنای حقوقی، نه‌تنها اعتماد به تصمیمات شورای امنیت را تضعیف می‌کند، بلکه صلح و امنیت بین‌المللی را به خطر می‌اندازد. اکنون زمان آن فرا رسیده است که شورای امنیت - و جهان - گام پیش نهد و بگوید: دیگر کافی است.»
انگلیس: پیشنهاد تمدید روی میز است
نمایندگان سه کشور اروپایی در یک کنفرانس خبری مشترک در محل سازمان ملل حاضر شدند و اتهامات مندرج در نامه خطاب به شورای امنیت را تکرار کردند.
باربارا وودوارد، نماینده دائم بریتانیا در سازمان ملل که در این کنفرانس به نمایندگی از فرانسه، آلمان و کشور خود صحبت می‌کرد، اظهار داشت: «از سال ۲۰۱۹ تاکنون، ایران به شکلی فزاینده و عامدانه اجرای تقریباً تمام تعهدات خود در چارچوب برجام را متوقف کرده است. این روند شامل انباشت ذخایر اورانیوم با غنای بالا می‌شود؛ اقدامی که هیچ توجیه غیرنظامی معتبری ندارد. در واقع، بنا بر گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ایران تنها کشوری در جهان است که بدون داشتن سلاح هسته‌ای، به تولید اورانیوم غنی‌شده در سطوح بالا مبادرت می‌ورزد.»
او همچنین مدعی شد: «اعلام رسمی ما به شورای امنیت، اکنون آغازگر یک دوره سی‌روزه شده است. این به معنای پایان دیپلماسی نیست. پیشنهاد تمدید ما همچنان روی میز باقی است و امیدواریم ایران گام‌های لازم را برای پاسخ به نگرانی‌های جدی جامعه بین‌المللی در خصوص برنامه هسته‌ای خود بردارد. ما ایران را فرا می‌خوانیم که در موضع کنونی خود تجدیدنظر کند و بر پایه پیشنهاد ارائه‌شده به توافقی دست یابد که بتواند زمینه لازم برای یک راه‌حل دیپلماتیک پایدار فراهم آورد.»
تروئیکا: دنبال حفظ ایران در دستورکار شورای امنیت هستیم
وزرای خارجه فرانسه، آلمان و بریتانیا، روز گذشته مقاله‌ای مشترک در نشریه پولیتیکو منتشر کردند که حاوی ادعاهای مشابه در بیانیه این سه کشور پس از اعلام فعاسازی اسنپ‌بک و همچنین نکات مندرج در نامه ارسالی به شورای امنیت بود. در این مقاله مشترک آمده است: «مدت‌هاست که جامعه بین‌المللی نسبت به جاه‌طلبی‌های هسته‌ای ایران ابراز نگرانی می‌کند.
اعتماد به تضمین‌های ایران به پایین‌ترین سطح تاریخی رسیده است، تنش‌های منطقه‌ای رو به افزایش است و قطعنامه کلیدی شورای امنیت سازمان ملل تنها چند هفته دیگر منقضی خواهد شد. به همین دلیل، ما وزیران امور خارجه بریتانیا، فرانسه و آلمان، این هفته سازوکار موسوم به «اسنپ‌بک» را فعال کردیم تا برنامه خطرناک هسته‌ای ایران در دستور کار شورای امنیت سازمان ملل باقی بماند. اقدام ما پس از دو دهه دیپلماسی بین‌المللی صورت می‌گیرد؛ از سال ۲۰۰۳ که برنامه تسلیحات هسته‌ای ایران آشکار شد. »
در ادامه می‌خوانیم: «در سال ۲۰۱۵ و پس از چندین قطعنامه شورای امنیت، برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) مورد توافق قرار گرفت. این توافق که ذیل قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت تأیید شد، توسط ایران امضا شد. برجام غنی‌سازی هسته‌ای ایران را محدود کرد و سازوکارهای نظارتی سازمان ملل را برقرار ساخت تا اعتماد حاصل شود که برنامه هسته‌ای ایران صرفاً صلح‌آمیز است.
در برابر تعهد ایران به اجرای برجام، تحریم‌ها کاهش یافت. قطعنامه ۲۲۳۱ سازوکاری را پیشبینی کرده بود تا اگر ایران به تعهدات خود پایبند نماند، هر یک از طرف‌های برجام بتواند روندی را آغاز کند که به بازگشت تحریم‌ها و قطعنامه‌های گذشته منتهی شود؛ همان مکانیزم موسوم به «اسنپ‌بک». این سازوکار به جهان امید داد. »
سه مقام اروپایی با تکرار ادعاهای پیشین خود، بار دیگر مدعی شدند: «اما در طول دهه گذشته، ایران بارها توافق را تضعیف کرده است. از سال ۲۰۱۹ به این سو، ایران تقریباً تمامی تعهدات برجامی خود را نقض کرده و اکنون ذخایر اورانیوم غنی‌شده‌اش ۴۵ برابر سقف برجام است. ایران آشکارا اورانیوم را تا سطح ۶۰ درصد غنی‌سازی کرده و اندوخته است؛ سطحی که هیچ کشور فاقد سلاح هسته‌ای دیگری تولید نمی‌کند. ایران همچنین برخلاف تعهدات برجامی و الزامات حقوقی خود ذیل معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای، نظارت‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را محدود کرده است.
از همین رو، از سال ۲۰۲۲ تاکنون آژانس نتوانسته به جامعه جهانی اطمینان دهد که برنامه هسته‌ای ایران منحصراً صلح‌آمیز است. اکنون، با افزایش بیش از پیش خطرات برنامه هسته‌ای ایران برای صلح و امنیت بین‌المللی، ما ناچار شدیم روند اسنپ‌بک را آغاز کنیم. در طول یک دهه گذشته تمام تلاش خود را برای حل‌وفصل دیپلماتیک این بحران به کار گرفتیم؛ از جمله ماه‌ها مذاکره در سال‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ که دو بار پیشنهاد توافقی سخاوتمندانه به ایران ارائه دادیم و با مخالفت آن مواجه شدیم.»
در ادامه مقاله می‌خوانیم: «سال‌هاست که روشن کرده‌ایم نمی‌توانیم اجازه دهیم قطعنامه ۲۲۳۱ بدون دستیابی به توافقی جامع منقضی شود؛ مقامات سه کشور اروپایی در همین سال جاری پنج بار با معاونان وزیر خارجه ایران دیدار کردند. ما با وزیر خارجه ایران، آقای عراقچی، مرتباً گفت‌وگو داشته‌ایم؛ از جمله در ژنو در ماه ژوئن، در بحبوحه جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل. در ماه ژوئیه نیز پیشنهاد تمدید اسنپ‌بک را به وزیر عراقچی ارائه کردیم. شرایط تمدید پیشنهادی ما عادلانه و واقع‌بینانه بود: بازگشت به مذاکرات برای توافقی جامع؛ پایبندی کامل به تعهدات آژانس شامل بازرسی از همه تأسیسات و مواد هسته‌ای؛ و اقدام برای کاهش ذخایر اورانیوم با غنای بالا. متأسفانه ایران به این شروط تن نداد و گام‌های اندک برداشته‌شده نیز بسیار کمتر از حد انتظار بود.
این امر ما را به اقدام این هفته واداشت. اکنون پس از فعال‌سازی اسنپ‌بک، ۳۰ روز فرصت برای یافتن راه‌حل دیپلماتیک در موضوع هسته‌ای ایران وجود دارد، پیش از آنکه اسنپ‌بک اجرایی شود و شش قطعنامه پیشین شورای امنیت دوباره لازم‌الاجرا گردد. همچنان راهی روشن برای دیپلماسی باز است، اگر ایران تصمیم به پیمودن آن بگیرد. اما فعلاً اقدام ما پیامی روشن دارد: ما برای حفظ معماری‌عدم اشاعه بین‌المللی و مقابله با تهدیدات علیه امنیت جهانی همصدا و همگام عمل خواهیم کرد. اکنون وظیفه ایران است که از تشدید بیشتر خودداری کند، بار دیگر با جدیت وارد تعامل شود و مسیر دیپلماسی سازنده را برگزیند.»
