برنارد لوئیس و کتاب نخستین مسلمانان در اروپا

نخستین مسلمانان در اروپا، برنارد لویس، ترجمه م.قائد، تهران، نشر مرکز، 1374.

در قرن یازدهم میلادی سرزمین‏ های اسلامی و اروپایی اطلاعاتی کمی از یکدیگر داشتند. اما به ناگزیر و رفته‏ رفته اسلام و اروپا از راه تجارت، زد و خورد، جنگ‏های صلیبی و دیپلماسی به‏ هم رسیدند. مسلمانان به فرنگیان توجه نشان دادند و به نوشتن درباره آنها و گردآوری اطلاعاتی پیرامون زبان‏ها، علوم و طرز حکومت، مذهب و اقتصادشان پرداختند؛ هر چند که این علاقمندی و توجه در طی سالیانی دراز در جامعه مسلمانان شکل گرفت.

کتاب به بیان شکل‏ گیری جریان‏های ارتباطی مسلمان و غیر مسلمانان، که در طیّ هفت صد سال جریان پر نشیب و فراز تاریخی شکل گرفته‏ است، می‏ پردازد. برنارد لویس نویسنده «نخستین مسلمان در اروپا» با بهره‏ گیری از وقایع نامه‏ ها، مکاتبات، دفترهای خاطرات روزانه، مراسلات و کتاب‏هایی که برای نخستین بار ترجمه شده‏اند، به ارائه چالش‏هایی شکل گیری این ارتباط است.

یکی از چالش‏هایی که بسیار به آن پرداخته شده است به نگاه جامعه مسلمانان آن دوره نسبت به دیگری دینی است بر همین اساس در بخش «دین» لویس می‏آورد: « تفاوت اساسی میان خوشان و دنیای خارج در پذیرفتن یا رد پیام اسلام بود. نامگذاری‏ های قرار‏دادی جغرافیای طبیعی و حتّی انسانی، در بهترین حالت، در درجه دوم اهمیت قرار داشت.»

از دیگر چالش‏های که برنارد لویس به آن اشاره می‏کند و حائز اهمیت است در ارتباط‏های فرهنگی‏ای است که بین این دو وجود داشته‏است و مثلا در بخش «در باب زبان و ترجمه» به این نکته می‏پردازد که مسلمان علاقه‏ای به آموختن زبان دیگری از خود نشان نمی‏دادند و آثاری نیز که ترجمه می‏شده‎‏است عموما برآمده از مسیحیان و یهودیان تازه مسلمان شده پدید می‏آمده‏است. وی بارها یادآور می‏شود که مسلمان، «دیگری‏»ها را کافر می‏خواندند و کمتر تمایل به استفاده از آثار فرهنگی آنها داشتند.

از دیگر مسائل جالب توجه که در این کتاب مورد توجه قرار گرفته‏است، مسئله ارتباط سیاسی جامعه مسلمان با «دارالکفر» است که در دوران مختلف تاریخی و سیاسی دستخوش دگرگونی‏هایی چند شده‏است؛ وی این قیبل تغییرات را مورد مطالعه قرار داده‏است و با ارائه اسنادی دست اول بر گفته‏های خود صحه می‏ گذارد.

فهرست این اثر با «سیری در روند غرب شناسی»آغاز و با «نتیجه گیری »پایان می‏یابد و در پایان کتاب نیز مصاحبه‏ای از نویسنده چاپ شده‏است.

فهرست: «سیری در روند غرب شناسی»؛ «درباره مولف»؛ «پیشگفتار مولف»؛ «تماس و تاثیر»؛ «نگاه مسلمانان به جهان»؛ «در باب زبان و ترجمه»؛ «ابزار ارتباط و عوامل ارتباط دهنده»؛ «دانش مسلمانان درباره مغرب زمین»؛ «دین»؛ «اقتصاد: تصورها و تماس‏ها»؛ «دولت و قضاوت»؛ «علوم و فنون»؛ «زندگی فرهنگی»؛ «احوال شخصی و امور اجتماعی»؛ «نتیجه‏گیری»؛ «مصاحبه با برنارد لویس»؛ و در آخر نمایه کتاب.

مرجع: انسان شناسی و فرهنگ