زنان ایران رفع تبعیض می‌خواهند
پروین داداندیش، استاد دانشگاه و فعال حوزه زنان، رییس کمیته زنان و خانواده ستاد انتخاباتی حسن روحانی بود. او همسر واعظی وزیر ارتباطات است و به‌واسطه همسرش با روحانی آشنا شده و در ستاد انتخاباتی حسن روحانی فعالیت کرده است. هرچند نام او برای معاونت زنان ریاست‌جمهوری مطرح شده، اما خودش می‌گوید تاکنون با او صحبتی در این رابطه نشده است. با این حال داداندیش کارگروهی را به خواسته رییس کمیته فرهنگی رییس‌جمهوری تشکیل داده و مطالبات و مشکلات زنان را طی گزارشی به دفتر ریاست‌جمهوری ارایه کرده است. او در این گفت‌وگو به تعریف اعتدال در حوزه زنان پرداخته و در مورد دیدگاه‌های دولت یازدهم در حوزه زنان مطالبی را عنوان می‌کند.
فعالیت در حوزه زنان را چگونه و از چه تاریخی آغاز کردید و چه شد که با آقای روحانی همراه شدید و دیدگاه‌های ایشان درباره زنان را به جامعه منتقل کردید؟
بحث مطالبات زنان از همان دوره دانشجویی برایم حایز اهمیت بود؛ از جوانی یعنی همان زمان دانشجویی در آمریکا عضو انجمن اسلامی دانشجویان آمریکا- کانادا بودم. بعد از بازگشت به ایران پس از تشکیل دفتر امور زنان در دولت آقای هاشمی‌رفسنجانی از اینجانب برای همکاری در بخش بین‌الملل دفتر دعوت به‌عمل آمد و حدود دوسال در این دفتر فعال بودم. اما بعد از مدتی احساس کردم که می‌توانم فعال‌تر باشم، به همین جهت انجمن همبستگی زنان را که یک سازمان «مردم‌نهاد» (NGO) بود، به دبیرکلی «خانم فاطمه هاشمی» تاسیس کردیم.
با توجه به تجربه‌ای که از کار در این دفتر کسب کردم به این نتیجه رسیدم که لازم است دیدگاه نادرست و مغرضانه‌ای که در جهان نسبت به زنان مسلمان وجود دارد و آنان را افرادی بیسواد و دنباله‌رو قلمداد می‌کنند، تغییر یابد. ما پس از انقلاب دنبال این بودیم که این چهره را بازسازی کنیم. امام هم از این تصمیم حمایت می‌کردند و در سخنرانی‌هایشان بر این امر تاکید داشتند که زنان هم‌دوش با مردان در انقلاب سهم داشتند. بنابراین، حوزه زنان همیشه جزو دغدغه‌هایم بوده هرچند در دانشگاه در رشته علوم سیاسی به تحصیل پرداختم.
همکاری با آقای روحانی را چگونه آغاز کردید؟
در طول‌سال‌هایی که در حوزه زنان فعالیت می‌کردم وظایف اصلی خود را به‌عنوان یک مادر و همسر نیز انجام می‌دادم. میان آقای واعظی و آقای روحانی همواره ارتباط نزدیکی وجود داشت، اما از زمانی که آقای واعظی در مرکز تحقیقات استراتژیک مشغول به‌کار شدند، روابط میان آنان نزدیک‌تر شد و آنان شناخت خوبی از یکدیگر به‌دست آوردند.
زمانی که آقای روحانی تصمیم گرفت نامزد ریاست‌جمهوری شوند از اینجانب دعوت کردند تا مسوولیت امور زنان را در ستاد انتخاباتی ایشان بپذیرم که من ابتدا به‌دلیل کار و مشغولیات فراوان و نیز بروز اشکال در امور خانه و رسیدگی به فرزندان در صورت اشتغال تمام‌وقت من و همسرم در ستاد، این مسوولیت را نپذیرفتم، اما آقای روحانی می‌خواستند فردی این مسوولیت را بپذیرد که معتدل باشد و تمایلات پررنگ جناحی به چپ و راست نداشته باشد، البته یکی از دوستان خوبم که از فعالان امور زنان نیز هستند؛ خانم اشرف بروجردی معاون اسبق وزارت کشور نیز در معرفی من نقش داشتند. بالاخره چنین شد که من این مسوولیت را پذیرفتم.
فعالیت ستادی و انتخاباتی در حوزه زنان را چگونه شروع کردید؟
من در یک مقطع در دبیرخانه مجمع تشخیص نظام، فعالیت پژوهشی در حوزه سیاست‌های کلان زنان، خانواده و جوانان داشتم و به‌صورت مفصل در مورد زنان به‌تحقیق پرداخته بودم. همچنین به آسیب‌های حوزه زنان در بخش‌های سیاستگذاری، ساختار و اجرا اشراف داشتم و با توجه به این پیشینه، در اولین گام، دکتر روحانی از من یک برنامه در مورد زنان خواستند که من آخرین اطلاعات وضعیت موجود در حوزه زنان و اهداف و راهبردهای برنامه زنان را نوشتم و به ایشان ارایه دادم. ایشان خیلی خوب از این مطالب استفاده کردند و حق مطلب را بجا آوردند و در اکثر سخنرانی‌های انتخاباتی، با استفاده از این برنامه، دیدگاه‌های خود را نسبت به زنان با مردم در میان می‌گذاشتند.
من پیش از این در نشست‌هایی که در مرکز تحقیقات استراتژیک برگزار می‌شد، شرکت می‌کردم و دیدگاه‌های ایشان را در حوزه‌های اجتماعی و سیاسی می‌پسندیدم، زیرا به‌نظر من ایشان واقعا روبه‌جلو حرکت می‌کردند و این بسیار ارزشمند است که انسان حرکت تکاملی داشته باشد.
پیش‌بینی می‌کردید آقای روحانی برنده انتخابات باشد؟
با توجه به تجارب علمی و اجرایی و قدرت بیان و هوش و ذکاوت ایشان، معتقد بودم که در مناظره‌ها ایشان حتما برنده است و دیدیم که ایشان قوی‌تر از دیگران ظاهر شدند و حرف ایشان به دل مردم نشست.
چه کسانی در ستاد آقای روحانی در حوزه زنان فعالیت می‌کردند؟
در آن زمان، هنگامی که به بانوان فعال در حوزه زنان پیشنهاد حضور در ستاد داده می‌شد، آنان قبول نمی‌کردند؛ لذا من از دوستانی که در دوره‌های قبل نیز در ستاد آقای هاشمی فعالیت داشتند و چند نفر از دانشجویان و استادان همکارم در دانشگاه دعوت به همکاری کردم. ضمنا ما در ستاد به‌دلیل کمبود شدید منابع مالی با مشکلات زیادی مواجه بودیم. من همیشه می‌گفتم کاستی‌های موجود در ستاد باعث نزدیکی دل‌ها می‌شود و به اعضا انرژی می‌دهد. همان‌گونه که خداوند در قرآن می‌فرماید در سختی‌ها انسان ساخته می‌شود.
به‌دلیل همین سختی‌ها توانستیم خالصانه در ستاد، کار کنیم به گونه‌ای که حرف‌ها به دل مردم نشست. فکر می‌کردم واقعا باید همراه کسی باشیم که بتواند در این حوزه تحول ایجاد کند و این مهم را باید به مردم منتقل کرد که رای شما به حساب می‌آید. حتما یادتان هست که چقدر می‌نوشتیم، بروید رای بدهید؟ به هر حال، ما وارد این حوزه شدیم و هرچه بیشتر به انتخابات نزدیک می‌شدیم اقبال مردمی به آقای دکتر روحانی بیشتر می‌شد و انرژی بیشتری به ما داده می‌شد.
با استقرار ستاد در ساختمانی در میدان هفت‌تیر کارها در سه حوزه اطلاع‌رسانی از طریق سایت‌های فعال، ایجاد شبکه اجتماعی در تهران و استان‌ها به منظور تشویق زنان و جوانان برای شرکت در انتخابات و ارتباط با ستادهای استانی و تشکیل کمیته‌های زنان در استان‌ها شروع شد. کمیته‌های استانی نیز زنان شهرستان‌ها را فعال کرده بودند.
نکته جالب توجه اینکه در استان سیستان و بلوچستان رییس ستاد انتخاباتی دکتر روحانی یکی از بانوان دانشگاهی و اعضای حزب اعتدال و توسعه بود. در اینجا جا دارد از اعضای تمام‌وقت ستاد، آقایان دکتر امانی و قرائتی و خانم‌ها پژوهش‌فر، عظیمی، بانک، فلاپیشه، محمدی و بسیاری از دوستانی که در هفته‌های آخر به ما پیوستند سپاسگزاری کنم. همکاری این دوستان بسیار صادقانه بود به همین دلیل خوب به دل مخاطبان نشست.
گروه زنان در ستاد انتخاباتی آقای روحانی چه کارهایی برای انتقال مطالبات زنان به ایشان داشتند؟
قبل از نگارش برنامه به آقای دکتر روحانی گفتم که می‌توانم تعدادی از بانوان را دعوت کنم تا با حوزه زنان و مسایل آن آشنا شوید و ببینید ما در چه حوزه‌هایی قدم برمی‌داریم و خواسته‌های زنان چیست. با وجود اینکه کار در حوزه زنان بسیار دشوار است، در اواسط اسفند ماه از 70 نفر از بانوان فعال برای این منظور دعوت کردم. جلسه خیلی خوبی با آقای دکتر روحانی برگزار شد که بخشی از آن جلسه در فیلم انتخاباتی آقای روحانی به نمایش گذاشته شد.
در آن جلسه، بانوان شرکت‌کننده به مباحث مربوط به آسیب‌شناسی این حوزه و درحاشیه‌بودن مسایل زنان پرداختند و به‌طور کلی، مشکلات و گله‌گذاری زیاد بود. آقای روحانی در پایان جلسه گفتند که من مثل شما ناامید نیستم و فکر می‌کنم مسایل، قابل حل هستند. یکی از خانم‌ها در آن جلسه گفت مردم از دروغ و تزویر خسته شده‌اند و هرکس بتواند صداقت را به دل مردم بازگرداند، پیروز است و آقای دکتر روحانی ضمن تایید بسیاری از نظرات شرکت‌کنندگان در جلسه، دیدگاه‌های مترقیانه‌ای نسبت به مسایل زنان بیان کردند.
در فروردین ماه همزمان با ایام وفات حضرت زهرا(س) ایشان در جلسه‌ای با حضور بسیاری از فعالان سیاسی و اعضای حزب اعتدال اعلام کاندیداتوری کردند. من در این جلسه از طرف جامعه زنان سخنان کوتاهی داشتم و طی آن ضمن برشمردن فرصت‌ها و تهدیدات حوزه زنان و خانواده به صراحت گفتم که هنگام انتخابات بیشتر به مطالبات زنان توجه می‌شود، ما نیز از این فرصت برای طرح مطالبات جامعه زنان کشور استفاده می‌کنیم.
پس از انتخابات چه کارهایی کردید و چه گام‌هایی برای زنان برداشته شد؟ چنددرصد از اعضا همچنان فعالند و در راستای آن اهداف عمل می‌کنند.
پس از پیروزی آقای دکتر روحانی، ایشان چهارکمیته تشکیل دادند و حدود 20 کارگروه زیر نظر این چهارکمیته تشکیل شد. آقای روحانی در مصاحبه مطبوعاتی‌شان نیز به این موضوع اشاره کردند. با تشکیل کارگروه زنان، مسوولیت آن به اینجانب واگذار شد. در اجرای ماموریت کارگروه زنان با ستادهای استانی نیز همکاری کردیم.
چه کسانی را و با چه معیارهایی، به این کارگروه دعوت کردید؟
من از پنج نفر از بانوانی که در امور زنان تجربه کاری داشتند و صاحب فکر و اندیشه در این عرصه بودند دعوت کردم تا به‌عنوان اعضای اصلی این کارگروه فعالیت کنند. با هنرمندان و اصحاب رسانه و NGOها (سازمان‌های «مردم‌نهاد» یا «سمن») و نیز دختران جوان و انجمن‌های علمی جلساتی تشکیل دادیم. نزدیک به 200نفر در این جلسات شرکت کردند. یکی از سوالات اصلی این بود که اولین اقدام عملی دولت برای بهبود وضعیت بانوان چه باید باشد؟
سوالات دیگری از جمله: پنج مشکل عمده زنان در حوزه فعالیت خود را برشمرید؟ چه راهکارهایی برای حل این مشکلات پیشنهاد می‌کنید؟ و چه افرادی را برای تصدی دفتر امور زنان و مسوولیت‌های دیگر معرفی می‌کنید؟ استخراج پرسشنامه‌های تکمیل‌شده خیلی به ما کمک کرد. تقریبا 13عنوان مشکل عمده و 80 -70 راهکار مطرح شد که آنها را در 11 عنوان دسته‌بندی کردیم. همین کار برای استان‌ها نیز انجام گرفت. خانم بانک رابط ستادهای استانی بودند. ایشان از گزارشات 26 استان مسایل و مشکلات مربوط به زنان را استخراج کردند که روی نمودار قرار گرفت. در اینجا جا دارد از اعضای کمیته خانم‌ها شجاعی، نوبخت، لیلی بروجردی و پیشگاهی‌فرد و عظیمی صمیمانه برای همکاری و فعالیتشان سپاسگزاری کنم.
در نشست‌ها چه موضوعاتی بررسی شد؟
خانم‌ها پیشنهاد دادند کمیته‌هایی در بخش‌های فرهنگی، سیاسی، اقتصادی تشکیل و پیشنهادهای برنامه چهار‌ساله برای بهبود وضع زنان مکتوب شود. یکی از کمیته‌ها، برنامه پنجم توسعه را بررسی کرد و یک متمم برای آن نوشت. این کمیته در چند جلسه با مسوولیت خانم جلودارزاده و با حضور خانم‌ها بختیار، رضایی، کفایتی، فقیهی، محمدی و دیگران قانون را مطالعه کردند و مسایلی را که به آنها پرداخته نشده بود، اضافه کردند، مثلا در ماده 39 برنامه در فصل حمایت و توانمندسازی، گفته شده که باید به‌منظور توانمندسازی گروه‌های نیازمند اقداماتی انجام شود، در اینجا زنان سرپرست خانوار را اضافه کردند، زیرا باید نگاه ویژه‌ای به آنها داشت.
مشکلات و مطالبات زنان در تهران و شهرهای بزرگ با شهرستان‌ها چقدر متفاوت بود؟
بسیاری از مشکلات، مشترک بودند ولی نکته آزاردهنده این بود که برخی مشکلات قدیمی هنوز هم وجود داشتند و این یعنی بعد از 35سال فعالیت هنوز به اهدافمان نرسیده‌ایم. البته امروز ما مشکلات و آسیب‌ها را در اجرا خوب می‌شناسیم. تاکید می‌کنیم پیشرفت‌هایی صورت گرفته که قابل انکار نیست.
مثلا چه مشکلاتی در اجرا وجود داشته است؟
در برخی موارد سلیقه‌ای عمل شده است یا کمتر قوانین مناسبی که فعالیت‌های این حوزه را نهادینه کند و بتواند از زنان حمایت کند، موجود است. گروهی که به‌عنوان متولیان دفتر امور زنان در دولت‌ها مشغول به‌کار می‌شوند، اندیشه‌ها و تصمیمات خود را به قانون تبدیل نمی‌کنند و افراد دیگری که بعدا در راس امور قرار می‌گیرند، آنان را کنار می‌گذارند و کارهای دیگری انجام می‌دهند.
این مساله در تغییر ساختار، خود را خوب نشان می‌دهد، اینکه دفتر امور زنان تبدیل می‌شود به دفتر مشارکت امور زنان و همین دفتر در دولت بعدی جای خود را به دفتر امور زنان و خانواده ریاست‌جمهوری می‌دهد، حاکی از همین امر است. در سه دوره هشت‌ساله، سه عنوان برای نهادی که پیگیر مطالبات زنان است، انتخاب می‌شود اما طی این سه دوره سیاست‌های کلی ابلاغی مقام‌معظم‌رهبری در حوزه زنان و خانواده تغییری نکرده است. این مطلب گویای این واقعیت است که پیشرفت‌های این حوزه مطلوب نبوده است.
شما به موضوع سلیقه‌ای عمل‌کردن اشاره کردید. آقای روحانی هم با شعار «اعتدال» آمدند که مورد اقبال قرار گرفت. این «اعتدال» را در حوزه زنان چگونه تعریف می‌کنید؟
یکی از کارهایی که در کارگروه انجام شد این بود که گفتیم پیش از ارایه برنامه باید شاخص‌های اعتدال را در حوزه زنان استخراج کنیم. یکی از کارهای دیگرمان این بود که برنامه‌ای صدروزه برای رفع مشکلات حوزه زنان ارایه دهیم. برخی از این برنامه‌ها مربوط به حوزه‌ها و دستگاه‌های دیگر بود. در بخش آموزش‌عالی گفته می‌شد که هرچه سریع‌تر سهمیه‌بندی‌ها را حذف کنیم. ما اینها را به دیگر حوزه‌ها منتقل کردیم. در برنامه صدروزه اولین اقدام ما تعریف شاخص اعتدال بود.
از نظر ما اعتدال به‌معنی میانه‌روی در عمل و عدم افراط و تفریط و برقراری توازن در آرمان‌خواهی و عملگرایی است. برخی از این شاخص‌ها عبارتند از «نفی و طرد افکار التقاطی و وارداتی از یک سو و تحجر و جمود از سوی دیگر.» در دوره‌ای هرکس می‌خواست در حوزه زنان کاری کند که مبتنی بر تجربه غربیان بود، به او تهمت فمینیست می‌زدند.
در نتیجه، کسی جرات نمی‌کرد حرف بزند یا در مقابل، هرکسی می‌آمد و می‌گفت خانواده، می‌گفتند که متحجر است. بحث دیگر، «عقلانیت در مواجهه با چشم‌انداز» است؛ یعنی ما چالش‌ها و واقعیات پیش‌رو را شناسایی کنیم و برای آنها برنامه داشته باشیم. سپس «وفاداری به حوزه جوازات در اسلام» مطرح می‌شود. در حوزه زنان احکام بسیاری به نفع زنان وجود دارد که مثبت و کلان هستند. ما آنها را رها کرده و فقط در حرام‌هایش ایستاده‌ایم. همانطور که امام(ره) در وصیتنامه‌شان می‌فرمایند، ضرری که تحجر در اسلام به ما می‌زند، بیشتر از ضرری است که غرب‌زدگی به ما می‌زند.
این اجحاف را چگونه تعریف می‌کنید؟
قدرت انتخاب و تفکر از زنان گرفته می‌شود و اغلب با این حربه که مرد رییس خانواده است، تفکر و تصمیم‌گیری از زنان سلب می‌شود. البته این موضوع در خانواده‌ها حل شده است. الان زوج‌های جوان باهم تصمیم می‌گیرند. ولی فکر می‌کنم خشونت و سلطه هنوز وجود دارد چون فرهنگ آن از میان نرفته است.
بیشترین مطالباتی که زنان از شما داشته‌اند، چه بوده است؟
بیشترین مطالبات زنان این بود که تبعیض‌ها برداشته شود. در همه حوزه‌ها، مثل خانواده، قانون و مقررات، اشتغال، مسایل کارگری، در وزارت علوم، آموزش‌وپرورش، بانوان احساس تبعیض می‌کنند. همین سقف شیشه‌ای که این روزها مطرح است. زنان با امید وارد ادارات می‌شوند و مدارجی را طی می‌کنند، اما دیگر بیشتر از آن نمی‌توانند بالاتر بروند و این احساس تبعیض را به آنان القا می‌کند. این احساس تبعیض باید با یک رشته اقدامات از بین برود. خود خانم‌ها پیشنهاد دادند زنان در حوزه‌های تصمیم‌گیری حضور داشته باشند، چون خود این تبعیض‌ها را لمس کرده‌اند.
یکی از راهکارهای رفع این تبعیض، حضور زنان در تصمیم‌گیری‌های مهم است. در حالی که اگر جایی سمتی هم به زنان داده می‌شود در حوزه‌های تصمیم‌ساز است نه تصمیم‌گیری. آقای دکتر روحانی علاوه بر اینکه در کابینه از دو الی سه خانم در مسوولیت‌های عالی استفاده خواهند کرد، از وزرا خواسته‌اند از خانم‌ها در سطوح مدیریتی مختلف استفاده کنند.
چه حوزه‌هایی را حوزه تصمیم‌گیری می‌دانید؟
زنان باید در بخش‌های مدیریتی نقش فعالی داشته باشند، چون ریشه‌ها را می‌شناسند و درک می‌کنند. می‌بینید که بیشترین تصمیمات در جنگ‌ها توسط مردان گرفته می‌شود ولی بیشترین خسارات را زنان و کودکانشان دیده‌اند. باید نگاه مادرانه وارد سیاست شود. مثلا می‌گوییم زنان در مذاکره خیلی خوب هستند. در سخنوری و هنر و فرهنگ خوب هستند. باید در این حوزه‌ها از آنان استفاده کنیم. چه ایرادی دارد سخنگوی یک سازمان زن باشد یا مذاکره‌کننده خانم داشته باشیم؟ این یعنی استفاده از ظرفیت‌های نیمی از جمعیت فرهیخته کشورمان که با اهداف چشم‌انداز 20ساله کشور کاملا همخوانی دارد.
نظر شما درباره تفکیک جنسیتی چيست؟
همان تبعیضی که گفتم، تفکیک جنسیتی را هم دربر می‌گیرد. در دانشگاه‌ها احساس می‌کنند که این تفکیک‌ها تبعیض‌آمیز است. می‌خواهم بپرسم بچه‌های ما کجا باید مهارت‌های اجتماعی را کسب کنند. آیا مهارت‌های حل مساله، مهارت‌های نه گفتن، مهارت اینکه در صورت قرارگرفتن در برابر یک موقعیت بحرانی، چه واکنشی باید نشان داد در مدارس ما آموزش داده می‌شود؟ اگر این آموزش‌ها باشد دختران و پسران سپس در محیطی‌سالم و علمی و عمومی می‌توانند تجارب معاشرت با هم را داشته باشند، این محیط می‌تواند دانشگاه باشد. به هر حال، سر کلاس استاد و بزرگ‌تر هست. در محیط دانشگاه هم این ارتباطات می‌تواند برقرار شود ولی حریم‌ها نیز باید رعایت شود.
به خاطر دارم که نوه حضرت امام تعریف می‌کردند وقتی امام مطلع شدند که در دانشگاه‌ها دارند دیوار می‌کشند و در کلاس‌ها پرده می‌کشند، فوری مخالفت کردند و گفتند که این کار انجام نشود. خب الان که 30سال گذشته و واقعیت‌های بیرونی و پیشرفت‌ها بیشتر شده است. چرا باید به پله اول برگردیم. چرا یک دختر خوب تربیت نکنیم که وقتی در یک موقعیتی قرار می‌گیرد، نه بگوید، نامحرم را بشناسد، بتواند حریم خودش را حفظ کند و در عین حال به کسب دانش بپردازد، به‌جای اینکه بخواهیم دورش را حصار بکشیم.
در بحث زنان و فمینیسم، تعریف خاصی از تعریف هویت زنان در کشور ایران اسلامی دارید؟ یا اگر آنطور که القا شده زنان مردانه رفتار کنند یا خود را از جامعه و زندگی اجتماعی دور نگاه دارند بخشی از این تعریف است؟
این مصداق خارج‌شدن از اعتدال است. اینکه قرار باشد دختری در شرایط امروزی بخواهد چنین انتخابی را کند، از اعتدال خارج شده است. اگر او آن سرمایه‌ای که خداوند به او داده است و آن لطافت و مهربانی را برای اینکه بتواند مادر خوبی باشد، بخواهد نادیده بگیرد تا شغل داشته باشد، از اعتدال خارج شده است. اگر بتوانیم اخلاق را در خانواده و جامعه ترویج کنیم، شرع مقدس را به‌صورت واقعی نه به‌صورت افراط و تفریط، ترویج کنیم، دختران و پسران باایمان و آگاه ما بهتر می‌توانند انتخاب کنند. انسان‌ها باید انتخابگر باشند.
ما باید بتوانیم فرصت‌های مختلفی در اختیار زنان بگذاریم تا خودشان انتخاب کنند. انتخابگری را نباید از دختران بگیریم. معتقدم خداوند زن را با تمام زیبایی‌اش آفریده تا نسل ادامه یابد ولی یک راهکار هم داده است، گفته است شما که می‌خواهید بیایید بیرون درس بخوانید، کار کنید و خدمت کنید جاذبه‌هایتان را بپوشانید. همزمان که به دختران می‌گوید خودشان را بپوشانند به پسران هم می‌گوید که چشمشان را کنترل کنند. یک پسر مومن نباید به نا محرم نگاه کند. اما متاسفانه پسران ما رعایت نمی‌کنند. نقص از خودمان است. مادران باید اینگونه فرزندانشان را تربیت کنند. این روزها خانواده‌ها بخشی از مسوولیت‌های تربیتی خود را به نهادهای دیگر سپرده‌اند و مثل گذشته احساس مسوولیت نمی‌کنند.
حالا که مطالبات زنان به شما رسیده، جلسات و کمیته‌ها تشکیل و برنامه صد روزه هم تدوین شده است. اجرای این برنامه‌ها به‌دست چه کسی است؟ و از چه زمانی آغاز خواهد شد؟
در اینجا لازم می‌دانم از همکاری خانم مجتهدزاده معاون رییس‌جمهور در امور زنان و همکارانشان با کارگروه تشکر کنم. ایشان از همان روز اول تمام فعالیت‌های دفتر امور زنان و خانواده را در اختیار ما گذاشتند حتی چالش‌های دفتر را با دیگر سازمان‌ها و نهادهای ذی‌ربط بیان کردند و به هر حال همکاری ایشان به پایش وضعیت موجود دفتر امور زنان و خانواده منجر شده است.
به هر حال ما کارمان را با کمک همه دوستان و دلسوزان حوزه زنان انجام دادیم. مسایل مربوطه را گفتیم. در آینده هرکس مسوول شود باید بررسی کند و تصحیح کند. مشکلات و راهکارها را چه در استان‌ها و چه در مرکز ارایه کردیم. حاصل آن 11 جزوه شده است که در اختیار دفتر رییس‌جمهور قرار گرفته و یک نسخه هم به آقای دکتر ترکان به‌عنوان مشاور رییس‌جمهور ارایه شده است. به آقای نعمت‌زاده به‌عنوان رییس ستاد آقای روحانی هم مسایل منتقل شده است.
در واقع منتظریم مسوول دفتر معاونت امور زنان منصوب شود تا این موارد به ایشان هم منتقل شود و امیدواریم که پیگیری لازم به‌عمل آید، چون همه اینها در راستای شعارهای انتخاباتی دکتر روحانی است و ایشان هم قول داده‌اند شعارهای‌شان را در این مدت چهار‌ساله عملی و نهادینه کنند. من امیدوارم مطالبات زنان، بعد از تعیین مسوول دفتر زنان، به نحوی پیگیری شود.
فعالیت در حوزه زنان را چگونه و از چه تاریخی آغاز کردید و چه شد که با آقای روحانی همراه شدید و دیدگاه‌های ایشان درباره زنان را به جامعه منتقل کردید؟
بحث مطالبات زنان از همان دوره دانشجویی برایم حایز اهمیت بود؛ از جوانی یعنی همان زمان دانشجویی در آمریکا عضو انجمن اسلامی دانشجویان آمریکا- کانادا بودم. بعد از بازگشت به ایران پس از تشکیل دفتر امور زنان در دولت آقای هاشمی‌رفسنجانی از اینجانب برای همکاری در بخش بین‌الملل دفتر دعوت به‌عمل آمد و حدود دوسال در این دفتر فعال بودم. اما بعد از مدتی احساس کردم که می‌توانم فعال‌تر باشم، به همین جهت انجمن همبستگی زنان را که یک سازمان «مردم‌نهاد» (NGO) بود، به دبیرکلی «خانم فاطمه هاشمی» تاسیس کردیم.
با توجه به تجربه‌ای که از کار در این دفتر کسب کردم به این نتیجه رسیدم که لازم است دیدگاه نادرست و مغرضانه‌ای که در جهان نسبت به زنان مسلمان وجود دارد و آنان را افرادی بیسواد و دنباله‌رو قلمداد می‌کنند، تغییر یابد. ما پس از انقلاب دنبال این بودیم که این چهره را بازسازی کنیم. امام هم از این تصمیم حمایت می‌کردند و در سخنرانی‌هایشان بر این امر تاکید داشتند که زنان هم‌دوش با مردان در انقلاب سهم داشتند. بنابراین، حوزه زنان همیشه جزو دغدغه‌هایم بوده هرچند در دانشگاه در رشته علوم سیاسی به تحصیل پرداختم.
همکاری با آقای روحانی را چگونه آغاز کردید؟
در طول‌سال‌هایی که در حوزه زنان فعالیت می‌کردم وظایف اصلی خود را به‌عنوان یک مادر و همسر نیز انجام می‌دادم. میان آقای واعظی و آقای روحانی همواره ارتباط نزدیکی وجود داشت، اما از زمانی که آقای واعظی در مرکز تحقیقات استراتژیک مشغول به‌کار شدند، روابط میان آنان نزدیک‌تر شد و آنان شناخت خوبی از یکدیگر به‌دست آوردند.
زمانی که آقای روحانی تصمیم گرفت نامزد ریاست‌جمهوری شوند از اینجانب دعوت کردند تا مسوولیت امور زنان را در ستاد انتخاباتی ایشان بپذیرم که من ابتدا به‌دلیل کار و مشغولیات فراوان و نیز بروز اشکال در امور خانه و رسیدگی به فرزندان در صورت اشتغال تمام‌وقت من و همسرم در ستاد، این مسوولیت را نپذیرفتم، اما آقای روحانی می‌خواستند فردی این مسوولیت را بپذیرد که معتدل باشد و تمایلات پررنگ جناحی به چپ و راست نداشته باشد، البته یکی از دوستان خوبم که از فعالان امور زنان نیز هستند؛ خانم اشرف بروجردی معاون اسبق وزارت کشور نیز در معرفی من نقش داشتند. بالاخره چنین شد که من این مسوولیت را پذیرفتم.
فعالیت ستادی و انتخاباتی در حوزه زنان را چگونه شروع کردید؟
من در یک مقطع در دبیرخانه مجمع تشخیص نظام، فعالیت پژوهشی در حوزه سیاست‌های کلان زنان، خانواده و جوانان داشتم و به‌صورت مفصل در مورد زنان به‌تحقیق پرداخته بودم. همچنین به آسیب‌های حوزه زنان در بخش‌های سیاستگذاری، ساختار و اجرا اشراف داشتم و با توجه به این پیشینه، در اولین گام، دکتر روحانی از من یک برنامه در مورد زنان خواستند که من آخرین اطلاعات وضعیت موجود در حوزه زنان و اهداف و راهبردهای برنامه زنان را نوشتم و به ایشان ارایه دادم. ایشان خیلی خوب از این مطالب استفاده کردند و حق مطلب را بجا آوردند و در اکثر سخنرانی‌های انتخاباتی، با استفاده از این برنامه، دیدگاه‌های خود را نسبت به زنان با مردم در میان می‌گذاشتند.
من پیش از این در نشست‌هایی که در مرکز تحقیقات استراتژیک برگزار می‌شد، شرکت می‌کردم و دیدگاه‌های ایشان را در حوزه‌های اجتماعی و سیاسی می‌پسندیدم، زیرا به‌نظر من ایشان واقعا روبه‌جلو حرکت می‌کردند و این بسیار ارزشمند است که انسان حرکت تکاملی داشته باشد.
پیش‌بینی می‌کردید آقای روحانی برنده انتخابات باشد؟
با توجه به تجارب علمی و اجرایی و قدرت بیان و هوش و ذکاوت ایشان، معتقد بودم که در مناظره‌ها ایشان حتما برنده است و دیدیم که ایشان قوی‌تر از دیگران ظاهر شدند و حرف ایشان به دل مردم نشست.
چه کسانی در ستاد آقای روحانی در حوزه زنان فعالیت می‌کردند؟
در آن زمان، هنگامی که به بانوان فعال در حوزه زنان پیشنهاد حضور در ستاد داده می‌شد، آنان قبول نمی‌کردند؛ لذا من از دوستانی که در دوره‌های قبل نیز در ستاد آقای هاشمی فعالیت داشتند و چند نفر از دانشجویان و استادان همکارم در دانشگاه دعوت به همکاری کردم. ضمنا ما در ستاد به‌دلیل کمبود شدید منابع مالی با مشکلات زیادی مواجه بودیم. من همیشه می‌گفتم کاستی‌های موجود در ستاد باعث نزدیکی دل‌ها می‌شود و به اعضا انرژی می‌دهد. همان‌گونه که خداوند در قرآن می‌فرماید در سختی‌ها انسان ساخته می‌شود.
به‌دلیل همین سختی‌ها توانستیم خالصانه در ستاد، کار کنیم به گونه‌ای که حرف‌ها به دل مردم نشست. فکر می‌کردم واقعا باید همراه کسی باشیم که بتواند در این حوزه تحول ایجاد کند و این مهم را باید به مردم منتقل کرد که رای شما به حساب می‌آید. حتما یادتان هست که چقدر می‌نوشتیم، بروید رای بدهید؟ به هر حال، ما وارد این حوزه شدیم و هرچه بیشتر به انتخابات نزدیک می‌شدیم اقبال مردمی به آقای دکتر روحانی بیشتر می‌شد و انرژی بیشتری به ما داده می‌شد.
با استقرار ستاد در ساختمانی در میدان هفت‌تیر کارها در سه حوزه اطلاع‌رسانی از طریق سایت‌های فعال، ایجاد شبکه اجتماعی در تهران و استان‌ها به منظور تشویق زنان و جوانان برای شرکت در انتخابات و ارتباط با ستادهای استانی و تشکیل کمیته‌های زنان در استان‌ها شروع شد. کمیته‌های استانی نیز زنان شهرستان‌ها را فعال کرده بودند.
نکته جالب توجه اینکه در استان سیستان و بلوچستان رییس ستاد انتخاباتی دکتر روحانی یکی از بانوان دانشگاهی و اعضای حزب اعتدال و توسعه بود. در اینجا جا دارد از اعضای تمام‌وقت ستاد، آقایان دکتر امانی و قرائتی و خانم‌ها پژوهش‌فر، عظیمی، بانک، فلاپیشه، محمدی و بسیاری از دوستانی که در هفته‌های آخر به ما پیوستند سپاسگزاری کنم. همکاری این دوستان بسیار صادقانه بود به همین دلیل خوب به دل مخاطبان نشست.
گروه زنان در ستاد انتخاباتی آقای روحانی چه کارهایی برای انتقال مطالبات زنان به ایشان داشتند؟
قبل از نگارش برنامه به آقای دکتر روحانی گفتم که می‌توانم تعدادی از بانوان را دعوت کنم تا با حوزه زنان و مسایل آن آشنا شوید و ببینید ما در چه حوزه‌هایی قدم برمی‌داریم و خواسته‌های زنان چیست. با وجود اینکه کار در حوزه زنان بسیار دشوار است، در اواسط اسفند ماه از 70 نفر از بانوان فعال برای این منظور دعوت کردم. جلسه خیلی خوبی با آقای دکتر روحانی برگزار شد که بخشی از آن جلسه در فیلم انتخاباتی آقای روحانی به نمایش گذاشته شد.
در آن جلسه، بانوان شرکت‌کننده به مباحث مربوط به آسیب‌شناسی این حوزه و درحاشیه‌بودن مسایل زنان پرداختند و به‌طور کلی، مشکلات و گله‌گذاری زیاد بود. آقای روحانی در پایان جلسه گفتند که من مثل شما ناامید نیستم و فکر می‌کنم مسایل، قابل حل هستند. یکی از خانم‌ها در آن جلسه گفت مردم از دروغ و تزویر خسته شده‌اند و هرکس بتواند صداقت را به دل مردم بازگرداند، پیروز است و آقای دکتر روحانی ضمن تایید بسیاری از نظرات شرکت‌کنندگان در جلسه، دیدگاه‌های مترقیانه‌ای نسبت به مسایل زنان بیان کردند.
در فروردین ماه همزمان با ایام وفات حضرت زهرا(س) ایشان در جلسه‌ای با حضور بسیاری از فعالان سیاسی و اعضای حزب اعتدال اعلام کاندیداتوری کردند. من در این جلسه از طرف جامعه زنان سخنان کوتاهی داشتم و طی آن ضمن برشمردن فرصت‌ها و تهدیدات حوزه زنان و خانواده به صراحت گفتم که هنگام انتخابات بیشتر به مطالبات زنان توجه می‌شود، ما نیز از این فرصت برای طرح مطالبات جامعه زنان کشور استفاده می‌کنیم.
پس از انتخابات چه کارهایی کردید و چه گام‌هایی برای زنان برداشته شد؟ چنددرصد از اعضا همچنان فعالند و در راستای آن اهداف عمل می‌کنند.
پس از پیروزی آقای دکتر روحانی، ایشان چهارکمیته تشکیل دادند و حدود 20 کارگروه زیر نظر این چهارکمیته تشکیل شد. آقای روحانی در مصاحبه مطبوعاتی‌شان نیز به این موضوع اشاره کردند. با تشکیل کارگروه زنان، مسوولیت آن به اینجانب واگذار شد. در اجرای ماموریت کارگروه زنان با ستادهای استانی نیز همکاری کردیم.
چه کسانی را و با چه معیارهایی، به این کارگروه دعوت کردید؟
من از پنج نفر از بانوانی که در امور زنان تجربه کاری داشتند و صاحب فکر و اندیشه در این عرصه بودند دعوت کردم تا به‌عنوان اعضای اصلی این کارگروه فعالیت کنند. با هنرمندان و اصحاب رسانه و NGOها (سازمان‌های «مردم‌نهاد» یا «سمن») و نیز دختران جوان و انجمن‌های علمی جلساتی تشکیل دادیم. نزدیک به 200نفر در این جلسات شرکت کردند. یکی از سوالات اصلی این بود که اولین اقدام عملی دولت برای بهبود وضعیت بانوان چه باید باشد؟
سوالات دیگری از جمله: پنج مشکل عمده زنان در حوزه فعالیت خود را برشمرید؟ چه راهکارهایی برای حل این مشکلات پیشنهاد می‌کنید؟ و چه افرادی را برای تصدی دفتر امور زنان و مسوولیت‌های دیگر معرفی می‌کنید؟ استخراج پرسشنامه‌های تکمیل‌شده خیلی به ما کمک کرد. تقریبا 13عنوان مشکل عمده و 80 -70 راهکار مطرح شد که آنها را در 11 عنوان دسته‌بندی کردیم. همین کار برای استان‌ها نیز انجام گرفت. خانم بانک رابط ستادهای استانی بودند. ایشان از گزارشات 26 استان مسایل و مشکلات مربوط به زنان را استخراج کردند که روی نمودار قرار گرفت. در اینجا جا دارد از اعضای کمیته خانم‌ها شجاعی، نوبخت، لیلی بروجردی و پیشگاهی‌فرد و عظیمی صمیمانه برای همکاری و فعالیتشان سپاسگزاری کنم.
در نشست‌ها چه موضوعاتی بررسی شد؟
خانم‌ها پیشنهاد دادند کمیته‌هایی در بخش‌های فرهنگی، سیاسی، اقتصادی تشکیل و پیشنهادهای برنامه چهار‌ساله برای بهبود وضع زنان مکتوب شود. یکی از کمیته‌ها، برنامه پنجم توسعه را بررسی کرد و یک متمم برای آن نوشت. این کمیته در چند جلسه با مسوولیت خانم جلودارزاده و با حضور خانم‌ها بختیار، رضایی، کفایتی، فقیهی، محمدی و دیگران قانون را مطالعه کردند و مسایلی را که به آنها پرداخته نشده بود، اضافه کردند، مثلا در ماده 39 برنامه در فصل حمایت و توانمندسازی، گفته شده که باید به‌منظور توانمندسازی گروه‌های نیازمند اقداماتی انجام شود، در اینجا زنان سرپرست خانوار را اضافه کردند، زیرا باید نگاه ویژه‌ای به آنها داشت.
مشکلات و مطالبات زنان در تهران و شهرهای بزرگ با شهرستان‌ها چقدر متفاوت بود؟
بسیاری از مشکلات، مشترک بودند ولی نکته آزاردهنده این بود که برخی مشکلات قدیمی هنوز هم وجود داشتند و این یعنی بعد از 35سال فعالیت هنوز به اهدافمان نرسیده‌ایم. البته امروز ما مشکلات و آسیب‌ها را در اجرا خوب می‌شناسیم. تاکید می‌کنیم پیشرفت‌هایی صورت گرفته که قابل انکار نیست.
مثلا چه مشکلاتی در اجرا وجود داشته است؟
در برخی موارد سلیقه‌ای عمل شده است یا کمتر قوانین مناسبی که فعالیت‌های این حوزه را نهادینه کند و بتواند از زنان حمایت کند، موجود است. گروهی که به‌عنوان متولیان دفتر امور زنان در دولت‌ها مشغول به‌کار می‌شوند، اندیشه‌ها و تصمیمات خود را به قانون تبدیل نمی‌کنند و افراد دیگری که بعدا در راس امور قرار می‌گیرند، آنان را کنار می‌گذارند و کارهای دیگری انجام می‌دهند.
این مساله در تغییر ساختار، خود را خوب نشان می‌دهد، اینکه دفتر امور زنان تبدیل می‌شود به دفتر مشارکت امور زنان و همین دفتر در دولت بعدی جای خود را به دفتر امور زنان و خانواده ریاست‌جمهوری می‌دهد، حاکی از همین امر است. در سه دوره هشت‌ساله، سه عنوان برای نهادی که پیگیر مطالبات زنان است، انتخاب می‌شود اما طی این سه دوره سیاست‌های کلی ابلاغی مقام‌معظم‌رهبری در حوزه زنان و خانواده تغییری نکرده است. این مطلب گویای این واقعیت است که پیشرفت‌های این حوزه مطلوب نبوده است.
شما به موضوع سلیقه‌ای عمل‌کردن اشاره کردید. آقای روحانی هم با شعار «اعتدال» آمدند که مورد اقبال قرار گرفت. این «اعتدال» را در حوزه زنان چگونه تعریف می‌کنید؟
یکی از کارهایی که در کارگروه انجام شد این بود که گفتیم پیش از ارایه برنامه باید شاخص‌های اعتدال را در حوزه زنان استخراج کنیم. یکی از کارهای دیگرمان این بود که برنامه‌ای صدروزه برای رفع مشکلات حوزه زنان ارایه دهیم. برخی از این برنامه‌ها مربوط به حوزه‌ها و دستگاه‌های دیگر بود. در بخش آموزش‌عالی گفته می‌شد که هرچه سریع‌تر سهمیه‌بندی‌ها را حذف کنیم. ما اینها را به دیگر حوزه‌ها منتقل کردیم. در برنامه صدروزه اولین اقدام ما تعریف شاخص اعتدال بود.
از نظر ما اعتدال به‌معنی میانه‌روی در عمل و عدم افراط و تفریط و برقراری توازن در آرمان‌خواهی و عملگرایی است. برخی از این شاخص‌ها عبارتند از «نفی و طرد افکار التقاطی و وارداتی از یک سو و تحجر و جمود از سوی دیگر.» در دوره‌ای هرکس می‌خواست در حوزه زنان کاری کند که مبتنی بر تجربه غربیان بود، به او تهمت فمینیست می‌زدند.
در نتیجه، کسی جرات نمی‌کرد حرف بزند یا در مقابل، هرکسی می‌آمد و می‌گفت خانواده، می‌گفتند که متحجر است. بحث دیگر، «عقلانیت در مواجهه با چشم‌انداز» است؛ یعنی ما چالش‌ها و واقعیات پیش‌رو را شناسایی کنیم و برای آنها برنامه داشته باشیم. سپس «وفاداری به حوزه جوازات در اسلام» مطرح می‌شود. در حوزه زنان احکام بسیاری به نفع زنان وجود دارد که مثبت و کلان هستند. ما آنها را رها کرده و فقط در حرام‌هایش ایستاده‌ایم. همانطور که امام(ره) در وصیتنامه‌شان می‌فرمایند، ضرری که تحجر در اسلام به ما می‌زند، بیشتر از ضرری است که غرب‌زدگی به ما می‌زند.
این اجحاف را چگونه تعریف می‌کنید؟
قدرت انتخاب و تفکر از زنان گرفته می‌شود و اغلب با این حربه که مرد رییس خانواده است، تفکر و تصمیم‌گیری از زنان سلب می‌شود. البته این موضوع در خانواده‌ها حل شده است. الان زوج‌های جوان باهم تصمیم می‌گیرند. ولی فکر می‌کنم خشونت و سلطه هنوز وجود دارد چون فرهنگ آن از میان نرفته است.
بیشترین مطالباتی که زنان از شما داشته‌اند، چه بوده است؟
بیشترین مطالبات زنان این بود که تبعیض‌ها برداشته شود. در همه حوزه‌ها، مثل خانواده، قانون و مقررات، اشتغال، مسایل کارگری، در وزارت علوم، آموزش‌وپرورش، بانوان احساس تبعیض می‌کنند. همین سقف شیشه‌ای که این روزها مطرح است. زنان با امید وارد ادارات می‌شوند و مدارجی را طی می‌کنند، اما دیگر بیشتر از آن نمی‌توانند بالاتر بروند و این احساس تبعیض را به آنان القا می‌کند. این احساس تبعیض باید با یک رشته اقدامات از بین برود. خود خانم‌ها پیشنهاد دادند زنان در حوزه‌های تصمیم‌گیری حضور داشته باشند، چون خود این تبعیض‌ها را لمس کرده‌اند.
یکی از راهکارهای رفع این تبعیض، حضور زنان در تصمیم‌گیری‌های مهم است. در حالی که اگر جایی سمتی هم به زنان داده می‌شود در حوزه‌های تصمیم‌ساز است نه تصمیم‌گیری. آقای دکتر روحانی علاوه بر اینکه در کابینه از دو الی سه خانم در مسوولیت‌های عالی استفاده خواهند کرد، از وزرا خواسته‌اند از خانم‌ها در سطوح مدیریتی مختلف استفاده کنند.
چه حوزه‌هایی را حوزه تصمیم‌گیری می‌دانید؟
زنان باید در بخش‌های مدیریتی نقش فعالی داشته باشند، چون ریشه‌ها را می‌شناسند و درک می‌کنند. می‌بینید که بیشترین تصمیمات در جنگ‌ها توسط مردان گرفته می‌شود ولی بیشترین خسارات را زنان و کودکانشان دیده‌اند. باید نگاه مادرانه وارد سیاست شود. مثلا می‌گوییم زنان در مذاکره خیلی خوب هستند. در سخنوری و هنر و فرهنگ خوب هستند. باید در این حوزه‌ها از آنان استفاده کنیم. چه ایرادی دارد سخنگوی یک سازمان زن باشد یا مذاکره‌کننده خانم داشته باشیم؟ این یعنی استفاده از ظرفیت‌های نیمی از جمعیت فرهیخته کشورمان که با اهداف چشم‌انداز 20ساله کشور کاملا همخوانی دارد.
نظر شما درباره تفکیک جنسیتی چيست؟
همان تبعیضی که گفتم، تفکیک جنسیتی را هم دربر می‌گیرد. در دانشگاه‌ها احساس می‌کنند که این تفکیک‌ها تبعیض‌آمیز است. می‌خواهم بپرسم بچه‌های ما کجا باید مهارت‌های اجتماعی را کسب کنند. آیا مهارت‌های حل مساله، مهارت‌های نه گفتن، مهارت اینکه در صورت قرارگرفتن در برابر یک موقعیت بحرانی، چه واکنشی باید نشان داد در مدارس ما آموزش داده می‌شود؟ اگر این آموزش‌ها باشد دختران و پسران سپس در محیطی‌سالم و علمی و عمومی می‌توانند تجارب معاشرت با هم را داشته باشند، این محیط می‌تواند دانشگاه باشد. به هر حال، سر کلاس استاد و بزرگ‌تر هست. در محیط دانشگاه هم این ارتباطات می‌تواند برقرار شود ولی حریم‌ها نیز باید رعایت شود.
به خاطر دارم که نوه حضرت امام تعریف می‌کردند وقتی امام مطلع شدند که در دانشگاه‌ها دارند دیوار می‌کشند و در کلاس‌ها پرده می‌کشند، فوری مخالفت کردند و گفتند که این کار انجام نشود. خب الان که 30سال گذشته و واقعیت‌های بیرونی و پیشرفت‌ها بیشتر شده است. چرا باید به پله اول برگردیم. چرا یک دختر خوب تربیت نکنیم که وقتی در یک موقعیتی قرار می‌گیرد، نه بگوید، نامحرم را بشناسد، بتواند حریم خودش را حفظ کند و در عین حال به کسب دانش بپردازد، به‌جای اینکه بخواهیم دورش را حصار بکشیم.
در بحث زنان و فمینیسم، تعریف خاصی از تعریف هویت زنان در کشور ایران اسلامی دارید؟ یا اگر آنطور که القا شده زنان مردانه رفتار کنند یا خود را از جامعه و زندگی اجتماعی دور نگاه دارند بخشی از این تعریف است؟
این مصداق خارج‌شدن از اعتدال است. اینکه قرار باشد دختری در شرایط امروزی بخواهد چنین انتخابی را کند، از اعتدال خارج شده است. اگر او آن سرمایه‌ای که خداوند به او داده است و آن لطافت و مهربانی را برای اینکه بتواند مادر خوبی باشد، بخواهد نادیده بگیرد تا شغل داشته باشد، از اعتدال خارج شده است. اگر بتوانیم اخلاق را در خانواده و جامعه ترویج کنیم، شرع مقدس را به‌صورت واقعی نه به‌صورت افراط و تفریط، ترویج کنیم، دختران و پسران باایمان و آگاه ما بهتر می‌توانند انتخاب کنند. انسان‌ها باید انتخابگر باشند.
ما باید بتوانیم فرصت‌های مختلفی در اختیار زنان بگذاریم تا خودشان انتخاب کنند. انتخابگری را نباید از دختران بگیریم. معتقدم خداوند زن را با تمام زیبایی‌اش آفریده تا نسل ادامه یابد ولی یک راهکار هم داده است، گفته است شما که می‌خواهید بیایید بیرون درس بخوانید، کار کنید و خدمت کنید جاذبه‌هایتان را بپوشانید. همزمان که به دختران می‌گوید خودشان را بپوشانند به پسران هم می‌گوید که چشمشان را کنترل کنند. یک پسر مومن نباید به نا محرم نگاه کند. اما متاسفانه پسران ما رعایت نمی‌کنند. نقص از خودمان است. مادران باید اینگونه فرزندانشان را تربیت کنند. این روزها خانواده‌ها بخشی از مسوولیت‌های تربیتی خود را به نهادهای دیگر سپرده‌اند و مثل گذشته احساس مسوولیت نمی‌کنند.
حالا که مطالبات زنان به شما رسیده، جلسات و کمیته‌ها تشکیل و برنامه صد روزه هم تدوین شده است. اجرای این برنامه‌ها به‌دست چه کسی است؟ و از چه زمانی آغاز خواهد شد؟
در اینجا لازم می‌دانم از همکاری خانم مجتهدزاده معاون رییس‌جمهور در امور زنان و همکارانشان با کارگروه تشکر کنم. ایشان از همان روز اول تمام فعالیت‌های دفتر امور زنان و خانواده را در اختیار ما گذاشتند حتی چالش‌های دفتر را با دیگر سازمان‌ها و نهادهای ذی‌ربط بیان کردند و به هر حال همکاری ایشان به پایش وضعیت موجود دفتر امور زنان و خانواده منجر شده است.
به هر حال ما کارمان را با کمک همه دوستان و دلسوزان حوزه زنان انجام دادیم. مسایل مربوطه را گفتیم. در آینده هرکس مسوول شود باید بررسی کند و تصحیح کند. مشکلات و راهکارها را چه در استان‌ها و چه در مرکز ارایه کردیم. حاصل آن 11 جزوه شده است که در اختیار دفتر رییس‌جمهور قرار گرفته و یک نسخه هم به آقای دکتر ترکان به‌عنوان مشاور رییس‌جمهور ارایه شده است. به آقای نعمت‌زاده به‌عنوان رییس ستاد آقای روحانی هم مسایل منتقل شده است.
در واقع منتظریم مسوول دفتر معاونت امور زنان منصوب شود تا این موارد به ایشان هم منتقل شود و امیدواریم که پیگیری لازم به‌عمل آید، چون همه اینها در راستای شعارهای انتخاباتی دکتر روحانی است و ایشان هم قول داده‌اند شعارهای‌شان را در این مدت چهار‌ساله عملی و نهادینه کنند. من امیدوارم مطالبات زنان، بعد از تعیین مسوول دفتر زنان، به نحوی پیگیری شود.
