دیپلماسی علیه گردوغبار
گردوغبار که بیاید، کسی به این اهمیت نمی‌دهد که منشأ بلندشدن این خاک، داخلی است یا خارجی. آسمان و زمین را تیره می‌کند و نفس شهر و روستا را تنگ؛ اما اگر قرار باشد برای حل این معضل کاری کرد، فهمیدن سرمنشأ آن اصلی‌ترین و مهم‌ترین گام است.
به گزارش شرق، براساس اعلام مسئولان و دستگاه‌های متولی مقابله با پدیده گردوغبار، نزدیک به ٧٠ درصد گردوغبارهایی که استان‌های غربی و جنوب غربی کشور و به‌ویژه خوزستان را هر‌ساله گرفتار می‌کند، سرمنشأ خارجی دارد و از بیابان‌های کشورهای همسایه، از عراق و عربستان تا اردن و سوریه بلند می‌شود؛ به‌همین‌دلیل نیز در صورت وجود عزمی جدی برای حل این مشکل اصلی‌ترین گام مذاکره با مقامات این کشورها و استفاده از دیپلماسی برای پیشبرد برنامه‌هاست.
گردوغبار در چهار سالی که دولت روحانی آغاز به کار کرده است تا امروز، مانند حدود ١٥ سال پیش از آن بارها و بارها سر از آسمان شهرها و روستاهای مختلف ایران درآورده است. در این مدت شهروندان خوزستانی بیشتر از همه طعم تلخ این پدیده را در زندگی خود چشیده‌اند و به‌همین‌دلیل چندین‌بار برای اعتراض به وضعیت پیش‌آمده تجمعاتی اعتراضی برپا کرده‌اند. مسئولان دولتی نیز از اقدامات و تلاش‌های خود در این زمینه سخن گفته‌اند.
در همین زمینه روز گذشته رئیس سازمان محیط زیست بخشی از اقدامات دولت را در استان خوزستان برای مقابله با ریزگردها و کاهش آلودگی هوا تشریح کرد. ابتکار دراینباره به ایلنا گفته است: «از نخستین روز خوزستان یکی از مهم‌ترین کانون‌های توجه دولت یازدهم بوده و هست، اقداماتی نیز برای بهبود وضعیت این شهر انجام دادیم. گردوغبار مسئله‌ای بود که دولت از ابتدای تشکیل‌شدنش روی آن بسیار تأکید داشت.
به گزارش شرق، براساس اعلام مسئولان و دستگاه‌های متولی مقابله با پدیده گردوغبار، نزدیک به ٧٠ درصد گردوغبارهایی که استان‌های غربی و جنوب غربی کشور و به‌ویژه خوزستان را هر‌ساله گرفتار می‌کند، سرمنشأ خارجی دارد و از بیابان‌های کشورهای همسایه، از عراق و عربستان تا اردن و سوریه بلند می‌شود؛ به‌همین‌دلیل نیز در صورت وجود عزمی جدی برای حل این مشکل اصلی‌ترین گام مذاکره با مقامات این کشورها و استفاده از دیپلماسی برای پیشبرد برنامه‌هاست.
گردوغبار در چهار سالی که دولت روحانی آغاز به کار کرده است تا امروز، مانند حدود ١٥ سال پیش از آن بارها و بارها سر از آسمان شهرها و روستاهای مختلف ایران درآورده است. در این مدت شهروندان خوزستانی بیشتر از همه طعم تلخ این پدیده را در زندگی خود چشیده‌اند و به‌همین‌دلیل چندین‌بار برای اعتراض به وضعیت پیش‌آمده تجمعاتی اعتراضی برپا کرده‌اند. مسئولان دولتی نیز از اقدامات و تلاش‌های خود در این زمینه سخن گفته‌اند.
در همین زمینه روز گذشته رئیس سازمان محیط زیست بخشی از اقدامات دولت را در استان خوزستان برای مقابله با ریزگردها و کاهش آلودگی هوا تشریح کرد. ابتکار دراینباره به ایلنا گفته است: «از نخستین روز خوزستان یکی از مهم‌ترین کانون‌های توجه دولت یازدهم بوده و هست، اقداماتی نیز برای بهبود وضعیت این شهر انجام دادیم. گردوغبار مسئله‌ای بود که دولت از ابتدای تشکیل‌شدنش روی آن بسیار تأکید داشت.
ما دراینباره رویکردهای داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی داشتیم». او در ادامه با اشاره به احیای تالاب هورالعظیم عنوان کرد: «با همکاری وزارت نیرو توانستیم چهار و نیم‌میلیارد مترمکعب آب شیرین را از کرخه وارد چرخه کنیم که گردشگران و ناظران بین‌المللی بیش از ٧٨ درصد به این امر گواهی می‌دهند؛ درحال‌حاضر هورالعظیم دیگر کانون گردوغبار نیست. علاوه بر اقداماتی که گفته شد، سال گذشته وزارت جهاد کشاورزی هشت هزار هکتار نهال برای جلوگیری از سیلاب کاشت. همچنین سه هزار هکتار نیز در منطقه رامشیر و جنوب به باغات اضافه شد. شرایط بسیار دشواری را ما در خوزستان داشتیم که خوشبختانه برطرف شد».
ابتکار درباره انتقال گردوغبار از خاک عراق به ایران عنوان کرد: مسئله عراق و گردوغبار از همان ابتدای سال ٩٢ برای دولت بسیار حائز اهمیت بود، من به بغداد رفتم تا تفاهم‌نامه‌ای را امضا کنم که دو موشک در فرودگاه خورد و مانع از انجام این کار شد. دولت عراق به ما قول مساعدت داد؛ اما متأسفانه با ورود گروهک‌های تکفیری و داعش آن‌طور که باید به این مسئله رسیدگی نشد.
او همچنین گفت: دو ماه پیش مکاتبه‌ای را با رئیس‌جمهور عراق، نخست‌وزیر و رئیس سازمان محیط زیست این کشور انجام دادم. قرار است ٢٠٠ هکتار در قالب طرح‌های آموزشی و اجرائی در عراق به وجود بیاوریم. این کار بسیار مهمی بود. مسئله گردوغبار در سازمان ملل یکی از مسائل مهمی بود که قطع‌نامه برای آن صادر شد. قرار است امسال اولین اجلاس سازمان گردوغبار تیرماه در تهران برگزار شود.
طبق گفته ابتکار دولت با پیگیری‌های مستمر خود توانست رودخانه کارون را احیا کند و شرایط این رود را بهبود ببخشد. علاوه بر اقدامات در کارگروه‌ها، دو جلسه خاص موضوع خوزستان در سطح ملی در شورای‌عالی آب برای احیای کارون صورت گرفت.
رئیس سازمان محیط زیست همچنین عنوان کرد: برای کاهش آلودگی‌های خوزستان اقدامات بسیار زیادی انجام شده است. زمانی واحدهای صنعتی و بیمارستانی فاضلاب خود را به رودخانه کاروان می‌ریختند که با پیگیری‌های مداوم و برخوردهای قانونی از بستر این رودخانه دور شدند. حقابه کارون برای دولت یازدهم بسیار مهم است، براساس ارزیابی‌های محیط‌زیستی مجوز سدسازی‌ها و انتقال آب از سرشاخه‌های کارون داده نمی‌شود؛ حتی اگر این انتقال آب بر پایه مسائل سیاسی باشد. مجوز برای انتقال آب از سرشاخه‌های کارون باید براساس محیط زیست باشد؛ آن‌هم درصورتی‌که هدف تأمین آب شرب باشد.
او با اشاره به اینکه دولت یازدهم تمام تلاش خود را به کار گرفته تا مشکلات خوزستان را برطرف کند، گفت: متأسفانه در دولت قبل اقداماتی صورت گرفت که باعث به‌خطرافتادن محیط زیست خوزستان و رودخانه کارون شد. به‌عنوان مثال بارها سازمان محیط زیست به دولت گفته بود که سد گتوند نباید آبگیری شود؛ اما متأسفانه دستور آبگیری صادر شد و امروز مشاهده می‌کنیم که فاجعه‌ای رخ داده است.
رئیس سازمان محیط زیست به دیگر مشکلات مردم خوزستان اشاره و گفت: مثلا در اولین باران ما با ٢٧ هزار بیمار با ناراحتی تنفسی و آسم روبه‌رو شدیم که به اورژانس بیمارستان‌های این شهر انتقال داده شدند. ما این جریان را تحت بررسی قرار دادیم و در نهایت به عامل اصلی آن یعنی درختان کنوکارپوس رسیدیم که با همکاری شهرداری، شورای شهر و استانداری و براساس کار کارشناسی این درختان هرس شدند؛ زیرا با گرده‌افشانی خود باعث ناراحتی تنفسی برای حدود ٣٠ هزار نفر می‌شدند.
او در ادامه افزود: علاوه بر این اقداماتی که گفته شد، یک برنامه جامع برای کاهش آلودگی خوزستان داریم؛ درحال‌حاضر در اهواز، خرمشهر و آبادان بنزین و گازوئیل یورو٤ توزیع می‌شود، واحدهایی که باعث مشکلات و آلودگی می‌شوند، در مواقعی فعالیت‌شان متوقف می‌شوند. مثل یک واحد فناوری که ٣٠هزار بشکه نفت تولید می‌کرد و ما آن را متوقف کردیم.
ابتکار با اشاره به طرح آماک گفت: با اجرائی‌شدن آماک توانستیم بسیاری از آلاینده‌ها را کنترل کنیم این طرح کمک بسیار زیادی به ما در کاهش آلودگی خوزستان کرد. اقدام بعدی گازسوزکردن نیروگاه رامین بود که در درازمدت قطعا تأثیراتش را خواهید دید.
علاوه بر معصومه ابتکار رئیس ستاد ملی مقابله با گردوغبار نیز با تأکید بر اینکه هیچ برنامه‌ریزی نمی‌تواند ادعا کند گردوغبار را در یک دولت حل می‌کند، گفت: حل مشکل گردوغبار در صورت تأمین اعتبارات لازم، وجود امنیت کافی و همچنین تمایل همه طرف‌ها برای حل آن، حداقل به ۵۰ سال زمان نیاز دارد.
ابتکار درباره انتقال گردوغبار از خاک عراق به ایران عنوان کرد: مسئله عراق و گردوغبار از همان ابتدای سال ٩٢ برای دولت بسیار حائز اهمیت بود، من به بغداد رفتم تا تفاهم‌نامه‌ای را امضا کنم که دو موشک در فرودگاه خورد و مانع از انجام این کار شد. دولت عراق به ما قول مساعدت داد؛ اما متأسفانه با ورود گروهک‌های تکفیری و داعش آن‌طور که باید به این مسئله رسیدگی نشد.
او همچنین گفت: دو ماه پیش مکاتبه‌ای را با رئیس‌جمهور عراق، نخست‌وزیر و رئیس سازمان محیط زیست این کشور انجام دادم. قرار است ٢٠٠ هکتار در قالب طرح‌های آموزشی و اجرائی در عراق به وجود بیاوریم. این کار بسیار مهمی بود. مسئله گردوغبار در سازمان ملل یکی از مسائل مهمی بود که قطع‌نامه برای آن صادر شد. قرار است امسال اولین اجلاس سازمان گردوغبار تیرماه در تهران برگزار شود.
طبق گفته ابتکار دولت با پیگیری‌های مستمر خود توانست رودخانه کارون را احیا کند و شرایط این رود را بهبود ببخشد. علاوه بر اقدامات در کارگروه‌ها، دو جلسه خاص موضوع خوزستان در سطح ملی در شورای‌عالی آب برای احیای کارون صورت گرفت.
رئیس سازمان محیط زیست همچنین عنوان کرد: برای کاهش آلودگی‌های خوزستان اقدامات بسیار زیادی انجام شده است. زمانی واحدهای صنعتی و بیمارستانی فاضلاب خود را به رودخانه کاروان می‌ریختند که با پیگیری‌های مداوم و برخوردهای قانونی از بستر این رودخانه دور شدند. حقابه کارون برای دولت یازدهم بسیار مهم است، براساس ارزیابی‌های محیط‌زیستی مجوز سدسازی‌ها و انتقال آب از سرشاخه‌های کارون داده نمی‌شود؛ حتی اگر این انتقال آب بر پایه مسائل سیاسی باشد. مجوز برای انتقال آب از سرشاخه‌های کارون باید براساس محیط زیست باشد؛ آن‌هم درصورتی‌که هدف تأمین آب شرب باشد.
او با اشاره به اینکه دولت یازدهم تمام تلاش خود را به کار گرفته تا مشکلات خوزستان را برطرف کند، گفت: متأسفانه در دولت قبل اقداماتی صورت گرفت که باعث به‌خطرافتادن محیط زیست خوزستان و رودخانه کارون شد. به‌عنوان مثال بارها سازمان محیط زیست به دولت گفته بود که سد گتوند نباید آبگیری شود؛ اما متأسفانه دستور آبگیری صادر شد و امروز مشاهده می‌کنیم که فاجعه‌ای رخ داده است.
رئیس سازمان محیط زیست به دیگر مشکلات مردم خوزستان اشاره و گفت: مثلا در اولین باران ما با ٢٧ هزار بیمار با ناراحتی تنفسی و آسم روبه‌رو شدیم که به اورژانس بیمارستان‌های این شهر انتقال داده شدند. ما این جریان را تحت بررسی قرار دادیم و در نهایت به عامل اصلی آن یعنی درختان کنوکارپوس رسیدیم که با همکاری شهرداری، شورای شهر و استانداری و براساس کار کارشناسی این درختان هرس شدند؛ زیرا با گرده‌افشانی خود باعث ناراحتی تنفسی برای حدود ٣٠ هزار نفر می‌شدند.
او در ادامه افزود: علاوه بر این اقداماتی که گفته شد، یک برنامه جامع برای کاهش آلودگی خوزستان داریم؛ درحال‌حاضر در اهواز، خرمشهر و آبادان بنزین و گازوئیل یورو٤ توزیع می‌شود، واحدهایی که باعث مشکلات و آلودگی می‌شوند، در مواقعی فعالیت‌شان متوقف می‌شوند. مثل یک واحد فناوری که ٣٠هزار بشکه نفت تولید می‌کرد و ما آن را متوقف کردیم.
ابتکار با اشاره به طرح آماک گفت: با اجرائی‌شدن آماک توانستیم بسیاری از آلاینده‌ها را کنترل کنیم این طرح کمک بسیار زیادی به ما در کاهش آلودگی خوزستان کرد. اقدام بعدی گازسوزکردن نیروگاه رامین بود که در درازمدت قطعا تأثیراتش را خواهید دید.
علاوه بر معصومه ابتکار رئیس ستاد ملی مقابله با گردوغبار نیز با تأکید بر اینکه هیچ برنامه‌ریزی نمی‌تواند ادعا کند گردوغبار را در یک دولت حل می‌کند، گفت: حل مشکل گردوغبار در صورت تأمین اعتبارات لازم، وجود امنیت کافی و همچنین تمایل همه طرف‌ها برای حل آن، حداقل به ۵۰ سال زمان نیاز دارد.
ضیاءالدین شعاعی افزود: در موردی مشابه گردوغبار ایران، چهار کشور مهم چین، کره، ژاپن و مغلوستان برای ساماندهی فقط دو‌میلیون هکتار، دست به دست هم دادند و توانستند این میزان اراضی را در ۲۳ سال سامان دهند. وی درباره اقدامات دولت یازدهم برای مقابله با گردوغبار کشور، اظهار کرد: برای کاهش گردوغبار حرکت‌هایی اساسی صورت گرفته است.
مطالعات لازم انجام شده، منشأهای گردوغبار شناسایی شده و ستاد مقابله با گردوغبار تشکیل شده است. همچنین در شرایط حاضر متناسب با بحران‌های مختلف گردوغبار تیم‌هایی تجهیز شده است و موضوع را رتق‌وفتق می‌کنند. با وجود این، برای ساماندهی وضع گردوغبار کشور به زمان احتیاج داریم.
به گزارش ایسنا رئیس ستاد ملی مقابله با گردوغبار با اشاره به اینکه چطور می‌توانیم ادعا کنیم که مشکل گردوغبار خوزستان را در کوتاه‌مدت حل خواهیم کرد، گفت: ما در برابر این پرسش قرار می‌گیریم که چرا مشکل گردوغبار خوزستان حل نشد، درحالی‌که هیچ‌وقت ادعا نکردیم مشکل گردوغبار خوزستان را یک‌شبه حل می‌کنیم، بنابراین وقتی یک موضوع را تکرار می‌کنیم و جا نمی‌افتد مصداق خود را به‌خواب‌زدن است و وقتی قرار نیست یک نفر موضوعی را درست بفهمد و درست نقل کند، دیگر کاری از دست ما برنمی‌آید.
به گزارش ایسنا رئیس ستاد ملی مقابله با گردوغبار با اشاره به اینکه چطور می‌توانیم ادعا کنیم که مشکل گردوغبار خوزستان را در کوتاه‌مدت حل خواهیم کرد، گفت: ما در برابر این پرسش قرار می‌گیریم که چرا مشکل گردوغبار خوزستان حل نشد، درحالی‌که هیچ‌وقت ادعا نکردیم مشکل گردوغبار خوزستان را یک‌شبه حل می‌کنیم، بنابراین وقتی یک موضوع را تکرار می‌کنیم و جا نمی‌افتد مصداق خود را به‌خواب‌زدن است و وقتی قرار نیست یک نفر موضوعی را درست بفهمد و درست نقل کند، دیگر کاری از دست ما برنمی‌آید.
وی تأکید کرد: بارها تکرار کرده‌ایم که برای گردوغباری که ۲۷ بار در سال ۹۵ در خوزستان اتفاق افتاده و ۲۴ بار آن از منشأ خارجی و سه بار آن از منشأ داخلی بوده است، یک‌شبه نمی‌توان کار کرد. البته سه بار توفان گردوغبار خوزستان با منشأ داخلی باعث قطع خطوط برق و به‌تبع آن آب شد بنابراین از نظر آسیب همین سه بار هم اهمیت دارد ولی وقتی ۲۴ بار منشأ گردوغبار خارجی بوده است، این مسئله نشان می‌دهد اقدامات مقابله‌ای با گردوغبار احتیاج به زمان دارد.
برای مثال برای ١٤,٥ میلیون هکتار کانون‌های گردوغبار طرف عراقی یک یا دو دولت نمی‌توانند مشکل را حل کنند و لازم است همکاری منطقه‌ای برای این موضوع شکل گیرد. رئیس ستاد ملی مقابله با گردوغبار با اشاره به اینکه در این دوره اقدامات بنیادین و حساب‌شده‌ای در زمینه مقابله با گردوغبار انجام شده است، گفت: مگر تاکنون چند کنفرانس بین‌المللی در کشور برای مقابله با گردوغبار داشته‌ایم و این برای اولین‌بار است که میزبان کنفرانس بین‌المللی گردوغبار می‌شویم.
این کنفرانس با تصویب مجمع عمومی سازمان ملل در تیرماه سال جاری در تهران برگزار می‌شود چون در تعامل با کشورهای منطقه به این نتیجه رسیدیم که ایران یک‌تنه نمی‌تواند با این مشکلات به مقابله بپردازد بنابراین موفق شدیم این مصوبه را از مجمع ۷۱ سازمان ملل بگیریم که اجلاس بین‌المللی گردوغبار در تهران برگزار شود. هدف آن است که الزاماتی برای کشورهای مختلف به منظور گردهمایی و مقابله با این پدیده فرامرزی فراهم شود.
شعاعی با اشاره به قطع‌نامه‌های اخذشده در سازمان ملل در حوزه مقابله با گردوغبار در این دوره که با ابتکار عمل جمهوری اسلامی ایران صورت گرفته است، اظهار کرد: آیا این اقدامات، مقابله‌ای محسوب نمی‌شود؟ هیچ‌وقت ادعا نکردیم می‌خواهیم مشکل گردوغبار را در تنها چهار سال حل کنیم. خوشبختانه امروز UNEP (برنامه محیط زیست سازمان ملل) و UNDP (برنامه عمران سازمان ملل) پشت این کار قرار گرفته‌اند و این بخش‌های بین‌المللی هستند که برگزاری کنفرانس بین‌المللی مقابله با گردوغبار در تهران را برعهده دارند.
شعاعی با اشاره به قطع‌نامه‌های اخذشده در سازمان ملل در حوزه مقابله با گردوغبار در این دوره که با ابتکار عمل جمهوری اسلامی ایران صورت گرفته است، اظهار کرد: آیا این اقدامات، مقابله‌ای محسوب نمی‌شود؟ هیچ‌وقت ادعا نکردیم می‌خواهیم مشکل گردوغبار را در تنها چهار سال حل کنیم. خوشبختانه امروز UNEP (برنامه محیط زیست سازمان ملل) و UNDP (برنامه عمران سازمان ملل) پشت این کار قرار گرفته‌اند و این بخش‌های بین‌المللی هستند که برگزاری کنفرانس بین‌المللی مقابله با گردوغبار در تهران را برعهده دارند.
وی افزود: علت موفقیت کنونی ما در بخش بین‌المللی این است که گذشتگان ما توانستند قطع‌نامه‌ها و مصوبه‌هایی را در سطح جهان اخذ کنند تا ابزاری برای اقدامات و فعالیت‌های امروز ما باشد. کارهای بین‌المللی زمان‌بر است ولی داشتن یک مصوبه و قطع‌نامه خوب در سطح سازمان ملل ابزار بسیار خوبی برای رسیدن به اهداف است. برای مثال چهار یا پنج سال گذشته وقتی برای مذاکره و مکاتبه با کشورها تماس گرفته می‌شد، کسی به ما توجه نمی‌کرد و جوابمان را نمی‌داد.
رئیس ستاد ملی مقابله با گردوغبار تأکید کرد: در شرایط حاضر به علت صدور این قطع‌نامه‌های بین‌المللی مسیر همکاری‌های منطقه‌ای برای مقابله با گردوغبار هموار و گشوده شده است. در آینده نیز کسی که قصد پیگیری این موضوع را داشته باشد، می‌تواند با استناد به این قطع‌نامه‌ها و مصوبه‌ها در سازمان ملل از کشورها بخواهد که پاسخ‌گوی عملکرد خود باشند و توضیح دهند چرا برای مقابله با آسیبی مثل گردوغبار که در کشورشان ایجاد می‌شود و کشور ما را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند، جدی نیستند.
وی با اشاره به توافق صورت‌گرفته بین ایران و عراق در زمینه مهار کانون‌های گردوغبار و راه‌اندازی مرکز منطقه‌ای مقابله با گردوغبار، گفت: مذاکرات با عراقی‌ها دراینباره نهایی شده ولی چون قرار است بخشی از هزینه‌ها از سوی ایران برای نهال‌کاری و تعریف طرح‌های تحقیقات مشترک تأمین شود، احتیاج به مجوزهای خاص دولت دارد البته بخش زیادی از هزینه‌های ساخت این مرکز از سوی دولت عراق تأمین خواهد شد.
شعاعی در پایان با تأکید بر ضرورت تداوم برنامه‌های تدوین‌شده برای مقابله با گردوغبار در دولت دوازدهم، اظهار کرد: هر دولتی که به قدرت برسد باید معضل گردوغبار را مشکل اساسی بداند و فارغ از گرایش‌های سیاسی و تحولاتی که هر دولت در نظام مدیریتی کشور ایجاد می‌کند، این موضوع خاص را با جدیت پیگیری کند بنابراین لازم است فرایند علمی و بنیادین مقابله با گردوغبار تا حل‌شدن بحث گردوغبار ایران ادامه یابد.
شعاعی در پایان با تأکید بر ضرورت تداوم برنامه‌های تدوین‌شده برای مقابله با گردوغبار در دولت دوازدهم، اظهار کرد: هر دولتی که به قدرت برسد باید معضل گردوغبار را مشکل اساسی بداند و فارغ از گرایش‌های سیاسی و تحولاتی که هر دولت در نظام مدیریتی کشور ایجاد می‌کند، این موضوع خاص را با جدیت پیگیری کند بنابراین لازم است فرایند علمی و بنیادین مقابله با گردوغبار تا حل‌شدن بحث گردوغبار ایران ادامه یابد.
