مهمترین رخداد‌های سیاست خارجی ایران در سال ۹۶

فرارو- یک کارشناس مسائل بین‌الملل می‌گوید: نحوه برخورد دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا با برجام، مسائل مربوط به سوریه و یمن و برخی مسائل مانند اعتراضات دی ماه، توسعه موشکی ایران که منشاء داخلی داشتند اصلی‌ترین موضوعات سیاست خارجی کشور در سال ۹۶ بودند. از زوایه اقتصادی نیز با ما موضوعاتی مثل FATF، پیوستن به کنوانسیون پارلمولو و موضوعاتی که به لغو تحریم‌ها مربوط می‌شود رو به رو بودیم.

علی خرم در گفتگو با فرارو می‌گوید: ایران با کسی رو به روست که به منطق بین‌الملل و مسائل کارشناسی اعتقادی ندارد و بیشتر از جنبه احساسی و با یک ضدیت با جمهوری اسلامی بر سر کار آمد. لابی‌های اطرافش او نیز وضعیت بدتری نسبت به او دارند، جرد کوشنر داماد ترامپ لابی مستقیم بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل است. آنچه که او به گوش ترامپ زمزمه می‌کرد باعث به وجود آمدن زیادی برای کشور شدند.

خرم با اشاره به اینکه رئیس جمهور آمریکا باید هر ۱۲۰ روز یک بار تحریم‌های هسته‌ای را لغو و هر سه ماه توافق هسته‌ای را تمدید کند ادامه می‌دهد: او بار‌ها تلاش کرد از تمدید لغو تحریم‌های هسته‌ای سرباز زند، اما در طول یک سال نتوانست هیچ گامی در خلاف جهت آن بردارد. برجام از نظر حقوقی جایگاه مستحکمی دارد و آسیب زدن به این توافق کار بسیار دشواری است. با این حال ترامپ و تیم او سعی کردند به جای آسیب زدن به برجام شرایطی را به وجود آورند که ایران عصبانی شود. آن‌ها می‌خواستند زهر خود را از طُرق دیگری مثل تصویب تحریم‌های جدید تزریق کنندو این تحریم‌ها شاید به‌نوعی شبیه تحریم‌های گذشته بود، اما هیچ‌گاه نتوانست جایگاه تحریم‌های قبلی را پیدا کند. ترامپ در آخرین مرحله‌ای که توافق هسته‌ای را به کنگره فرستاد، امیدوار برخورد بسیار خشن کنگره با برجام بود فکر می‌کرد کنگره نیز چند تحریم علیه ایران وضع می‌کند و آن را به رئیس جمهور تقدیم می‌کند. ترامپ با تصور وضع این تحریم‌ها از سوی کنگره می‌خواست مسئولیت وضع این تحریم‌ها را بر گردن کنگره بیندازد، که البته چنین اتفاقی صورت نگرفت. اروپایی‌ها وارد میدان شدند و بانفوذ و نقش خود مانع از اقدام منفی کنگره علیه برجام شدند و کنگره بعد از پایان ۶۰ روز تصمیم گیری درباره برجام را مجددا به کاخ سفید واگذار کرد. در نهایت هم ترامپ اعلام کرد که برای آخرین بار برجام را تمدید می‌کند. در این میان اروپایی‌ها وارد نقش آفرینی بین ایران و آمریکا شده اند. این نقش آفرینی ممکن است در جایی به نفع ایران باشد و ممکن است در مواردی به سود ایران نباشد.

این کارشناس سیاست خارجی با اشاره به فعالیت ایران و روسیه در سوریه و آزادسازی آن نیز می‌گوید: زمانی بود که دولت سوریه فقط نزدیک به یک‌چهارم این کشور را در اختیار داشت، اما حالا بیش از دوسوم کشور را در اختیار دارد. این‌یک موفقیت بزرگ در ابعاد جهانی بود. این موفقیت به معنای شکست کشور‌هایی مثل عربستان، قطر و حتی ترکیه بود که به نوعی حامی داعش و جبهۀ النصره و جبهۀ الشام را بودند.

این کارشناس مسائل بین الملل با اشاره به روش دیگر برخورد ترکیه در سوریه ادامه می‌دهد: این کشور به شکل دیگری در قالب همکاری با ایران و روسیه در سوریه نقش آفرینی کرد. به هر حال نقش آفرینی زمینی ایران در کنار نقش هوایی روسیه بسیار اساسی بود که منجر به این موفقیت شد. چندین بار نیز روندی برای رسیدن توافق صلح شکل گرفت، اما به دلایلی ازجمله آنکه آمریکا یکباره تصمیم به حضور درصحنه سوریه گرفت تا سوریه را به ایران و روسیه واگذار نکند راه به جایی نبرد.

خرم ادامه می‌دهد: ما شاهد حمایت دولت آمریکا از کرد‌های سوریه بودیم. آمریکا از این طریق به دنبال پیشروی خود بود. منافع ترکیه نیز ایجاب کرد که این بار در برابر آمریکا بایستد که به این ترتیب ما شاهد نبرد ترکیه در عفرین هستیم. روسیه و سوریه نیز در غوطه شرقی برای پاکسازی آخرین باقی مانده‌های گروه‌های تروریستی دست به اقداماتی می‌زنند. جایگاه ایران در غوطه شرقی البته نامعلوم است. در این مورد اخباری ضد و نقیضی وجود دارد و گفته می‌شود که فقط در غوطه نقش ایفا می‌کنند. به هرحال، این هم یکی از موضوعات مهم در سیاست خارجی ایران بود که خشم آمریکا، عربستان و اسرائیل را برانگیخت. واکنش‌های این موضوع نیز حملات اسرائیل به پایگاه‌های سوری بود که اسرائیلی‌ها آن‌ها را پایگاه‌های ایران تلقی می‌کنند. بعد از این حمله نیز یک پهپاد اسرائیلی در سوریه سرنگون شد. با این حال این بحران کنترل و رویارویی بین اسرائیل و ایران جلوگیری شد.

خرم با اشاره به همه پرسی اقلیم کردستان عراق و نقش آفرینی ایران عراق نیز می‌گوید: علی رغم توصیه‌های ایران، مسعود بارزانی به همه پرسی برای استقلال کردستان عراق دست زد که به نوعی اقدامی انتحاری به حساب می‌آمد. امروز کردستان عراق ضمن این‌که تمام نفت کرکوک را از دست داده است به‌سختی جایگاه قبلی خود را به دست می‌آورد.

خرم می‌گوید: درصحنه یمن نیز ما شاهد ورود خشن آمریکا بودیم. آمریکا موشک حوثی‌ها را مطابق با قیام موشک ایران ارزیابی کرد و درنهایت نیکی هیلی سفیر آمریکا در سازمان ملل سعی کرد با یک نمایش که تحریم‌هایی را علیه ایران به تصویب برساند که البته موفق نشد. در نهایت هم دونالد ترامپ با رهبران آلمان، فرانسه و انگلیس وارد مذاکره شد که توانست همراهی فرانسه و انگلیس را با خود به دست بیاورد. البته قطعنامه آن‌ها با وتوی روسیه عملا ناکام شد.

این کارشناس مسائل بین‌الملل در ارتباط با مسائل اساسی ایران در سال ۹۷ نیز می‌گوید: اولین مساله‌ای که ایران در سال آینده با آن رو به روست پایان ۱۲۰ روز مهلت ترامپ برای ماندن در برجام در نظر گرفته است. آن طور که پیداست ایران، چون از نظر اقتصادی از برجام بهره‌مند نشده است کمی ناراضی است و در مقابل نیز آمریکا فکر می‌کند اگر به روند کنونی ادامه دهد می‌تواند بخشی از درد‌ها را به ایران تحمیل کند. اروپا می‌خواست بین ایران و آمریکا میانجیگری کند، اما حالا به نظر می‌رسد که این میانجیگری مورد رضایت ایران قرار نگرفته است و حتی امکان دور شدن اروپا از تهران نیز وجود دارد. قرار گرفتن آمریکا و اروپا در یک موضع مشترک نسبت به ایران، خطری است که ممکن است سال آینده در برابر تهران شکل بگیرد. در این صحنه یک طرفه احتمالا تحریم‌های مشترک اروپا و آمریکا علیه ایران وضع خواهد شد، مگر آن که ایران به گونه‌ای عمل کند که بین همکاری با اروپا حفظ شود و بین اروپا و آمریکا فاصله به وجود بیاید.