مجید شجاعی
چرا آمریکا موضع نگرفت؟
با نگاهی دیگر میتوان عنوان کرد که آمریکا منافع خاص خود را از این کنوانسیون داشته و امضای این کنوانسیون آن طور که عنوان میشود به ضرر آمریکا نبوده و آمریکاییها با آن کاملا هم مخالف نیستند.
اما دولتمردان و وزارت خارجه ایران و سایر موافقان این کنوانسیون با اشاره به نادرست بودن سهم ۵۰ درصدی ایران از قراردادهای ۱۹۲۱ و ۱۹۴۰ بر وجهه امنیتی و محیط زیستی این کنوانسیون تاکید کرده و عنوان میکنند در شرایط فعلی این کنوانسیون میتواند امنیت مرزهای شمالی ایران را تامین کرده و از حضور نظامی سایر کشورها و اتحادیههای نظامی مانند ناتو در این دریا جلوگیری کند.
برخی دیگر از موافقان داخلی این کنوانسیون البته استدلال مهم تری برای حمایت از آن داشتند و آن هم خنثی سازی تئوری توطئه آمریکا برای حضور در دریای خزر بود این جمله از رئیس جمهور که: توطئه آمریکاییها و حتی ناتو این بود که در ساحل آبهای خزر حضور یابند و سربازانشان آنجا پیاده شوند و پوتین سربازانشان و ناوچه، هلیکوپتر و پایگاههایشان به ساحل دریای خزر برسد. حکایت از آن دارد که مقامات ایران بیم حضور نظامی آمریکا و روسیه و تقابل این دو قدرت در خزر را داشتند.
پاسخ به این سوال البته بسیار سخت و پیچیده خواهد بود میتوان علت را این دانست که بین ایران آمریکا مسائل و موضوعات مختلف که محل اختلاف باشد بسیار است و این موضوع مغفول مانده، یا آمریکاییهای ترجیح داده اند در قبال این موضوع سکوت اختیار کرده تا در مقابل طرف ایرانی نتواند ادعای داشته باشد.
اما با نگاهی دیگر میتوان عنوان کرد که آمریکا منافع خاص خود را از این کنوانسیون داشته و امضای این کنوانسیون آن طور که عنوان میشود به ضرر آمریکا نبوده و آمریکاییها با آن کاملا هم مخالف نیستند. در بخش امنیتی و نظامی این کنوانسیون حضور کشتیها و نیروهای نظامی جز تحت پرچم ۵ کشور ساحلی محدود میگردد و در ۱۵ مایل دریای داخلی هیچ کشتی نظامی و تجاری بدون مجوز کشور ساحلی حق ورود به این حریم را نخواهد داشت.
امنیت مرزهای شمالی ایران برای آمریکا حائز اهمیت است لذا عدم امنیت مرزهای شمالی ایران میتواند مسیر دستیابی روسیه به آبهای گرم و خلیج فارس را هموار کند و آمریکاییها چه در ایران و چه در افغانستان حاضر نخواهند بود مسیر برای روسیه باز شود در این زمینه میتوان به همکاریهای نامحسوس جمهوری اسلامی ایران و آمریکا در جنگ شوروی با افغانستان اشاره کرد.
در سال ۱۹۴۶ نیز که شوروی حاضر نبود مناطق شمالی ایران را تخلیه کند و در جریان قرارداد قوام سادچیکف این فشار آمریکا و تهدید ترومن بود که موجب خروج نیروهای نظامی شوروی از شمال ایران گردید.