رئیس سازمان مردم‌نهاد دیده‌بان شفافیت و عدالت، با اشاره به رابطه مستقیم شفافیت با فرضیه واجب امر به معورف و نهی از منکر گفت: وقتی بخواهیم حکومت را امر به معروف و نهی از منکر بکنیم باید بدانیم سیاستمداران و دولتمردان چه کاری انجام می‌هند که منکر یا معروف است تا نهی از منکر یا امر به معروف کنیم. پس مقدمه انجام این واجب مهم، شفافیت و داشتن اطلاعات از کارکرد، اهداف و نتایج عمل و سیاستگذاری‌های سیاستمردان است.
احمد توکلی، رئیس سازمان مردم‌نهاد دیده‌بان شفافیت و عدالت، در خصوص اهمیت نگاه به مسئله شفافیت به عنوان یک حق شهروندی از یک سو و استفاده از تجربه حکومت امیرالمومنین امام علی(ع) برای ایجاد تلقی وظیفه شرعی و دینی حکومت از شفاف شدن اداره امور کشور و تصمیم‌سازی‌ها گفت: اگر به مسئله شفافیت از زاویه دینی نگریسته می‌شود ارتباط مستقیمی با امر به معروف و نهی از منکر دارد که از بزرگ‌ترین عبادات محسوب می‌شود. امام علی(ع) فرمودند؛ اگر همه عبادات در یک طرف ترازو و امر به معروف و نهی از منکر در طرف دیگر ترازو گذاشته شود نسبت‌شان مانند یک دریای مواج با رطوبت در بازدم است. همین امر به معروف و نهی از منکر بود که امام حسین(ع) به خاطر آن قیام کرد و فرمود خدا می‌دانست اگر امر به معروف و نهی از منکر اقامه شود تمام حقوق مردم از ریز و درشت و تمام دستورات اسلام اجرا می‌شود.
حاکمیت افراد «شرور»؛ عقوبت ترک امر به معورف و نهی از منکر
به گزارش ایکنا، وی ادامه داد: از همین منظر امر به معروف و نهی از منکر یک اصل مسلم و مهم در حکومت اسلامی است و به تعبیر امام علی(ع) اگر ترک شود اشرار بر مردم حاکم می‌شوند که الان متاسفانه اینگونه شده و برخی مسئولان افراد شروری هستند؛ فرد شرور همان یقه سفیدی است که با یک امضا یک امتیاز انحصاری را به یک فرد می‌دهد و هزاران تقاضا را امضا نمی‌کند و شراین فرد بدتر و بیشتر از یک فرد یقه آبی است.
توکلی اظهار کرد: نکته دیگر اینکه براساس سیره پیامبر(ص) و ائمه اطهار(ع) و دستورات و توصیه‌های امام(ره) و رهبری، امر به معروف و نهی از منکر بیشتر متوجه حکومت است تا مردم، لذا وقتی بخواهیم حکومت را امر به معروف و نهی از منکر بکنیم باید بدانیم سیاستمداران و دولتمردان چه کاری انجام می‌هند که منکر یا معروف است تا نهی از منکر یا امر به معروف کنیم. پس مقدمه انجام این واجب مهم، شفافیت و داشتن اطلاعات از کارکرد، اهداف و نتایج عمل و سیاستگذاری‌های سیاستمردان است.
وظیفه شرعی حکومت اسلامی برای فراهم ساختن زمینه اطلاع شهروندان از اقدامات سیاستمداران
رئیس سازمان مردم‌نهاد شفافیت و عدالت با بیان اینکه این مسائل باید روشن و شفاف باشد تا بتوان این واجب الهی را انجام داد، گفت: اگر این مسائل روشن نباشد شهروندان از انجام این واجب الهی محروم می‌شوند. براین اساس شفافیت از نگاه دینی چون مقدمه یک واجب دینی است خودش هم واجب می‌شود. شفافیت احاطه اطلاعاتی بر هر آنچه است که سیاستمداران و صاحبان قدرت می‌کنند یا نمی‌کنند و تصمیماتی است که می‌گیرند یا نمی‌گیرند. وظیفه حکومت اسلامی هم این است که انجام واجبات و ترک محرمات را آسان کند و لذا باید زمینه‌ای فراهم شود که شهروندان از تمام زیر و بم و کارهای کرده و ناکرده سیاستمداران مطلع باشند و این همان کاری است که امیرالمومنین امام علی(ع) در دوران حکمرانی انجام می‌‌دادند لذا شفافیت از زاویه دینی امر واجبی است که ترک آن غلط است.
وی با بیان اینکه راه و زمینه بسترساز شفافیت و کسب اطلاعات از تصمیمات سیاستمداران و اهداف آنها، وجود رسانه‌های آزاد و مستقل است، گفت: رسانه اگر آزاد نباشد همه مسائل را بیان نمی‌کند و اگر مستقل نباشد نه تنها همه چیز را نمی‌گوید بلکه بعضا خلاف واقع بیان کرده و مطابق میل جریان حامی و پشتیبانش رفتار می‌کند. این مسئله ایجاب می‌کند که نهاد قدرت نسبت به رسانه‌ها سعه‌صدر داشته باشد و دولت اگر لازم می‌داند که رسانه‌ها مستقل باشند به آنها بدون تبعیض کمک کند.
تفاوت تجربه آمریکا و ایران در مسئله شفافیت
توکلی در خصوص اهمیت شفافیت از منظر تجربه بشری گفت: غرب در این زمینه به این نتیجه رسیده که سازمان‌های ناظر رسمی بر حکومت چون خود در قدرت هستند، به نوعی در معرض خطا و فساد قرار دارند، لذا اگر همه مردم به ناظر تبدیل شوند مقابله با فساد آسان‌تر می‌شود. یعنی اگر به گونه‌ای رفتار کردیم که مردم اطلاعات بدهند و جلوی فساد را بگیرند در واقع دستور اسلام مبنی بر امر به معروف و نهی از منکر اجرا شده است. از آنجا که تعداد ناظران عمومی که همان شهروندان هستند زیاد است، لذا شائبه تبانی از بین می‌رود و گزارش آنها نزدیک به صحت است در حالی که امکان تبانی میان یک سازمان ناظر و بازرسی رسمی با دستگاه بازرسی‌شونده زیاد است. اما وقتی این ناظران بیست میلیون نفر شدند به مثابه بازرسان بدون حقوق عمل کرده و نظارت صحیح و صادقانه‌ای را انجام می‌دهند.
این کارشناس مسائل سیاسی ـ اقتصادی عنوان کرد: غرب در واقع به این نتیجه رسیده که نظارت عمومی، همانطور که اسلام گفته، چاره اصلی مقابله با فساد است و سازمان‌های ناظر رسمی به تنهایی کفایت نمی‌کند. به همین دلیل در غرب برای گزارش فساد و کمک به شفافیت به شهروندان جایزه هم داده می‌شود. به عنوان نمونه در ایالات متحده امریکا اگر کسی فسادی را در یک دستگاه دولتی گزارش کند اولا اسمش منتشر نمی‌شود و محفوظ می‌ماند و ثانیا درصدی از آن پولی که در اثر ارائه اطلاعات صرفه‌جویی شده به آن فرد داده می‌شود.
توکلی با اشاره به قانون حمایت از امران به معروف و ناهیان از منکر گفت: در این قانون هم آمده است که اگر کارمند یا ارباب رجوعی فسادی را اطلاع دهد هیچکس نمی‌تواند آن فرد را مواخذه و تعقیب کند یا حقوقش را کسر کند اما هنوز به مرحله جایزه دادن نرسیده‌ایم. بر این اساس شفافیت در کشورهای غربی یک امر رایج است.
وی افزود: البته در امر شفافیت اطلاعاتی کمک‌کننده است که ما را قادر به ارزیابی عملکرد سیاستمداران برای اصلاح امور کند لذا هر اطلاعاتی هم مفید نیست.
شفاف نکردن مسائل به بهانه حفظ امنیت، به مزمن شدن بیماری می‌انجامد
توکلی درباره نسبت میان افزایش شفافیت با تقویت امنیت ملی برخلاف برخی دیدگاه‌ها که همواره به بهانه تضعیف امنیت، مانع شفافیت می‌شوند، گفت: اگر شخصی بیمار باشد و به او بگویند خوب هستی و او را به دکتر نبرند و دارو به او ندهند آیا معالجه می‌شود؟ این شخص نه تنها شفا پیدا نمی‌کند بلکه بیماری‌اش هم مزمن می‌شود.
وی با بیان اینکه هدف از شفاف کردن امور اصلاح امور و پیشگیری از فساد است، به تجربه عملی خود در سازمان دیده‌بان شفافیت و عدالت هم گریزی زد و گفت: الان روش مطالبه‌گری که در این سازمان دنبال می‌کنیم به این شکل است که مطالبه‌ای را خودمان یا مردم اعلام می‌کنند و افرادی آن را امضا می‌کنند و زمانی که امضاها از حدی بالاتر رفت، با سازمان ذی‌ربط در خصوص آن مکاتبه می‌کنیم و جواب می‌گیریم. لذا نگفتن مسائل و شفاف نکردن جز آنکه بیماری را مزمن کند و باعث شود موریانه از درون سیستم را بخورد و بپوساند نتیجه دیگری ندارد.
توکلی در پایان گفت: اگر هدف از شفاف کردن باید اصلاح امور و روندها باشد و با این نگاه حرف بی‌ربط و حاشیه‌ای هم بیان نمی‌شود و احتیاط‌های لازم انجام می‌شود و احترام افراد نگه داشته می‌شود اما در نهایت آبروی کشور، منافع مردم و مصالح نظام مهم‌تر از آبروی یک فرد است.
