سید احمد عسکری*؛ آیکان (ICANN) به عنوان مرکزی که بر تمامی دامنههای اینترنتی در سطح جهان نظارت میکند و نمایندگی جامعه جهانی اینترنت را برعهده دارد، شعار "یک جهان، یک اینترنت" را برگزیده است. آیکان چگونه به اینترنت نظم داده است و چرا این شعار را انتخاب کرده است؟
آدرسهای اینترنتی در سراسر جهان چگونه مدیریت میشود؟
ما برای ارتباط برقرار کردن با دیگران از طریق اینترنت به یک آدرس اختصاصی که ترکیبی از نام و عدد است نیاز داریم. سیستمهای کامپیوتری نیز با این آدرسهای اختصاصی، یکدیگر را شناسایی و امکان ارتباط پیدا میکنند. کاری که آیکان میکند، مدیریت همین آدرسها در سراسر جهان است.
آیکان یک مؤسسه بینالمللی غیرتجاری در امریکا است که صاحب همه دامنههای اینترنتی در جهان است. این موسسه، مسئول مدیریت واگذاری نامهای دامنه و آدرسهای اینترنتی است تا از این طریق کاربران اطمینان یابند که آدرس صحیحی را دریافت میکنند؛ بنابراین تخصیص آدرس پروتکل اینترنت برای یک فضا در اینترنت توسط این موسسه ضمانت میشود.
در مدیریت آیکان، نهادهای بینالمللی و خصوصی نقش دارند و اگرچه این مؤسسه هیچ دامنهای را ثبت نمیکند، اما امتیاز ثبت دامنههای محلی را به یک مؤسسه دولتی در کشور میزبان واگذار میکند. در ایران نیز امتیاز ثبت دامنهها IR به مؤسسه فیزیک نظری ایران واگذار شده است.
منظور از شعار یک جهان، یک اینترنت چیست؟
الف) نگاه فنی و تکنیکی
اگر یک نگاه تکنیکال به شعار یک جهان، یک اینترنت آیکان داشته باشیم متوجه این موضوع میشویم که منظور از یک اینترنت، تلاش ایکان برای رسیدن به خط مشی خود در نمایندگی جامعه جهانی اینترنت است. این شعار در ادامه استراتژی حفظ کارکرد با ثبات اینترنت توسط این موسسه صورت میگیرد که از مدیریت این موسسه بر تمامی دامنههای اینترنتی در سطح جهان ناشی میشود.
منظور از یک اینترنت، هماهنگی در مدیریت و نظارت بر دامنههای اینترنتی در سطح جامعه جهانی اینترنت به وسیله استراتژیها و نمایندگانی است که آیکن در قارهها و کشورهای مختلف دارد. کمیته مشورتی دولتی از کشورهای غربی تا آسیایی و آفریقایی را شامل میشود و ناظران کمیته مشورتی نیز نهادهای مختلفی در سراسر جهان از اتحادیه مخابرات آفریقا تا سازمان تجارت جهانی و سازمان همکاریهای اسلامی را در برمی گیرد.
جلسات دورهای عمومی آیکان به هدف جلب مشارکت جهانی بین قارهها در گردش هستند و طبق برخی تفاهم نامهها این موسسه ملزم است «به شکل پایین به بالا، بر اساس اجماع و دمکراتیک» فعالیت کند؛ بنابراین همان گونه که در فضای واقعی نهادهای بین المللی همانند سازمان ملل به عنوان مراجع جهانی فعالیت دارند در شبکه اینترنت نیز آیکان یکی از مراجع جهانی است که با شعار یک جهان، یک اینترنت به حوزه نفوذ جهانی با مشارکت بازیگران از تمام کشورها فعالیت میکند.
ب) نگاه تحلیلی و انتقادی
انتقادات و شکایاتی به آیکان به خاطر دسترسی نامحدود به اطلاعات حسابها و ناتوانی در برابر جرایم سایبری وجود دارد، اما انتقاد اصلی به شعار یک جهان یک اینترنت به تردیدها در خصوص دسترسی همگانی به اینترنت مربوط است.
پاسخ انتقادی به یک جهان: از یک سو برخی کشورها همانند کره شمالی و برخی مناطق دورافتاده در درون جغرافیای کشورها از اینترنت برخوردار نیستند؛ در نتیجه هم پوشانی جهان واقعی با جهان مجازی را مورد تردید قرار میدهد.
پاسخ انتقادی به یک اینترنت: از سوی دیگر سانسور، فیلترینگ، سرعت پایین و دیگر محدودیتهایی که در برخی کشورها برای دسترسی به شبکه اینترنت وجود دارد، نوع دسترسی و مصرف اینترنت در کشورهای مختلف و برای طبقات مختلف اجتماعی را متفاوت کرده است.
*دانشجوی دکتری علوم ارتباطات دانشگاه تهران