صاحب اولین شناسنامه در تهران چه کسی بود؟

بیش از صدسال از صادر شدن نخستین شناسنامه در تهران می‌گذرد. تا قبل ازاینکه شناسنامه‌ای برای شناسایی هویت افراد وجود داشته باشد، روحانیون، ریش سفیدان محله یا بزرگان قوم وقایع تولد را در کتاب‌های مقدس ثبت می‌کردند. اما نخستین شناسنامه برای چه کسی صادر شد؟

به گزارش همشهری، سوم اسفند ۱۲۹۵ بود که «نصرت الدوله» وزیر دادگستری، نامه‌ای درباره صدرو شناسنامه و ثبت موالید به دولت وقت ارائه داد و تقریبا ۲ سال طول کشید تا در سوم دی ماه۱۲۹۷ نخستین شناسنامه ایرانی صادر شد.

شناسنامه‌ای که صاحب آن دختری به نام سارا بود و صاحب شماره شناسنامه با رقم یک شد. علاوه براین مقرر شد از تاریخ ۱۵ آذر ۱۲۹۸ زمان انجام انتخابات، برای صدور گذرنامه، صدور جواز حمل‌ونقل، اقامه دعوی و گرفتن حواله پولی، از افراد شناسنامه یا به قول آن زمان سجل احوال بخواهند.

در همین راستا اداره سجل احوال زیر نظر بلدیه آن زمان یعنی همان شهرداری امروزی تشکیل شد و اوراق سجل احوال را که گرفتن آن اختیاری بود در کلانتری‌ها در اختیار مردم می‌گذاشتند، اما در فروردین ۱۳۰۰ خورشیدی، بلدیه تهران (شهرداری) به دستور «سید ضیاء طباطبایی» نخست وزیر وقت برای اینکه آمار دقیقی از ساکنان پایتخت، شهرری و شمیران بدست بیاورد، دفتری در شهرداری با عنوان «اداره احصائیه و سجل احوال» تاسیس کرد.

در این دفتر فرمی به عنوان «احصائیه و نفوس شهر تهران» تکثیر می‌شد که در آن برای نام، نام خانوادگی (در آن زمان کمتر کسی نام خانوادگی داشت و مردم به هنگام دریافت ورقه هویت برای خود نام فامیل انتخاب می‌کردند.)، همچنین برای لقب، سن، تابعیت، مذهب، زادگاه، همسر و فرزندان ستون‌های جداگانه‌ای در نظر گرفته شده بود. ماموران آمار با در دست داشتن این اوراق به در خانه‌ها می‌رفتند و با پرسش از بزرگ خانواده، اوراق را پر می‌کردند.

البته اغلب خانواده‌ها ماموران آمار را پشت در گذاشته و به آن‌ها اطلاعات نمی‌دادند. از سال۱۳۰۳ اداره سجل احوال تابع وزارت کشور شد و دفاتر آن در شهرستان‌ها نیز شروع به کار کرد و در نهایت ۱۰سال بعد با تصویب قانون مدنی کشور درسال۱۳۱۳ ثبت نام خانوادگی نیز، اجباری شد.

بر اساس قانون، سرپرست خانواده باید برای خانواده خود نام‌خانوادگی انتخاب می‌کرد و نام خانوادگی انتخاب شده در شناسنامه دیگر اعضای خانواده نیز نوشته می‌شد.