زندگی و زمانه ابوالفضل بیهقی: وقتی زبان فارسی به اوج خودش رسید!
پربیراه نخواهد بود اگر بگوییم که کاری را که فردوسی در نظم با زبان فارسی انجام داد، تاریخ بیهقی در نثر به انجام رساند.
فرارو- ابوالفضل محمد بن حسین بیهقی، تاریخ‌نگار و دبیر ایرانی است. بیهقی یکی از مهم‌ترین چهره‌های تاریخ پس‌از اسلام ایران به شمار می‌رود.
به گزارش فرارو، عمده شهرت ابوالفضل بیهقی به‌سبب نگارش تاریخی موسوم به تاریخ بیهقی است. تاریخ بیهقی، درواقع تاریخ درباری دوران غزنویان است که چندین سال از حکومت غزنویان را در بر می‌گیرد.
زندگی ابوالفضل بیهقی
ابوالفضل بیهقی در سال 374 هجری خورشیدی در سبزوار متولد شد. روزگار جوانی‌اش را در شهر نیشابور و با تحصیل در علوم مختلف گذراند. سپس وارد دیوان رسالت دربار محمود غزنوی شد و به مدت 19 سال زیر نظر بونصر مشکان به یادگیری فنون دبیری پرداخت و همچنین به‌عنوان دستیار مشکان به خدمت گماشته شد.
بیهقی به‌سبب زندگی در دربار غزنویان، آشنایی زیادی با حکومت غزنوی و حکام آن به دست آورد. در ادامه و با مرگ بونصر مشکان، بوسهل زوزنی به‌عنوان دبیر رسائل دربار غزنوی گماشته شد و بیهقی نیز به‌عنوان دستیار او خدمتش را در دربار غزنویان ادامه داد. بیهقی با مرگ مسعود غزنوی و در دوران سلطنت عبدالرشید غزنوی درنهایت به دبیری دیوان رسائل دربار رسید.
بیهقی در ادامه برای مدتی به زندان افتاد. روایت‌ها در مورد زندانی شدن او متفاوت هستند؛ ابن فُندُق دلیل زندانی شدن او را پرداخت نکردن مهریه همسرش و محمد عوفی دسیسه دشمنان او می‌داند. بیهقی در ادامه و پس‌از بازنشستگی از شغل دبیری، به عزلت رفت و مشغول نگارش کتاب تاریخش شد. کتاب تاریخ بیهقی، در 30 مجلد نوشته شده بود که درنهایت تنها 5 مجلد از آن باقی ماند.
کتاب تاریخ بیهقی
بنابر شواهد موجود، تاریخ بیهقی از اولین پادشاه دوره غزنوی، یعنی ناصرالدین سبکتگین، شروع شده و تا پایان دودمان غزنوی را نیز در بر می‌گرفته است. بااین‌وجود، امروز تنهای بخش‌هایی از این تاریخ باقی مانده است که روایتگر روزگار حکومت سلطان مسعود غزنوی اول است.
گذشته از ارزش تاریخی‌ای که کتاب بیهقی دارد، باید آن را یکی از نمونه‌های اعلا در نثرنویسی فارسی دانست که به معنای حقیقی کلمه به استادانه‌ترین شکل ممکن تالیف شده است. تاریخ بیهقی را علاوه‌بر عنوان تاریخی آن، می‌توان رمانی با نثری یگانه قلمداد کرد. بی‌دلیل نیست که روز بزرگداشت بیهقی، یعنی اول آبان، به‌عنوان روز نثر پارسی شناخته می‌شود. این مسئله نشان‌دهنده اهمیت بالای تاریخ بیهقی است. کتابی که علاوه‌بر اینکه تاریخ را روایت می‌کند، تابه‌امروز منبعی برای تحقیق در مورد نثر فارسی نیز بوده است.
عده زیادی ابوالفضل بیهقی را پدر نثر فارسی می‌دانند. کتاب او درکنار کتاب‌هایی مانند تذکره‌الاولیای عطار و گلستان سعدی و... به‌عنوان یکی از نمونه‌های اصیل نثرنویسی به زبان فارسی به شمار می‌رود. بسیاری از شعرای ایرانی با تکیه‌بر زبان و نثر بیهقی زبان شعرشان را انتخاب کرده‌اند؛ دراین‌بین می‌توان به احمد شاملو اشاره کرد که به‌شکل آشکاری تحت تاثیر نثر تاریخ بیهقی است. پربیراه نخواهد بود اگر بگوییم که کاری را که فردوسی در نظم با زبان فارسی انجام داد، تاریخ بیهقی در نثر به انجام رساند. نثر بیهقی، اوج نثرنویسی در ادبیات فارسی است و باید بیهقی را یکی از قلل مهم در راستای مانایی و رشد زبان فارسی به حساب برد.
